دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقّق اردبیلی
چکیده
رمان دو جلدی «جزیرة سرگردانی» و «ساربان سرگردان»، نوشتة سیمین دانشور، حدّاقل دو سطح دارد: سطح داستانی یا روایی و سطح رمزی یا تأویلی. نویسنده در خلق آن، زبان هنری و نمادین را در دقیقرین و ظریفت‌ترین کیفیّت بکار گرفته و رمزهای بدیع و متنوّع آفریده است. ساختارهای زبانی، شخصیّت‌ها، وضعیّت‌ها و صحنه‌ها بیشترین ظرفیّت رمزپروری را به نمایش گذاشته‌اند. شخصیّت‌های مهمّ رمان بر گرتة هویّت تاریخی تعدادی از روشنفکران معاصر نویسنده آفریده شده‌اند. به گونه‌ای که بدون مقایسة شخصیّت‌های داستانی با شخصیّت‌های تاریخی، نمی‌توان به تحلیل بایستة رمان اقدام کرد. نویسنده با به کار گرفتن هویّت تعدادی از روشنفکران در آفرینش شخصیّت‌های داستانی، نظریّات تاریخی خود را بیان کرده است؛ تا جایی که سطح روایی رمان یک داستان تخیّلی و سطح رمزی آن متضمن نظریّات تاریخی نویسنده درخصوص تاریخ معاصر ایران در بین سال‌های 1332 تا 1357 است. در این نوشته با استفاده از قراین و وضعیّت‌ها و صحنه‌ها و ساختارهای زبانی و دیگر عناصر و جزئیات اثبات کرده‌ایم که هستی و مراد و سلیم هر یک به تنهایی از مجموع چند خصلت چند شخصیّت تاریخی از جمله آل‌احمد، شریعتی، ملکی، فردید، بازرگان و دانشور ساخته شده‌اند و سیمای ایشان از این طریق وارد نگارة هنر شده است.
)