ترجمه و نقش آن در فرآیند نوگرایی و اصلاح‌طلبی عصر قاجار(از آغاز تا مشروطه: 1325 - 1210 ق)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه لرستان.

چکیده

ترجمه در همه ادوار تاریخی نقش مهمی در انتقال دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بین جوامع داشته است. ایران عصر قاجار نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به گسترش ارتباطات ایران و اروپا و نفوذ موج های مدرنیته از غرب و همچنین کشورگشایی ها و زیاده طلبی های قدرت های جهان در این دوره، جنبش ترجمه در جهت جلوگیری از عقب ماندگی کشور و دست یابی به پیشرفت های غرب شروع شد. روند ترجمه ابتدا با ترجمه آثار نظامی و با هدف تقویت ساختار ارتش شروع شد و به تدریج به آثاری با موضوعات متفاوت کشیده شد که باعث ورود اندیشه ها و افکاری انتقادی و ترقی خواهانه شد و روند نوگرایی در ایران را شدت بخشید و در ادامه در جنبش مشروطه تجلی یافت و این نهضت را از منظر دستاوردهای فرهنگی تقویت کرد. این مقاله با بررسی نقش ترجمه در ایجاد تغییرات، مترجمان هر دوره و آثار و نهاد های ترجمه در عصر قاجار بر این نتیجه تأکید دارد که روند ترجمه موجب انتقال افکار و عقاید انتقادی غرب به ایران شده و این تغییرات آرام آرام در ایجاد جنبش مشروطه مؤثر افتاده است. در این نوشته علاوه بر مباحث تئوری در رابطه با ترجمه؛ پیشینه ترجمه در ایران؛ فعالیت ها، تلاش ها و حمایت های شاهان قاجار در هر دوره و نقش آثار ترجمه شده در رواج نوگرایی در ایران به روند ترجمه؛ نهاد های ترجمه ای و همچنین زمینه های ترجمه در زمان هر یک از پادشاهان قاجار و نیز عنوان کتب ترجمه شده،  نیز پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

نقش ترجمه در فرآیند نوگرایی عصر قاجار(از آغاز تا مشروطه)

نویسنده [English]

  • mohammad khosravishakib
Lorestan university
چکیده [English]

ترجمه در همه ادوار تاریخی نقش مهمی در انتقال دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بین جوامع داشته است. ایران عصر قاجار نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به گسترش ارتباطات ایران و اروپا و نفوذ موج های مدرنیته از غرب و همچنین کشورگشایی ها و زیاده طلبی های قدرت های جهان در این دوره، جنبش ترجمه در جهت جلوگیری از عقب ماندگی کشور و دست یابی به پیشرفت های غرب شروع شد. روند ترجمه ابتدا با ترجمه آثار نظامی و با هدف تقویت ساختار ارتش شروع شد و به تدریج به آثاری با موضوعات متفاوت کشیده شد که باعث ورود اندیشه ها و افکاری انتقادی و ترقی خواهانه شد و روند نوگرایی در ایران را شدت بخشید و در ادامه در جنبش مشروطه تجلی یافت و این نهضت را از منظر دستاوردهای فرهنگی تقویت کرد. این مقاله با بررسی نقش ترجمه در ایجاد تغییرات، مترجمان هر دوره و آثار و نهاد های ترجمه در عصر قاجار بر این نتیجه تأکید دارد که روند ترجمه موجب انتقال افکار و عقاید انتقادی غرب به ایران شده و این تغییرات آرام آرام در ایجاد جنبش مشروطه مؤثر افتاده است. در این نوشته علاوه بر مباحث تئوری در رابطه با ترجمه؛ پیشینه ترجمه در ایران؛ فعالیت ها، تلاش ها و حمایت های شاهان قاجار در هر دوره و نقش آثار ترجمه شده در رواج نوگرایی در ایران به روند ترجمه؛ نهاد های ترجمه ای و همچنین زمینه های ترجمه در زمان هر یک از پادشاهان قاجار و نیز عنوان کتب ترجمه شده، نیز پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • :1-"جنبش مشروطه"
  • 2-" قاجار"
  • 3- "ترجمه و نهاد های ترجمه"

