زمینه های فکری طریقت ذهبیه در آثار میر سید علی همدانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

tehran

چکیده

ذهبیه از جمله سلسله­ های صوفیانة شیعه­ مذهبی است که در نیمه نخست سدة نهم هجری و در عصر حاکمیت تیموریان رسماً فعالیت خود را آغاز کرد و با روی کارآمدن دولت صفوی، قوام بیشتر یافت و در تمامی ادوار پس از آن نیز با فراز و فرودهایی به حیات اجتماعی و گاه سیاسی خود ادامه داد. بزرگان این طریقت، سلسله اقطاب خود را به معروف کرخی و از طریق او به امام رضا(ع) و در نهایت به پیغمبر اسلام(ص) می­رسانند. گرایش­های شیعی که از نخستین ادوار تصوف اسلامی در آثار برخی متقدمان به نحو بارزی دیده­ می­شد، از قرن پنجم به بعد، افزایش بیشتری یافت و سرانجام در رسالات میرسید علی همدانی، گسترده­ تر شد. در این پژوهش برآنیم تا با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن کندوکاوی در مهمترین عقاید و باورهای طریقت ذهبیه، نقش میر سید علی همدانی را در تحولات این سلسله مورد بررسی قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

زمینه های فکری طریقت ذهبیه در آثار میر سید علی همدانی

نویسنده [English]

  • ahmad ghorbani
tehran
چکیده [English]

ذهبیه از جمله سلسله های صوفیانة شیعه مذهبی است که در نیمه نخست سدة نهم هجری و در عصر حاکمیت تیموریان رسماً فعالیت خود را آغاز کرد و با روی کارآمدن دولت صفوی، قوام بیشتر یافت و در تمامی ادوار پس از آن نیز با فراز و فرودهایی به حیات اجتماعی و گاه سیاسی خود ادامه داد. بزرگان این طریقت، سلسله اقطاب خود را به معروف کرخی و از طریق او به امام رضا(ع) و در نهایت به پیغمبر اسلام(ص) می‌رسانند. گرایش‌های شیعی که از نخستین ادوار تصوف اسلامی در آثار برخی متقدمان به نحو بارزی دیده می شد، از قرن پنجم به بعد، افزایش بیشتری یافت و سرانجام در رسالات میرسید علی همدانی، گسترده تر شد. در این پژوهش برآنیم تا با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن کندوکاوی در مهمترین عقاید و باورهای طریقت ذهبیه، نقش میر سید علی همدانی را در تحولات این سلسله مورد بررسی قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ذهبیه
  • کبرویه
  • میر سید علی همدانی

