تحلیل و بررسی طنز موقعیّت در مجموعه داستان کوتاه «آبشوران» از درویشیان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشکده ادبیات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

طنز موقعیّت با واژگون کردن حقیقت موقعیّت­ها و چیدن موقعیّت­های متناقض در کنار هم ایجاد می‌شود و صحنه­ای را می­آفریند که تصوّر آن خنده­دار است. در میان داستان‌نویسان معاصر، علی‌اشرف درویشیان در آثار خود از ساخت موقعیّت‌های طنزآمیز برای بیان مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سود جسته است. از این رو، در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا انواع موقعیّت‌های طنزآمیز در یکی از مجموعه داستان‌های کوتاه درویشیان، با عنوان مجموعه داستان آبشوران که دربرگیرندۀ یازده داستان کوتاه است، بررسی شود. در جستار پیش رو، با بهره‌گیری از روش توصیفی‌تحلیلی و آماری، در پی پاسخ به این سه پرسش هستیم: اوّل آنکه بر اساس نظریّۀ طنز موقعیّت، درویشیان با چه ابزاری موقعیّت‌های طنزآمیز را در داستان‌های کوتاه خود ایجاد کرده است؟ دیگر آنکه کدام مؤلّفۀ طنز موقعیّت را می‌توان به عنوان شاخص سبکی درویشیان در این مجموعه داستان کوتاه در نظر گرفت؟ همچنین، نویسنده با بهره‌گیری از موقعیت‌های طنز در پی دستیابی به چه اهدافی بوده است؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که درویشیان به کمک چهار شگرد «شخصیّت‌پردازی، پیرنگ، رفتار، صحنه» و چند خُردشگرد، موقعیّت‌های طنزآمیز را در داستان‌هایش آفریده و مقصودِ او از ایجاد طنز موقعیّت، بیان مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادیِ (معیشتی) مردم روستای آبشوران به‌طور خاص و مردم ایران به‌طور عام بوده است. همچنین، عامل اصلی ایجاد موقعیّت‌های طنزآمیز، مؤلّفۀ «رفتار» به‌ویژه در کاربست خردشگردهایی همچون «تکرار یک کنش، غافلگیری، ناسازگاری رفتار با موقعیّت و حرکات مضحک» است. بنابراین، می‌توان آن را به عنوان شاخص اصلیِ سبک نویسندگی درویشیان به شمار آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

...

نویسندگان [English]

  • Tahereh Ishany 1
  • Ali Janmohammadi 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature. Institute of Humanities and Cultural Studies.
2 Institute for Humanities and cultural studies
چکیده [English]

.....

کلیدواژه‌ها [English]

  • ..

مراجع

  1. - آذری، غلامرضا (1385)، «تحلیل محتوای ارتباطات غیرکلامی در بین کمدین‌های سینمای هالیوود»، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 25، صص 87-96.
  2. - برکسون، هانری لویی (1379)، خنده، ترجمۀ عباس میرباقری، تهران: نشر شباویز.
  3. - بهزادی اندوهجردی، حسین (1378)، طنز و طنزپردازی در ایران، تهران: صدوق.
  4. - حبیبی، مریم (1388)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد «طنز موقعیّت در آثار آلن ایکبورن»، دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر تهران.
  5. - درویشیان، علی اشرف (1354)، آبشوران، تهران: انتشارات جاویدان.
  6. - روانجو، مجید (1387)، «اشک‌ها و لبخندها»، مجلۀ نقد سینما، ش23، صص26-28.
  7. - سلیمانی، محسن (1391)، اسرار و ابزار طنزنویسی، تهران: سورۀ مهر.
  8. - شهسواری، عباس (1389)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد «بررسی موقعیّت طنز در دهۀ نخست انقلاب اسلامی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانیِ دانشگاه تربیت معلم سبزوار.
  9. - شیری، قهرمان (1386)، «راز طنزآوری»، فصلنامۀ پژوهش و سنجش، شماره 13-14، صص 125-138.
  10. - فرای، نورتروپ (1377) تحلیل نقد، ترجمۀ صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
  11. - فانی، راضیه - فاضلی، فیروز – رنجبر، محمود (1397)، «نگاهی بر شگرد طنز موقعیّت در آثار داستانی عباس معروفی (با تکیه بر دو داستان سال بلوا و سمفونی مردگان)»، نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، شماره 123، صص 169-198.
  12. - فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: انتشارات سخن.
  13. - کریچلی، سایمون (1384)، در باب طنز، ترجمۀ سهیل سمّی، تهران: ققنوس.
  14. - مجابی، جواد (1383)، نیشخند ایرانی، تهران: روزنه.
  15. - معینی، پریسا، احمد رضی؛ و رضا چراغی (1391)، «تحلیل طنز موقعیّت و نمایشنامه‌های دورۀ طلایی نمایشنامه-نویسی در ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان.
  16. - محمدیان، مرتضی (1387)، «در سوگ سینمای کمدی»، مجلۀ نقد سینما، شمارۀ 55، ص 23.
  17. - هلیترز، ملوین (1380)، اسرار شوخی‌نویسی، تهران: ادارۀ کل پژوهش‌های سیما
  18. - Berry, Edward (2004) Laughing at "Others'' , In the Cambridge Companion to Shakespearean Comedy, 123 ˚ 138, Cambridge: Cambridge University Press
  19. - Shelley, Cameron (2001 ), "The bicoherence theory of situational irony", cognitive science 25, 775-818
تاریخ ادبیات
دوره 13، شماره 1
بهار و تابستان ۱۳۹۹. شماره پیاپی : ۸۴/۱
شهریور 1399
صفحه 5-28

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار