تعامل امیر سیف الدوله حمدانی با شعرا و پیامدهای فکری و فرهنگی آن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، تهران، ایران

2 گروه تاریخ تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، ایران

3 گروه تاریخ ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، ایران

4 گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، ایران

چکیده

امیر سیف­الدوله حمدانی (حک: 355-333ق)، موسس حکومت حمدانیان در حلب، که دربار وی محل تجمع شعرا و ادبا بود، در زمره  افراد موثر در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی در قرن چهارم می­باشد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه منابع تاریخی و ادبی با هدف واکاوی چگونگی و پیامدهای تعامل و ارتباط شعرا با سیف­الدوله در جستجوی پاسخ به این سوال است که چه عواملی در تجمع شعرا در شهر حلب و دربار امیر حمدانی موثر بوده­است و این حضور و تعامل چه پیامدهایی در زمینه علمی و ارتقاء فکری و فرهنگی داشته­است؟ در دوره ضعف و فترت خلافت عباسی سیر شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی با پویایی حکومت­های مستقل و نیمه ­مستقل از جمله حمدانیان ادامه یافت که در این بین امیر سیف­الدوله حمدانی با ایجاد فضای امن، آزادی بیان، حمایت مادی و معنوی و کرم و بخشش بی­نظیر زمینه حضور شعرای زیادی را در دربار خود فراهم­کرد که این حضور علاوه بر مدح امیر توسط شعرا، پیامدهای مختلف فکری و فرهنگی داشته­است که می­توان به خلق آثار علمی و ادبی، تقویت روحیه حماسی و مقاومت در مقابل تهاجم روم، ترویج باورهای شیعی و بیان حقانیت اهل بیت و نقد دستگاه خلافت اموی و عباسی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Amir Saif al-Dawlah Hamdani's interaction with poets and its intellectual and cultural consequences

نویسندگان [English]

  • Mahdi Nejati.Atani 1
  • mostafa naserirad 2
  • Nasrollah PoorMohammadi 3
  • Boshra Delrish 4
1 History of islamic nations civilization, faculty of humanities, “Takestan Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran”
2 History of islamic nations civilization, faculty of humanities, “Takestan Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran”
3 History , faculty of humanities,Imam khomeini international university, Iran
4 History , faculty of humanities,arak University, Iran
چکیده [English]

