بررسی علل و عوامل تاریخی - سیاسی ورود واژگان بیگانۀ نظامی به زبان فارسی در دورة قاجاریّه تا سال 1300 ه.ش

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تربیّت مدرّس

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیّات فارسی، مدرّس دانشگاه امام علی(ع)

چکیده

دورۀ قاجاریّه یکی از پر نشیب و فرازترین دوره‌های تاریخ زبان و ادبیّات فارسی است. این امر مدلول عوامل متعدّدی است که مهمترین آنها تحوّل چشمگیر در زبان فارسی (نوشتاری) به علّت ارتباطات سیاسی، علمی، فرهنگی، نظامی و... با غرب است. تأسیس دارالفنون، نهضت بزرگ ترجمه، نگارش سفرنامه‌های افراد زیادی از فرنگ‌‌رفتگان، رواج روزنامه‌ها، رشد سطح آگاهی مردم، ظهور انقلاب مشروطه و ...، در تغییر چهرة زبان فارسی(اعم از واژگان، نثر و ...) مؤثّر بوده است. بیشترین تأثیرپذیری زبان فارسی از نظر واژگان نظامی(از زبانهای اروپایی) در این دوره، از زبان فرانسه بوده است و زبانهای انگلیسی و روسی در مرتبة بعدی قرار دارد؛ امّا بیشترین تأثیرپذیری واژگان نظامی از زبان‌های شرقی در این دوره، از زبان های عربی و ترکی بوده است که ریشه‌های تاریخی، سیاسی، فرهنگی و دینی دارد. در اواخر دورة قاجاریّه، برخی از فرماندهان نظامی متوجّه ورود بی‌حدّ و حصر واژگان بیگانة نظامی در زبان فارسی شدند و از سال‌های 1300 ه.ش. به بعد درصدد برطرف کردن این نقص برآمدند و در نهایت، این احساس تعهّد در زمینة پاسداشت مقام و منزلت زبان فارسی، به پیدایش فرهنگستان ایران انجامید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the causes and historical-political factors of the entry of foreign military words into the Persian language during the Qajar period until 1300 A.H.

چکیده [English]

The Qajar period is one of the most turbulent periods in the history of Persian language and literature. This is due to several factors, the most important of which is the significant change in the Persian language (written) due to political, scientific, cultural, military, etc. connections with the West. The establishment of Dar ul-Funun, the great movement of translation, the writing of travelogues by many people who have been Farang (foreign countries), the spread of newspapers, the growth of people's awareness, the emergence of the Constitutional Revolution, etc., have been influential in changing the face of the Persian language (including vocabulary, prose, etc.). The most influence of Persian language in terms of military vocabulary (from European languages) in this period was from French, and English and Russian languages ​​are in the next order; However, the most influence of military words from eastern languages ​​in this period has been from Turkish and Arabic, which have historical, political, cultural and religious roots. At the end of the Qajar period, some military commanders noticed the unlimited entry of foreign military words into the Persian language, and from 1300 A.H. onwards, they tried to fix this defect, and finally, this sense of commitment in the field of preserving the status and dignity of the Persian language led to the establishment of the Iranian Academy.t

کلیدواژه‌ها [English]

  • military terms
  • Qajar dynasty
  • Persian
  • lexicography
  • language planning