ضرورت بازتصحیح دیوان کمال‌الدین اصفهانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

چکیده

کمال‌الدین اصفهانی یکی از شاعران برجستة فارسی در قرن ششم و هفتم هجری است که به باور پژوهشگران، در جریان تکوین شعر فارسی تأثیرگذار بوده است. حسین بحرالعلومی، نخستین تصحیح علمیِ کلیات او را بیش از چهل سال پیش بر اساس چندین دست‌نویس انجام داده است، اما به‌دست‌آمدنِ چندین دست‌نویس دیگر از کلیات کمال، بازتصحیح این اثر را ضروری می‌نماید. با تصحیح جدیدِ این اثر، افزون بر رفع بسیاری از کاستی‌های تصحیح پیشین، متنی منقّح و نزدیک به آنچه شاعر سروده بود در اختیار جامعة ادبی قرار خواهد گرفت. این پژوهش بر آن است با برجسته‌کردنِ پاره‌ای از کاستی‌ها و افزونی‌های راه‌یافته در کتابت و تصحیح کلیات کمال، و نیز ذکر دلایل و شواهد کافی، ضرورت بازتصحیح آن را بیان کند. عدم ضبط یا ضبط ناقص برخی اشعار کمال، ضبط اشعار دیگران به نام کمال، تکرار اشعار، تصحیف، ترجیح‌های نادرست، و اشتباه در شناخت واژگان و ترکیب‌ها، سرفصل مواردی است که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است. روش تحقیق به صورت اسنادی و با استفاده از امکانات کتابخانه‌ای و شیوة تحلیل محتوا و طبقه‌بندی داده‌هاست. جایگاه کمال‌الدین اصفهانی در شعر فارسی و بایستگی مطالعه درخصوص او، اهمّیت و ضرورت تحقیق را نمایان می‌سازد و نتیجة پژوهش، تبیینِ ضرورت بازتصحیح کلیات کمال‌الدین اصفهانی است.

عنوان مقاله [English]

The Necessity for Re-Correction of Kamaloddin Esfahanes Court poetry

چکیده [English]

Kamaloddin Esfahani is one of the prominent Persian poets in the sixth century AD that according to the researchers, has been influential in the development of Persian poetry. Hussein Bahroloumi, has conducted the first scientific correction of his Court more than forty years ago based on several manuscripts but with the discovery of several other manuscripts of poems Kamaloddin, it is necessary to correct again. During the correction again this effect, in addition to the elimination of many of the shortcomings of the previous correction, edited text will be closer to the text of poet for the literary society. This study seeks to underline the shortcomings and increasingly are selected for display with some correction in writing and poetry Kamaloddin, as well as the reasons and evidence, express the need for re-correction.
Failure to record or incomplete record some lyrics Kamaloddin, record Lyrics others called Kamaloddin, repeat Lyrics, distortion, improper preferences, and wrong in recognizing words and combinations, headlines cases that is presented to them in this study. The methodology is to documentary and using library facilities and methods of content analysis and data classification. Kamaloddin position Esfahani in Persian poetry and the need to study about him, stating the importance and necessity of research and the results of this study illustrate the need to correct the poetry Kamaloddin Esfahani.

