چکیده

تحوّل بنیادین در کاربردِ معمولِ رنگ­ها و چرخشِ معناییِ آن­ها بر گُستره­یِ شعر امروز، ظرفیّت­هایِ زبانی موجود در تولید متن خلاّقانه را در نزد شاعران نشان می­دهد. در این دگردیسی، برخی از شاعران معاصر ایران و عراق، به موجبِ تجاربِ شخصیِ همگون و نیز قرابت­هایِ خاصّ فکری، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، با دست­اندازی­هایِ مشابه و تصرّفاتِ همسان در شیوه­هایِ هنجارین برخورد با رنگ­ها، باورهای محتوم مخاطبان را پس می­زنند و به هر مفهومی؛ حتّی مفاهیم ذهنی و  انتزاعی -که فاقد جلوه­ی عینی هستند-، رنگ می­بخشند؛ تا بدین وسیله، دریافت­های پیش­داده را دگرگون نمایند و پیش­فرض­های متعارف را با چالش مواجه سازنند. نکته­ی حائز اهمیّت در این زمینه آن است، هرگونه تغییری که از جانبِ این شاعران در کاربردِ عادیِ رنگ­ها ایجاد شده، هرگاه­که هدف­مند بوده و با پشتوانه­ی معنایی خاصّی تحقّق پذیرفته، به تقویت زیبایی حوزه­ی تصویری شعر منجر گشته است؛ با این حال، چینش بی­هدف واژگان در قالب ترکیبات نامفهومی که یک طرفِ آن­ها را رنگ­ها تشکیل می­دهد و جابه­جایی ساده­ و بی­دردسرِ یک رنگ به جای رنگ دیگر، نه تنها نوآوری تلقی نمی­شود، بلکه به تضعیف زیبایی در شعر انجامیده است.در این پژوهش برآن هستیم تا با نگاهی تطبیقی به کارکردهای مجازی رنگ­ها­ در سروده­های شاعران معاصر ایران و عراق، به این پرسش پاسخ دهیم که مهمترین دستمایه­هایی که در سروده­های شاعران این دو سرزمین، با ایجاد شبکه­ی تصویری جدید، رابطه­ی معمول میان نشانه و مصداق را به شکل مشترک درهم ریخته و در عرصه­ی معنایی زبان، تنش ایجاد نموده،کدامند؟یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که مفاهیمی همچون «سعادت»، «خواب و رؤیا»، «خنده»، «شب و روز»، «سایه»، «عطر»، «نبض»، «اتّفاق یا حادثه» و ... از جمله واژگانی هستند که در ترکیب­پذیری با گونه­های مختلف رنگ، سازه­های نوینی را در حوزه­ی معنایی زبان سروده­های شاعران معاصر ایران و عراق پدید آورده­اند.