چکیده

کتاب ارزشمند تاریخ بیهقی به این دلیل که بر نکات و اشارات فرهنگی و اجتماعی پراکنده در خلال روایاتش اشتمال دارد، از نظر مطالعات فرهنگی و جامعه شناسی اهمیت بسیار دارد. زیرا این نکات، بازتاب دهندۀ جزئیّات زندگی اجتماعی در ایران قرن پنجم هجری است. یکی از وجوه ارزشمند تاریخ بیهقی، تبیین و توصیف شیوۀ مدیریت و مملکت داری سلاطین غزنوی، خصوصاً سلطان مسعود، با نگرشی تحلیلی و نقّادانه است. این ویژگی از نظر مطالعات میان رشته ای، در میان آثار تاریخی قرن پنجم و ششم هجری به کتاب تاریخ بیهقی ارزشی خاص بخشیده است. با توجّه به اینکه در جهان امروز، شالودۀ اندیشه‌های مدیریت سیاسی کشورهای غربی و اغلب ملل دیگر، تا حدّ زیادی از عقاید و تفکّرات نیکلوماکیاولی، سیاستمدار و نویسندۀ مشهور ایتالیایی (وفات 1527م.) تأثیر پذیرفته است و نظریات او از رنسانس به بعد، اهمیت بسیار یافته است، نویسندۀ این مقاله با شیوۀ توصیفی – تحلیلی و با استناد به مندرجات کتاب تاریخ بیهقی و آثار مهمّ نیکلوماکیاولی ، برآن است تا رفتارهای مدیریتی و روش‌های مملکت داری مسعود غزنوی را با عقاید و نظریات ماکیاولی مقایسه نماید. بر اساس نتایج این جستار، روش‌های مسعود در بیش از نیمی از موارد با توصیه‌های ماکیاولی منطبق است.