شاخصه‌های نثر دینی آثار فارسی مجلسی

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

با روی کار آمدن حکومت صفوی به عنوان مهمترین حکومت شیعی ایرانی، فضای فکری و فرهنگی ایران به کلّی متحوّل شد. شاهان صفوی که عمدتاً در کنار جایگاه سیاسی، خود را رهبر دینی نیز می‌دانستند در گسترش اندیشه تشیّع بسیار کوشیدند و گاه کار را به افراط کشاندند. بروز این تلاش را می‌توان در جای جای آثار علمی این دوره نیز یافت؛ بررسی آثار فارسی علاّمه مجلسی به عنوان اصلی‌ترین چهرة دینی این دوره از دریچة سبک شناسی به روشنی گویای این امر است. مؤلّفان در رویکرد سبک شناسانه به آثار فارسی مجلسی به نتایجی دست یافته اند. سطح فکری: بسیاری از مفاهیم مطرح شده در میان فرق اسلامی مانند حسن و قبح افعال، رؤیت خدا، جبر و اختیار و... نیز با نگاهی شیعی در آثار مجلسی دیده می شود. سطح زبانی: با توجّه به اقتضای حال مخاطب عامّی، مجلسی غالباً زبانی ساده و گاه عامیانه را بر می‌گزیند. کاربرد فراوان صرف و نحو عربی حکایت از نفوذ بیش از پیش زبان عربی در فارسی دارد. سطح ادبی: بر خلاف پیچیدگیهای لفظی رایج عصر صفوی، مجلسی آگاهانه و با توجّه به موضوع آثار خود زبانی خالی از آرایه های ادبی برمی گزیند؛ بسامد کم کاربرد صنایع لفظی و معنوی گواهی بر این مدّعا می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Religious prose characteristics of Majlisi's Persian works

چکیده [English]

With the establishment of the Safavid government as the most important Iranian Shiite government, the intellectual and cultural atmosphere of Iran was completely transformed. The Safavid kings, who mainly considered themselves to be religious leaders along with their political status, tried hard to spread Shi'ism and sometimes took it to extremes. The manifestation of this effort can be found everywhere in the scientific works of this period; Examining the Persian works of Allama Majlisi as the main religious figure of this period from the stylistic lens clearly shows this. The authors have reached some results in the stylistic approach to Persian works of Majlisi. Intellectual level: Many concepts raised among Islamic sects, such as goodness and ugliness of actions, seeing God, predestination and free will, etc., can also be seen from a Shiite perspective in Majlisi's works. Language level: according to the needs of the general audience, Majlesi often uses simple and sometimes vernacular language. The abundant use of Arabic grammar and syntax indicates the influence of the Arabic language in Persian. Literary level: contrary to the common verbal complexities of the Safavid era, Majlisi consciously chooses a language devoid of literary arrays, paying attention to the subject of his works; The low frequency of use of verbal and spiritual arrays is a proof of this claim.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Majlesi
  • Shiism
  • God’s appearance
  • predestination and freedom of will
  • virtue and vice
  • verbal and rhetorical features