شاهنامه ، ضمیر ناخودآگاه قوم ایرانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه

چکیده

بنیاد­های فکری و ساختار ذهنی هر ملت و جامعه­ای در آثار ادبی و هنری درخشانِ آن بازتاب می­یابد. شاهنامه فردوسی با مجموعه ای عظیم از یادگارهای کهن، نمونه ای حماسی از محتویات و نمودهای ناخودآگاه جمعیِ قوم ایرانی است. طغیان در برابر ستم (قیام کاوه آهنگر در برابر ضحاک: داستان فریدون) حفظ آبرو، زیر بارِ زور نرفتن (داستان رستم و اسفندیار) نکوهش تهمت و اثبات پاکی و بی­گناهی(داستان سیاوش) باور به نیروی ایزدی و آسمانی(فر یا فره ایزدی، سیمرغ و ...) گسستن این نیرو در اثر ناسپاسی(جمشید و اسفندیار) راز و نیاز همراه با مناسک آیینی (رستم پیش از کارزار یا پس از آن، گذر از آب: داستان کیخسرو) و ...  از نمونه­های نهفته در ناخودآگاه قوم ایرانی و سرچشمه گرفته از کهن الگوها هستد که او را در کسب انرژی از آغاز آفرینش(زمان مقدس)، نیروی پایان ناپذیر یاری می رساند. مفاهیم نهفته در نهاد آدمی می تواند او را در پیوند با سرچشمه آفرینش نگه دارد، در سلامت  روانی، تعالی  و سامان اجتماعی مفید و مؤثر واقع گردد. این مقاله با بررسی بعضی شخصیت­های اسطوره­ای و مفاهیم کهن الگویی درصدد آن است تا نشان دهد ارتباط با زمان مقدس و ازلی، از رهگذر کلید فهم فرهنگ­ها یعنی اساطیر می تواند ساختار ذهنی سالم و نیرمندی را در جامعه ایجادکند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shahnama the language of collective unconsciousness of the Iranian people

چکیده [English]