مراجع

  1. - آملی، شیخ حیدر، (1386)، جامع الاسرار و منبع الانوار، به انضمام رساله نقد النقود فی معرفه الوجود، تصحیح: هانری کوربن و عثمان یحیی، تهران، علمی و فرهنگی.
  2. - ابن خلکان، شمس الدین احمد بن محمد بن ابی‌بکر(1970)، وفیات الاعیان، حققه: الدکتور احسان عباس، بیروت، دار الثقافه.
  3. - ابن عربی، محیی الدین، (1384)، فتوحات مکیه، ترجمه: محمد خواجوی، تهران، مولی.
  4. - _____________، (1393)، فصوص الحکم، ترجمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران، مولی.
  5. - اذکائی، پرویز، (1370)، مروج اسلام در ایران صغیر، احوال و آثار میر سید علی همدانی به انضمام رسالة همدانیه، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
  6. - ________، (1394)، میر همدان، احوال، آثار و آراء میر سید علی همدانی به انضمام پنج رساله وی، همدان، انتشارات بنیاد بوعلی سینا.
  7. - اعجوبه، رایض الدین، (1341)، شمس الحقیقه، (بی جا)، شمس‌الدین پرویزی.
  8. - ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌____________، (1334) ده رساله، (بی جا)، شمس‌الدین پرویزی.
  9. - امین الشریعه خویی، ابوالقاسم، (1385)، میزان الصواب در شرح فصل الخطاب سید قطب الدین محمد نیریزی، تهران، مولی.
  10. - بدخشی، نورالدّین جعفر، (1374خ/1995م)، خلاصه المناقب، به تصحیح: دکتر سیّده اشرف ظفر، اسلام آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
  11. - براون، ادوارد، (1368)، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه: غلامحسین صدری افشار، تهران مروارید.
  12. - برزش آبادی، شیخ شهاب الدین امیر عبدالله، (1387)، رسالة کمالیه، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، شیراز، دریای نور.
  13. - بغدادی، مجدالدین، (1368)، تحفه البرره فی مسائل العشره، ترجمه: محمدباقر ساعدی خراسانی، به اهتمام: حسین حیدرخانی مشتاقعلی، تهران، مروی.
  14. - حکیم، حاج محمد علی، (1387)، لطائف العرفان، ترجمه: حمیدرضا صادقی، چاپ اوّل، قم، آیت اشراق.
  15. - خسرو پرویز، حسام‌الدین، (1344)، آئینه طریقت و حقیقت و رساله غدیریه و غیبیه رایض‌الدین اعجوبه، (بی جا)، شمس‌الدین پرویزی.
  16. - خاوری، اسدالله، (1362)، ذهبیه تصّوف علمی-آثار ادبی، انتشارات دانشکاه تهران.
  17. - راز شیرازی، میرزا ابوالقاسم، (1324)، اسرار الولایه، تبریز، چاپ سنگی.
  18. - ________________،(1386)، زاد المسافرین، ترجمه و شرح: خیر الله محمودی، شیراز، دریای نور.
  19. - ________________، (1383)، قوائم الانوار و طوالع الاسرار، مقدمه و تصحیح و توضیح: خیر الله محمودی، شیراز
  20. ، دریای نور
  21. -_________________، (1338)، کوثر نامه، تهران، بوذرجمهری.
  22. - ________________، (1387)، نورٌ علی نور، ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی، مقدمه و تصحیح: مریم‌بانو بردبار، شیراز، دریای نور.
  23. - رضای تبریزی، شیخ نجیب‌الدین، (1325)، نور الهدایه، تهران، علمی.
  24. - ریاض، محمد، (1370ه.ش/1991م)، احوال و آثار و اشعار میر سید علی همدانی با شش رساله از وی، چاپ دوم، اسلام آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
  25. - ________، (بی تا)، «متن مکتوبات میر سید علی همدانی»، مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 21، شمارة 1.
  26. - شوشتری، قاضی نورالله، (1365)، مجالس المؤمنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
  27. - شیبی، کامل مصطفی، (1396)، تشیّع و تصوّف، ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر.
  28. - صفا، ذبیح الله، (1373)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، فردوس.
  29. - فرهادی، محمد، (1392)، نقد و بررسی زندگی ادبی، علمی و دینی میر سید علی همدانی در کشمیر، تهران، راشدین.
  30. - قشیری، عبدالکریم بن هوازن، (1391)، رساله قشیریه، مترجم: ابو علی حسن بن احمد عثمانی، با تصحیح و استدراکات: بدیع الزمان فروزانفر، چاپ یازدهم، تهران، علمی فرهنگی.
  31. - گوهرین، سیدصادق، (1388)، شرح اصطلاحات تصوّف، تهران، زوّار.
  32. - لطفی، محمد‌حسن، (1366)، دوره آثار فلوطین، تهران، خوارزمی.
  33. - مؤذّن خراسانی، محمد علی، (1381)، تحفه عباسی، تهران، انس تک.
  34. - مجلسی، محمدباقر، (1403)، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء،
  35. - مدرسی چهاردهی، نورالدین، (1382)، سلسله‌های صوفیه ایران، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
  36. - مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد، (1363)، شرح تعرّف لمذهب اهل التصوّف، تصحیح: محمد روشن، تهران، اساطیر.
  37. - مشرّف، مریم،( 1395)، مولوی و تفسیر عرفانی، تهران، سخن.
  38. - معصوم شیرازی، محمد (1382)، طرائق الحقایق، با تصحیح و مقدمه: محمد جعفر محجوب، تهران، سنایی.
  39. - موله، مارین، (1337)، «رسالة ده قاعدة میر سیدعلی همدانی»، نامة فرهنگ ایران زمین، شمارة 6.
  40. - نیکلسون، رینولد، (1358)، تصوّف اسلامی و رابطۀ انسان و خدا، ترجمه و حواشی بقلم محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، توس.
  41. - هالیستر، جان نورمن، (1373)، تشیّع در هند، ترجمه: آزرمیدخت مشایخ فریدنی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  42. - هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان، (1384)، کشف المحجوب، تصحیح و تعلیقات: محمود عابدی، تهران، سروش.
  43. - همدانی، میر سید علی، (1358)، ذخیره الملوک، تصحیح و تعلیق: دکتر سید محمود انواری، تبریز، مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران.
  44. - ____________، (1375)، رساله السبعین فی فضائل امیرالمؤمنین، ترجمه و شرح: محمد یوسف نیری، شیراز، نوید.
  45. - ____________، (1384)، مشارب الاذواق، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران، مولی.
تاریخ ادبیات
دوره 11، شماره 2
پاییز و زمستان ۱۳۹۷. شماره پیاپی: ۸۲/۲
اسفند 1397
صفحه 141-165

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار