چکیده

شبه جزیره بالکان سرزمینی واقع در جنوب شرقی قاره اروپا است. این منطقه  کشورهای حوزه یوگوسلاوی سابق ( صربستان، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، مقدونیه، اسلوونی، مونته نگرو، کوزوو) ، یونان، آلبانی، بلغارستان، رومانی و قسمت اروپایی کشور ترکیه را در بر میگیرد. با وجود آنکه میان ایرانیان و مردم این منطقه به دلیل بعد جغرافیایی هیچگاه ارتباط مستقیمی وجود نداشته است و به لحاظ شرایط جغرافیای طبیعی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و اقتصادی تفاوتهای بسیاری بین ایران و بالکان وجود دارد، بخش هایی وسیعی از شبه جزیره بالکان ( بویژه بوسنی و هرز گوین، آلبانی و قسمتی از شبه جزیره تراکیا که در ترکیه واقع شده است ) برای قرن های متمادی در حوزه نفوذ زبان و ادبیات و فرهنگ ایرانی قرار داشته است. پژوهش حاضر در وهله نخست نشان میدهد که بالکان در گذشته ای نه چندان دور سرحد غربی زبان و ادب و فرهنگ ارزشمندی به مرکزیت ایران بوده که از سمت شرق تا هند و پامیر امتداد داشته است. سپس برای شناخت بهتر این حوزه زبان و ادب پارسی،  تلاش شده است تا با بررسی تاریخ روابط ادبی و  زبانی ایران و بالکان از  پیش از امپراتوری عثمانی تا کنون علل و چگونگی راه یابی زبان و ادبیات فارسی به بالکان مشخص شود. در راستای رسیدن به این هدف، فرضیههای اثبات نشده اشتراکات نژادی ایرانیان و بالکان نشینان، تبلیغات و مهاجرتهای مانویان و نقش زبان واسط ترکی و تلاش عثمانیان  برای گسترش زبان و ادب فارسی در بالکان به عنوان اصلی ترین عوامل توسعه زبان و ادب فارسی در بالکان مورد توجه قرار گرفته اند.  در مرحله بعد تاثیر این عوامل بر زبان و ادبیات منطقه، بویژه ادبیات مسلمانان بالکان مورد بررسی قرار گرفته است