foundations intellectual and mental structure of nations andsocieties reflect decreases in the brilliant literary and artistic works . collective unconsciousness is the storage of those feelings and experiences of dignity ages an so those sufferings arise from fears and desires and even unsolved contradictions which we do not want know of it because we afraid of getting defeated; we usually remained it with a nostalgically for we've lost it but constantly feel reviving of it in the nature of people and family kin an live in hope and warmth of it. Collective unconsciousness is not just a negative and archived data but it is an active essence in the deepest layer of people and family kin's thought and always tries to make a way to show itself. Shanama is the essence and the gist of Iranians pure thought that can be representative of humankinds as a whole, because it's concepts originate from myth which is the head-spring of human thoughts and life. In this article we try to consider some concepts of Shahnama according to the Jung's theory that is collective unconsciousness. Shahnama's concepts originate from the myth which is the source of the human thought and life. Its concepts can be read and analyzed in many different aspects. Man's insurrection against despotism like Kavah's rising against despotic Zahhak; Rostam's rebellion against Goshtasp's unreasonable demand and refusing of getting under arresting, again Rostam's worry care about his respect and reputation; justice and fairness or pleading for justice salvation by a heavenly force: Farrah, are some the several concepts which dealt whit in Ferdowsi's Shahnama; and are inspected according to the theory of collective unconsciousness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnamwa Collective unconsciousness Mental Structure
  1. - آموزگار ژاله (1387) اسطوره، فرهنگ، حماسه، چ دوم، تهران، انتشارا معین.
  2. - ابولقاسمی محسن(1376)راهنمای زبان های باستان ج اول، تهران، سازمان انتشارات سمت.
  3. - اسلامی ندوشن، محمد علی(1372) داستان داستان ها ، تهران، نشر آثار.
  4. - الیاده ، میرچا (1384) اسطوره ی بازگشت جاودانه ، ترجمه بهمن سرکاراتی ، چ دوم، تهران، انتشارات طهوری.
  5. - ـــــــــــــ(1386)چشم اندازهای اسطوره،ترجمه جلال ستاری، تهران، انتشارات توس.
  6. - ـــــــــــ (1382) اسطوره ، رؤیا، راز ، ترجمه رؤیا منجم ،چ دوم ، تهران، نشر علم.
  7. - ــــــــــــ (1372)رساله در تاریخ ادیان ، ترجمه جلال ستاری ، تهران، سروش.
  8. - بهار ، مهرداد (1381) از اسطوره تا تاریخ ، چاپ سوم، تهران، نشر چشمه.
  9. - ــــــــــــ (1376) پژوهشی در اساطیر ایران ، چ دوم ، تهران، انتشارات آگه.
  10. - ـــــــــــــــ (1369) جستاری در فرهنگ ایران ، تهران، فکر روز.
  11. - پالمر ، مایکل ، (1385) ، «فروید ، یونگ و دین» ترجمه‌، محمد دهگان پور و غلامرضا محمودی، تهران، نشر رشد.
  12. - ثاقب فر، مرتضی(1377)شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران، تهران، انتشارات قطره و معین.
  13. - جلال الدین محمد بن محمد ابن الحسین البلخی ثم الرومی(1373) ، مثنوی و معنوی ، به تصحیح رینولد .ا . نیکلسُن ، به اهتمام نصرالله پورجوادی ، چ دوم، تهران، امیر کبیر.
  14. - حق شناس، علی محمد(1370) مقالات ادبی- زبانشناختی، تهران، نیلوفر.
  15. - دادگی، فرنبغ (1378) بندهش ، گزارشِ مهرداد بهار، تهران، انتشارات توس.
  16. - راس، آلن. ا . (1378)روانشناسی شخصیت، ترجمه سیاوش جمالفر، تهران نشر روان.
  17. - زند میخاییل(1351)نور و ظلمت در تاریخ ادبیات فارسی،تهران،ترجمه ح. اسدپور پیرانفر، پیام.
  18. - ژینیو، فلیپ(1382)ارداویرافنامه،ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، چ 2، تهران، انتشارات معین و انجمن ایران شناسی فرانسه.
  19. - سرکاراتی بهمن، (1357) شاهنامه شناسی ج:1 «بنیاد اساطیری حماسه ملی ایران» ، مجموعه گفتارهای نخستین مجمع علمی بحث دربارة شاهنامه،به کوشش محمدامین ریاحی،تهران،انتشارات بنیاد شاهنامه فردوسی،
  20. - سهروردی،شیخ شهاب الدین یحیی(1377)حکمه الاشراق، ترجمه و شرح از سیدجعفر سجادی، چ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه.
  21. - شایگان داریوش(1381)بت های ذهنی و خاطره ی ازلی ، تهران، امیر کبیر.
  22. - شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370) صور خیال در شعر فارسی، چ چهارم،تهران، انتشارات آگاه.
  23. - شمیسا، سیروس (1373) انواع ادبی ، چ دوم ، تهران، فردوس.
  24. - ـــــــــــــــــــــــ (1385) نقد ادبی، تهران، میترا.
  25. - شوالیه، ژان و آلن گربران(1382)فرهنگ نمادها، ج: 3، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، جیحون.
  26. - شوالیه، ژان و آلن گربران(1378)فرهنگ نمادها، ج: 1، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، جیحون.
  27. - صفا ذبیح الله(1374)حماسه سرایی در ایران ،چ ششم،تهران، فردوس.
  28. - فرای ، نورتراپ (1377) تحلیل نقد، ترجمه صالح حسینی ، تهران، انتشارات نیلوفر.
  29. - فردوسی ابوالقاسم(1376) شاهنامه ، چاپ مسکو(4 ج)، چ چهارم ، تهران، نشر فطره.
  30. - فره وشی بهرام(1354)کارنامه اردشیربابکان(ترجمه‌و‌آوا نویسی)تهران،انتشارات دانشگاه تهران .
  31. - فوردهایم فریدا(1388)مقدمه ای بر روانشناسی یونگ، ترجمه مسعود میربها، تهران، جامی.
  32. - کارنوی، جوزف آلبرت(1383)اساطیر ایرانی، ترجمه احمد طباطبایی، تهران، علمی و فرهنگی.
  33. - کاسیرر،ارنست(1382)فلسفه صورت های سمبلیک، ترجمه یدلله موقن، چ 2، تهران، هرمس.
  34. - کربن، هانری(1374) ارض ملکوت، چ دوم، تهران، طهوری.
  35. -کریستن سن آرتور(1386)نخستین انسان، نخستین شهریار، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چ سوم، تهران، نشر چشمه.
  36. - کمپبل، ژوزف.( 1377 ). قدرت اسطوره، ترجمه عباس مخبر، تهران، مرکز.
  37. - گرین، ویلفرد؛ لیبر ارل؛ مورگان لی؛ ویلینگهم جان.( 1376)مبانی نقد ادبی،ترجمه فرزانه طاهری، تهران، نیلوفر.
  38. - معین، محمد(1384 )مزدیسنا در ادب پارسی چ چهارم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  39. - نولدکه تئودور(2537) حماسه‌ی ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی، چ3، تهران، انتشارات سپهر.
  40. - ولک رِنِه(1380)تاریخ نقدجدید، ترجمه سعید ارباب شیرانی،ج3، چ2، تهران، انتشارات نیلوفر.
  41. - ــــــــ (1385)تاریخ نقد جدید، ترجمه سعید ارباب شیرانی،ج6، تهران، نیلوفر.
  42. - هینلز جان(1376)شناخت اساطیر ایران،ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی،تهران، نشر چشمه.
  43. - یونگ، کارل، گستاو(1386) روانشناسی و دین، ترجمه فؤاد روحانی، چ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
  44. - ـــــــــــــ (1359) انسان و سمبل هایش، ترجمه ابوطالب صارمی، تهران، انتشارات پایا با همکاری امیر کبیر.
  45. - ـــــــــــــ (1376)روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، چ سوم، ترجمه محمد علی امیری، تهران ،علمی و فرهنگی.
  46. ـــــــــــــــ (1389) ضمیر پنهان، (نفس نامکشوف) ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران، قطره.
  47. - Abrams, M. H., Geoffrey Galt Harpham (2009) A Glossary of Literary Terms ،9th Edition Wadsworth Cengage Learning.
  48. - Cuddon.J. A. (2013) A Dictionary of Literary Terms and literary theory, 5th edition, Wiley-Blackwell. (افست ایران)
  49. - Jung. K.G. (1968) Man and his symbols, Anchor Press, Doubleday Dell publishing
  50. - Peck John and Martin Coyle (2002) literary terms and criticism, Palgrave. (افست ایران)
  51. (تاریخ رجوع به سایت : 16/08/1393) http://carljung.blogfa.com/post-196.aspx) -