The Hamedanian government with a Shiite orientation was formed in the golden age of Islamic civilization with two branches, Mosul and Aleppo. Ali ibn Abdullah ibn Hamdan, known as Sayf al-Dawlah, the founder of the Hamdanids Aleppo branch, who himself knew poetry and the literature, played an important role with the financial and spiritual support of the poets and literates to provide suitable bases for the creation of numerous literary works. This research method has been studied by descriptive-analytical method and by studying historical and literary sources, peruses the ways and means of linking Sayf-al-Dawlah Hamdani with poets and its intellectual and cultural consequences. The communication and interaction of Saif al-Dawlah Hamdani with the poets during the period of weakness of the Abbasid caliphate led to scientific development and intellectual and cultural  promotion of society, and the poets, in addition to the creation of literary and scientific works, strengthened the epic and resistance spirit against invasion of Rome, promoted Shiite beliefs, such as defense The legitimacy of the Ahlul-Bayt (as) and the censure of the system of the Umayyad and Abbasid caliphs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hamdanian
  • Saif al-Dawlah
  • poets
  • Aleppo
  1. ابن اثیر، عز الدین على. (1371). الکامل. ترجمة ابو القاسم حالت و عباس خلیلى. ج19و20 . تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى.
  2. ابن العدیم، کمال الدین عمر بن احمد. (1951). زبده الحلب من تاریخ حلب. دمشق: نشر دکتر سامی الدهان.
  3. ابن العماد، شهاب الدین ابو الفلاح عبدالحی بن احمد العکری الحنبلی الدمشقی. (1406هـ/1986م). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب. تحقیق الأرناؤوط. دمشق – بیروت: دار ابن کثیر.
  4. ابن الندیم، محمد بن اسحاق. (1346). الفهرست. ترجمة محمدرضا تجدد. چاپ بانک بازرگانی ایران.
  5. ابن خلدون، عبدالرحمن. (1363). تاریخ ابن خلدون(ترجمه العبر). ترجمة عبدالمحمدآیتى. ج1و2و3. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  6. ابن خلدون، عبدالرحمن. (1375). مقدمه ابن‌خلدون. ترجمة محمدپروین‌گنابادى. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
  7. ابن خلکان، احمد بن محمد. (بی‌تا). وفیات الاعیان وانباء ابناء الزمان. محقق عباس احسان. ج 1و3 . بیروت: دارالفکر.
  8. ابن شهر آشوب مازندرانی. (1379). المناقب ابن شهر آشوب. ج4. قم: نشر علامه.
  9. ابی‌فراس، الحارث‌بن‌سعید‌بن‌حمدان. (1414هـ/1994 م ). دیوان‌ابی‌فراس. شرح خلیل-الدویهی. دارالکتاب العربی.
  10. امین، سید محسن. (1403هـ). اعیان الشیعه. تحقیق حسن امین. ج4 و8. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  11. امینی، عبدالحسین. (1387). الغدیر. ترجمه و ویرایش جدید. ج3و4. تهران: بنیاد بعثت.
  12. آقابزرگ تهرانی، محمد محسن. (1404هـ). طبقات اعلام الشیعه وهو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر. مشهد: دارالمرتضی للنشر.
  13. البدیعی، یوسف. (1963). الصبح المنبی من حیثیه المتنبی. تحقیق مصطفی السقا و جماعه. القاهره: دارالمعارف.
  14. البرقوقی، عبدالرحمن. (1407هـ). شرح دیوان المتنبی. بیروت: دارالکتب العربی.
  15. توین بی، آرنولد. (1376). بررسی تاریخ تمدن. ترجمه محمد حسین آریا. تهران: چاپخانه سپهر.
  16. تیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1410هـ). غررالحکم ودررالکلم. تصحیح سید مهدی رجایی. قم: دارالکتاب اسلامی.
  17. الثعالبی النیسابوری. (1403هـ). ابی منصور عبدالملک. یتیمه الدهر فی محاسن اهل العصر. شرح و تحقیق: مفید محمد قمیمه. دارالکتب العلمیه.
  18. جعفری تبریزی، محمد تقی. (1396). فلسفه تاریخ وتمدن. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  19. حسن، ابراهیم حسن. (1357). تاریخ سیاسی اسلام. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: انتشارات جاویدان.
  20. حکیمی، محمدرضا. (1383). ادبیات و تعهد در اسلام. قم: دلیل ما.
  21. خوارزمی، محمد بن عباس. (1384). رسائل خوارزمی. تصحیح و تحشیه محمدمهدی پورگل. انتشارات دانشگاه تهران.
  22. دورانت: ویل. (1370). تاریخ تمدن. ترجمه احمدآرام و همکاران. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  23. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1371). نوادر ترجمه کتاب محاظرات الادبا ومحاورات الشعرا والبلغاء. مترجم محمد صالح بن محمد باقر قزوینی. تهران: انتشارات سروش.
  24. زینی وند، تورج و خزلی، مسلم. (1392). «بررسی تطبیقی مضمون‌های حکمت آمیز در شعر متنبی و سنایی». پژوهشنامه ادبیات تعلیمی. سال پنجم. شماره 19. صص 131-164.
  25. شهیدی، سید جعفر. (1368). «شعر و اثر آن در اجتماع و نظر اسلام درباره آن» در مجموعه آثار دومین کنگره جهانی حضرت رضا(ع). ج3. صص339-352.
  26. الضّبّی، احمد بن محمد. (1998). دیوان صنوبری. تحقیق احسان عباس. بیروت: دار صادر
  27. طوسی، محمد بن حسن. (بی تا). الفهرست. مصحح بحرالعلوم. محمد صادق. نجف اشرف: مکتبة المرتضویة.
  28. الفاخوری، حنا. (1388). تاریخ ادبیات زبان عربی. ترجمة عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات توس.
  29. فیصل سامر. (1380). دولت حمدانیان. ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگوزلو. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
  30. قفطی. (1371). تاریخ الحکما قفطی. ترجمه بهین دارائی. ترجمه فارسی از قرن 11 ق. انتشارات دانشگاه تهران.
  31. کشاجم، محمود بن حسین.(1989). دیوان کشاجم. قاهره: دارالکتب العلمیه.
  32. متز، آدام. (1388). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری. ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: امیرکبیر.
  33. مختاری، قاسم. (1393). «بررسی حماسه سرایی در ادبیات کهن عربی». دو فصلنامه ادبیات حماسی. دانشگاه لرستان. سال اول. شماره اول. صص 131-156.
  34. مسعودی، أبو الحسن على بن الحسین. (1365). التنبیبه الاشراف. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  35. مسکویه، ابوعلی احمد. (1376). تجارب الأمم. ترجمه على نقى منزوى. جلد 5 و6 . تهران: انتشارات توس.
  36. مظفر، محمد حسین. (1408هـ). تاریخ الشیعه. بیروت: دارالزهرا.
  37. مقدسی، أبو عبد الله محمد بن أحمد. (1361). أحسن التقاسیم فى معرفه الأقالیم. ترجمة علینقى منزوى. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
  38. منوچهریان، علیرضا. (1382). ترجمة وتحلیل دیوان متنبی. همدان: نور علم.
  39. الواحدی. (بی‌تا). شرح دیوان المتنبی للواحدی. کتابخانه دیجیتالی مدرسه فقاهت.
  40. یاقوت بن عبدالله حموی. (1381). معجم الادباء. ترجمة عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات سروش.