دوفصل نامه
چکیده
به عقیدۀ صاحب نظران، تاریخ ادبیات ایران تاکنون به ادب عامه توجهی نداشته و از دلایل آن وجود موانعی بر سر راه تدوین تاریخ ادب عامه است. به نظر نگارندگان این تحقیق یکی از این موانع، نادیده گرفتن اهمیت منابع عربی قرون نخست اسلامی و نهضت ترجمه در حفظ ادبیات فولکلور ایرانی در تدوین تاریخ ادبیات عامه است؛ اهمیت این منابع در حفظ هویت، شکل اصیل و سیر تطور بسیاری از مؤلفه‌های فرهنگ و ادب عامۀ ایرانی به همراه بازتاب چگونگی اختلاط آن با فرهنگ عربی ـ اسلامی است. با وجود این حتی در مهم‌ترین آثار پژوهشی پیشین نظیر مدخل ادبیات عامیانۀ دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، کتاب زبان و ادبیات عامۀ ایران تألیف حسن ذوالفقاری، پژوهش و بررسی فرهنگ عامۀ ایران تألیف حسینعلی بیهقی و یا کتاب ادبیات عامیانۀ ایران نوشتۀ محمدجعفر محجوب نیز به اهمیت این منابع در حفظ فرهنگ و ادبیات عامۀ ایرانی توجه کمتری شده‌است یا در موارد استثنا نظیر بخشی از مجموعه مقالات «زمینۀ فرهنگ مردم» نوشتۀ جلال ستاری، صرفاً بر متون حاوی اطلاعاتی دربارۀ اخلاق عامه تأکید شده است. در تحقیق حاضر با هدف تبیین اهمیت منابع عربی در تاریخ ادب عامۀ ایرانی، بازتاب مؤلفه‌های ادب عامه به‌ویژه امثال و حکم و حکایات موجود در آثار ابن‌مقفع (به دلیل تقدم تاریخی بر دیگر نویسندگان) بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که آثار ابن‌مقفع حاوی مجموعۀ کثیری از مؤلفه‌های ادب عامه به‌ویژه امثال و حکم و حکایات تعلیمی است که در تبیین سیر تاریخی، انواع و زمینۀ استفاده از این مؤلفه‌ها تا حد زیادی سودمند است.
کلیدواژه‌ها
)