سیر تطوّر تاریخی داستان بلوهر و بوذاسف

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 دانشگاه سمنان

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

«بلوهر و بوذاسف»، اثری است آیینی و اخلاقی و به سبب اشتمال بر حکایات فلسفی و موعظه آمیز، همچون کلیله و دمنه، درخور توجّه بسیار است. بوذاسف، از القاب بودا پیش از بودا شدن اوست. پایۀ این کتاب و روایتی که از آن در دست است، گویای هندی بودن آن است. سرگذشت بلوهر و بیوذسف در ادبیات آیینی آوازه ای بلند دارد. این داستان تاریخچة زندگی مقرون با گوشه نشینی و تفکر گئوتمه سیدهرته، یا بوداست. این مقاله، در پی آن است که تطوّر تاریخی داستان «بلوهر و بوذاسف» را تشریح کند. این داستان کهن و حکیمانه که اصل آن ظاهراً هندی است، نه تنها مطبوع طبع و مورد اعتنای مسلمانان و به ویژه بعضی از علمای شیعی قرار گرفته است، بلکه در همان سالهای نخست پس از اسلام، به یونانی ترجمه شده و به صورت داستانی دینی به عالم مسیحیّت راه یافته است و از همین طریق با کسب شهرت و مقبولیّت روزافزون، به بسیاری از زبانهای دیگر هم نقل شده است. نسخة ایرانی این داستان، که در سدة هشتم هجری قمری توسّط «علی بن محمّد نظام تبریزی»، از روی یک نسخة اصل پهلوی یا عربی تلخیص شده است، «بلوهر و بوذاسف» نام دارد. در حوزة زبان فارسی نیز، بلوهر و بوذاسف از دیر زمان حضور داشته و حتّی از ترجمة منظوم آن به وسیلة یکی از شاعران عصر رودکی خبر داده اند. کهن ترین ترجمة فارسی این داستان که به دست ما رسیده، به تهذیب و اختصار نظام الدّین شامی (806 بعد از میلاد) است. متأسّفانه، نظام الدّین در مقدّمة خود بر این کتاب، نام مترجم فارسی آن را نیاورده است و البتّه نیز، محتمل است که کاتب نسخه (نسخة خطّی شماره 4187 کتابخانه ملّی ملک)، از ذکر نام مترجم در هنگام کتابت، خودداری کرده باشد. این داستان، در قرون اوّلیّۀ اسلامی، به فارسی دری ترجمه شده و در طول تاریخ، نسخه ها و روایت های متعدّدی از آن نقل شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The historical development of the story of Bilawhar and Budhasaf

چکیده [English]

"Bilawhar and Budhasaf" is a religious and moral work, and due to the inclusion of philosophical and preaching anecdotes, such as Kalila and Demna, it deserves a lot of attention. Budhasaf is one of the titles of Buddha before he became the Buddha. The basis of this book and the narrative that is available from it, shows that it is Indian. The story of Bilawhar and Budhasaf has a high reputation in religious literature. This story is the history of the life of Gautama Siddhartha, or the Buddha. This article seeks to explain the historical development of the story of "Bilawhar and Budhasaf". This ancient and wise story, whose origin is apparently Indian, is not only pleasant and appreciated by Muslims and especially by some Shia scholars, but in the first years after Islam, it was translated into Greek and entered the world of Christianity as a religious story and in this way, with the increasing fame and acceptance, it was translated into many other languages. The Iranian version of this story, which was summarized in the 8th century AH by "Ali bin Muhammad Nizam Tabrizi" from an original Pahlavi or Arabic version, is called "Bilawhar and Budhasaf". In the field of Persian language, Bilawhar and Budhasaf have been present for a long time and even a translation of it into poem by one of the poets of the Rudaki era was reported. The oldest Persian translation of this story that has come down to us is edited and shortened by Nizam al-Din Shami (806 AD). Unfortunately, Nizam al-Din did not mention the name of the Persian translator in his introduction to this book, and of course, it is also possible that the author of the copy (manuscript number 4187 of Malik National Library) avoided mentioning the name of the translator while writing. In the early Islamic centuries, this story was translated into Dari Persian and many versions and narrations have been narrated throughout history.

کلیدواژه‌ها [English]

  • story
  • Historical Evolution
  • Belauhar and Buzasaf