زمینه‌های شکایت از روزگار در ادبیّات عصر سلجوقی

نوع مقاله : مروری

نویسنده

دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

بخش عمده‌ای از نارضایتی عمومی در عصر سلجوقی که در فریاد و فغان شاعران از اوضاع زندگی و زمانه بازتاب پیدا کرده است، ارتباط مستقیم به حکومت و سیاست دارد. در این دوره، ادارة بخشهای عمده ای از مملکت در دست حاکمانی قرار می‌گیرد که از نظر سنّ و سال به بلوغ لازم نرسیده‌اند و از نظر سواد و تجربه، اشراف کافی بر امور ندارند و مجموعه‌ای از افراد جاهل و عاری از اهلیّت نیز گرداگرد حکومت و نهادهای آن را فراگرفته اند و همة این عوامل عرصه را بر صاحبان اندیشه و هنر بسیار تنگ کرده است. وقتی شاعران و نویسندگان با تصوّراتی که از حکومت آرمانی و تصویرهایی که از تاریخ گذشته دارند به ارزیابی امور می‌پردازند، امیدواریهای خود را برای بهبود جامعه به کلّی از دست می‌دهند و فریاد ناخرسندی سر می دهند. دلایل دیگر این نارضایتی و انتقادگری از زمانه را باید در عواملی چون تنوّع فکر و فرهنگ و هنر، و فعّالیت فرقه های گوناگون مذهبی، و فراوانی شاعران و گستردگی حوزة جغرافیایی حضور آنها و تنوّع سبکهای فردی نیز جستجو کرد که هم حکومتها و هم شاعران از آزادی عمل و استقلال منطقه ای برخوردارند چرا که کثرت دربارها و سلیقه ها و به تبعیت از آن، وجود آزادی انتخاب در جامعه و امکان ترک دربارهای نادل خواه و روی آوردن به دربارهای دل خواه به وسیلة شاعران نگرش باز و جسارت آمیزی به آنها می بخشد. به این خاطر است که بیشترین شکوه ها و گله گزاریها از زمانه در این دوره انجام گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The grounds of complaining about the times in the literature of the Seljuk era

چکیده [English]

A major part of the public dissatisfaction in the Seljuk era, which is reflected in the complaints of poets about the conditions of life and times, is directly related to the government and politics. In this period, the administration of major parts of the country is in the hands of rulers who have not reached the necessary maturity in terms of age and experience and do not have enough nobility in terms of education and experience, and a group of ignorant and unqualified people have also surrounded the government and its institutions, and all these factors have narrowed the field for the owners of thought and art. When poets and writers evaluate things with their visions of the ideal government and the images they have of the past, they completely lose their hopes for the improvement of the society and cry out in dissatisfaction. Other reasons for this discontent and criticism of the times should be sought in factors such as the diversity of thought, culture and art, and the activity of various religious sects, and the abundance of poets and the breadth of their geographic presence and the diversity of individual styles that both governments and poets have freedom of action and regional independence because the plurality of opinions and tastes and, accordingly, the existence of freedom of choice in society and the possibility of leaving unwanted courts and turning to desirable ones by poets, give them an open and daring attitude. It is for this reason that the most complaints and grievances about times have been made during this period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seljuk
  • Persian poetry
  • Complaint
  • Government
  • Ministry