  1. ـ ابن سینا، ابوعلی حسین ابن عبدالله. (1373). برهان شفا. ترجمة قوام صفری. تهران: فکر روز.
  2. ـ ــــــ ، ــــــــــــــــــــــــ . (1383). رگ‌شناسی. تصحیح سیدمحمد مشکوه. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
  3. ـ ابن یمین فریومدی، امیر فخرالدین محمود. (1363). دیوان. تصحیح حسینعلی باستانی راد. تهران: سنایی.
  4. ـ اعتصامی، یوسف. (1311). فهرست کتابخانة مجلس شورای اسلامی. تهران: مطعبة مجلس.
  5. ـ افشار، ایرج. «هشت شاعر سدة ششم و هفتم در سفینة بولونیا». نشر دانش. سال بیستم. شمارة 4. زمستان 1382، صص 27 ـ 17.
  6. ـ اقبال آشتیانی، عباس. (1384). تاریخ مغول. تهران: امیرکبیر.
  7. ـ تأثیر تبریزی، محسن. (1373). دیوان. تصحیح امین پاشا جلالی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  8. ـ جامی، نورالدین عبدالرحمن. (1366). بهارستان. تصحیح اسماعیل حاکمی، تهران: اطلاعات.
  9. ـ جمال اصفهانی، محمد بن عبدالرزاق. (1391). دیوان. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: سنایی.
  10. ـ حاجی حسین لاهیجی، علی بن شمس‌الدین. (1352). تاریخ خانی. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  11. ـ خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل. (1357). دیوان. به کوشش ضیاءالدین سجادی. تهران: زوار.
  12. ـ خلیل شروانی، جمال. (1375). نزهة‌المجالس. تصحیح محمدامین ریاحی. تهران: علمی.
  13. ـ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین. (1380). تاریخ حبیب‌السیر. تهران: خیام.
  14. ـ دولتشاه سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله. (1388). تذکره‌الشعراء. تصحیح ادوارد براون. تهران: اساطیر.
  15. ـ ریپکا، یان. (1381). تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه. ترجمة عیسی شهابی. تهران: علمی و فرهنگی.
  16. ـ الزمخشری، جارالله. (1990). ربیع‌الابرار و نصوص‌الاخبار. تحقیق عبدالامیر مثنّا. بیروت: دارالأرقم.
  17. ـ سعد سلمان، مسعود. (1390). دیوان. تصحیح محمد مهیار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  18. ـ سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1388). دیوان. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: سنایی.
  19. ـ ـــــ ، ـــــــــــــــــــــــ . (1383). حدیقة‌الحقیقه. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
  20. ـ سوزنی سمرقندی، محمد بن علی. (1338). دیوان. تصحیح ناصرالدین شاه‌حسینی. تهران: امیرکبیر.
  21. ـ سیف فرغانی، ابوالمحامد محمد. (1364). دیوان. تصحیح ذبیح‌الله صفا. تهران: فردوسی.
  22. ـ شبلی نعمانی. (1363). شعرالعجم. ترجمة سیدمحمدتقی فخر داعی گیلانی. تهران: دنیای کتاب.
  23. ـ ظهیری سمرقندی، محمدبن علی. (1381). سندبادنامه. تصحیح محمدباقر کمال‌الدینی. تهران: میراث مکتوب.
  24. ـ عابدی، سیدامیرحسین. «دو نسخة خطی دیوان خلاق‌المعانی». نامة فرهنگستان. شمارة 10. تابستان 1376، صص 68 ـ 62.
  25. ـ عاطفی، حسن. «نگاهی به دو نسخة خطی دیوان کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی». آیینة پژوهش. سال یازدهم. شمارة چهارم. آبان 1379، صص 81 ـ 76.
  26. ـ عطاملک جوینی، علاءالدین. (1387). تاریخ جهانگشای جوینی. به اهتمام احمد خاتمی. تهران: علم.
  27. ـ علی یزدی، شرف الدین. (1387). ظفرنامه. تصحیح سیدسعید میرمحمدصادق و عبدالحسین نوابی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  28. ـ فضل‌الله همدانی، رشیدالدین. (1387). جامع‌التواریخ. تصحیح محمد روشن. تهران: میراث مکتوب.
  29. ـ کمال اصفهانی، ابوالفضل کمال‌الدین اسماعیل. (1348). دیوان. تصحیح حسین بحرالعلومی. تهران: دهخدا.
  30. ـ کمال خجندی، کمال‌الدین مسعود. (1389). دیوان. تصحیح مجید شفق. تهران: سنایی.
  31. ـ محمد قزوینی، محمد بن عبدالوهاب. (1388). یادداشت‌های قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: دانشگاه تهران.
  32. ـ مهیار، محمد. (1378). جان معنی؛ زندگی و شعر کمال‌الدین اسماعیل. قم: شرکت باورداران.
  33. ـ ناصح جرفادقانی، ابوالشرف. (1374). تاریخ یمینی. تصحیح جعفر شعار. تهران: علمی و فرهنگی.
  34. ـ ناصرخسرو، ابومعین ناصر بن خسرو. (1389). دیوان. تصحیح نصرالله تقوی. تهران: سنایی.
  35. ـ نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1380). شرف‌نامه. تصحیح برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.
  36. ـ نفیسی، سعید. (1382). محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی. تهران: اهورا.
  37. ـ نقابی، عفت. (1382). معنی بیگانه؛ جمال‌شناسی شعر کمال‌الدین اسماعیل. تهران: ناژ.
  38. ـ وراوینی، سعدالدین. (1391). مرزبان‌نامه. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی علیشاه.