مراجع

  1. آبراهامیان، یرواند، (1391)، ایران بین دو انقلاب، چ 19، ترجمه: احمد گل محمدی، محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی.
  2. آذرنگ، عبدالحسین،(1390)، تاریخ نشر کتاب در ایران: ترجمه های قاجاری و دقت در ترجمه، بخارا، شماره 80 .
  3. آذرنگ، عبدالحسین،(1394)، تاریخ ترجمه در ایران، تهران، انتشارات ققنوس.
  4. احمدزاده، محمد امیر، (1393)، نقش ترجمه آثار جدید در شکل گیری فرایند نوگرایی در ایران دوره قاجار، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، سال چهارم، شماره 22.
  5. اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان، (1363)، الماثر و الآثار، به کوشش: ایرج افشار، ج1، تهران، اساطیر.
  6. اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان، (1377)، روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، به کوشش: ایرج افشار، تهران، امیرکبیر.
  7. اکبری، محمد علی، (1384)، پیشگامان اندیشه جدید در ایران: عصر روشنگری ایران، تهران، موسسه تحقیقات و علوم انسانی .
  8. پرتوی مقدم، عباس، (1386)، تاملی در تحولات تاریخ نگاری عصر قاجار و عوامل آن تا پیش از انقلاب مشروطه، پیک نور، سال هفتم، شماره 2.
  9. حسین طلایی، پرویز؛ لیلا نجفیان رضوی، (1390)، علل گرایش به ترجمه کتاب های تاریخی در عصر قاجار، پژوهش نامه انتقادی، شماره 22.
  10. دسترنجی، حکیمه، (1385)، اعتمادالسلطنه و تاثیر او در تاریخ معاصر ایران، نامه انجمن، شماره 28.
  11. روشه، گی، (1389)، تغییرات اجتماعی، چ 21، ترجمه: منصور وثوقی، تهران، نشر نی.
  12. سخنور، جلال، (1371)، نگاهی به ترجمه در ایران معاصر، ادبستان، شماره 36.
  13. کیانفر، جمشید، (1375)، ترجمه گذرگاه انتقال فرهنگ غرب به ایران، در: رویارویی فرهنگی ایران و غرب در دوره معاصر، تهران، سروش.
  14. محیط طباطبایی، سید محمد، (1346)، سیر ترجمه در ایران، ارمغان، دوره سی و شش، شماره 5 و 6 .
  15. ناجی نصرآبادی، محسن، (1380)، سیر ترجمه در ایران و معرفی کتاب: فهرست کتاب های فارسی شده چاپی، آینه پژوهش، شماره 68 .
  16. نوابی، داود، (1363)، تاریخچه ترجمه فرانسه به فارسی در ایران از آغاز تا کنون، کرمان، مولف.
  17. نوایی، عبدالحسین، (1369)، ایران و جهان: از قاجاریه تا پایان عهد ناصری، ج2، تهران، هما.
  18. *House, J. (2009), Translation, Oxford and New York, Oxford University Press.
  19. *Lowrenz, J. H. (1974), Modernization and Political Change in Nineteenth Certury in Iran: The Role of Amir kabir, Princeton, Princeton University.
  20. *Salehi, Mohammad, (2012), Reflctions on Culture, Language and Translation, Journal of Academic and Applied Studies, Vol. 2(5), (pp. 76-85),
  21. *Salmani, Bahloul؛ Sabah Abbasi, (2013), The Impact of Translation in Emerging Iran’s Political-Religious Intellectual Discourses and Socio-Cultural Changes, The Journal of Applied and Linguistics and Discourse Analysis (JALDA), Volume 1, Available at: jalda.azarunir.ac.ir
تاریخ ادبیات
دوره 11، شماره 1
1397
صفحه 39-61

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار