Research into biography and significance of critical correction of Fetrat Mashhadi’s Divan

Document Type : علمی - پژوهشی

Abstract

Abstract Nearly a century after the initiation of critical correction of old texts in Iran and researchers’ effort in publishing Persian literature, there are old texts which have not been corrected and published yet. Critical correction and publication of these text are not only significant in itself, they but also provide the agenda for further research. Examples of such texts include Divan e Mir Moezzeddin Mohammad Mashhadi (1101), pen named Fetrat, Moez, and Musavi, who was a distinguished poet in Indian style and lived in the second half of eleventh century. This poet, though, was prominent and notable in his period, so far neither his biography nor his life events, which are present in numerous sources, shave been corrected. Or in spite of some efforts, no valid research has been conducted on his biography. His was born in Mashhad. After traveling to some parts of Iran, including Esfahan and having association with Saeb, equipped with intellectual ware of then set off to India. There, he became relative with Orang zib, king of India, by marriage and earned high-ranking political positions. Beyond high political standing, his role in arranging literary events was admirable. Only Divan e Ashaar, Safineh and some other works have survived from Fetrat .His divan is one of the most valuable and excellent work in Indian style which ,though, there are a number of authentic manuscripts, has not been corrected and published. The present study deals with Fitrat Mashhadi’s life, (writing) style, introducing manuscripts as well as explaining the significance of critical correction of his Divan

Keywords


  1. منابع
  2. الف) خطّی:
  3. ـ تبریزی، ابوطالب، خلاصة‌الافکار، نسخۀ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 1427، تألیف در سال 1206 ه.ق، بدون تاریخ کتابت.
  4. ـ فطرت مشهدی، دیوان، نسخۀ کتابخانۀ مولانا آزاد، دانشگاه اسلامی علیگر هند به شمارۀ 8/89165511 کتابتِ 1149 ه.ق. 60 برگ، به خطّ نستعلیق.
  5. ـ ـــــــــــ، دیوان، نسخۀ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 2/13510 کتابت 22 ذیقعدۀ 1152ه.ق. 68 برگ، نستعلیقِ صفدر علی بن شیخ محمّد مشهدی.
  6. ـ ـــــــــــ، دیوان، نسخۀ کتابخانۀ عارف حکمت مدینۀ منوّره به شمارۀ 100/812، 95 برگ به خطّ نستعلیق. احتمالاً مورّخ 1145ه ق.
  7. ـ ـــــــــــ، سفینه، نسخۀ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، به شمارۀ 8980، کتابت قرن 12.
  8. ب) چاپی:
  9. ـ آذر بیگدلی، لطف‌علی‌بیگ، 1337 – 1338، آتشکده، با تصحیح و تحشیه و تعلیق حسن سادات ناصری، تهران: امیرکبیر.
  10. ـ آرزو، سراج‌الدّین علی بن حسام‌الدّین، 1385، مجمع‌النّفائس(بخش معاصران)، تصحیح میرهاشم محدّث، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  11. ـ آزاد بلگرامی، غلامعلی، 1331ه.ق(1913 م)، سرو آزاد، به کوشش خاکسار عبدالله خان، حیدرآباد دکن: کتبخانۀ آصفیه.
  12. ـ آقابزرگ تهرانی، الذّریعه الی التّصانیف الشّیعه، 1403 ه.ق(1983 م)، بیروت: دارالاضواء.
  13. ـ احمد صبا، متین، 1978 م، «میرزا معزّالدّین فطرت مشهدی»، بیاض(مجل‍ۀ تحقیقات فارسی)، نشری‍ّۀ انجمن فارسی ـ دهلی، شمارۀ 4، صص 28 – 35.
  14. ـ اخلاص، کشن چند، 1973م، تذکرۀ همیشه بهار، به کوشش وحید قریشی، کراچی: انجمن ترقّی اردو.
  15. ـ افتخار بخاری، میر سیّدعبدالوهّاب، 1390، تذکرۀ بی‌نظیر، تحقیق و تصحیح امید سروری، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  16. ـ انوشه، حسن، 1380، دانشنامۀ ادب فارسی، ادب فارسی در شبه قارّه(هند، پاکستان، بنگلادش)، جلد چهارم، بخش سوم: غ- ی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  17. ـ ایمان، رحم علیخان، 1349، تذکرۀ منتخب اللّطایف، با مقدّمۀ دکتر تاراچند، به اهتمام سیّدمحمّدرضا جلالی نائینی، دکتر سیّد امیرحسن عابدی، چاپ تابان.
  18. ـ ایمانی، بهروز، 1391، لطایفی از سفینۀ فطرت. صص 61 - 106، در نذر عارف(جشن‌نامۀ دکتر عارف نوشاهی)، به کوشش سعید شفیعیون و بهروز ایمانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  19. ـ بخاری، شیخ فرید، 1961، ذخیره‌الخوانین، به تصحیح شیخ معین‌الحقّ، کراچی.
  20. ـ بهادر، محمّد صدّیق حسن‌خان، 1386، شمع انجمن، تصحیح و تعلیقات محمّدکاظم کهدویی، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
  21. ـ بهوپالی، سیّدنورالحسن ابوالخیر،1293 ه.ق، نگارستان سخن، به اهتمام مولوی محمّد عبدالمجید خان، بهوپال: مطبعه شاهجهانی.
  22. ـ حاج سیّد جوادی، کمال، 1390، فرهنگنامه زبان و ادبیّات فارسی در شبه قارّۀ هند بر اساس فرهنگ ادبی و فارسی پروفسور نبیّ هادی، تهران: خانۀ کتاب - شورای گسترش زبان و ادبیّات فارسی.
  23. ـ حزین لاهیجی، محمّدعلی، 1375، تذکرﺓ المعاصرین، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات معصومه سالک، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب ــ نشر سایه.
  24. ـ حسن‌پور آلاشتی، حسین، 1384، طرز تازه: سبک‌شناسی غزل سبک هندی، تهران: سخن
  25. ـ خلیل بنارسی، علی ابراهیم، 1384، صحف ابراهیم(بخش معاصران)، تصحیح میرهاشم محدّث، تهران: انجمن آثار و مفاخر ملّی.
  26. ـ سامی، شمس‌الدّین، 1314، قاموس‌الاعلام، استانبول: مهران.
  27. ـ سرخوش، محمّد افضل، 1389، کلمات‌الشّعراء، تصحیح علیرضا قزوه، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  28. ـ سحر کاکوروی، منشی احمد حسین، 1385 (2007 م)، طور معنی، مقدّمه، تصحیح و تعلیق رئیس احمد نعمانی، دهلی نو: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.
  29. ـ شاهنوازخان، نوّاب صمصام‌الدّوله، 1888 – 1891، مآثرالامراء، 3 جلد، به کوشش مولوی عبدالرّحیم، کلکته: ایشیاتک سوسایتی بنگاله.
  30. - شفیعی کدکنی، محمّدرضا، 1378، ادبیّات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، ترجمۀ حجّت‌الله اصیل، تهران: نشر نی.
  31. _______________________، 1376، شاعر آینه‌ها، تهران: انتشارات آگه.
  32. ـ صدرالافاضل، مرتضی حسین، 1374، مطلع انوار: احوال دانشوران شیعۀ پاکستان و هند، ترجمۀ محمّد هاشم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  33. ـ صفا، ذبیح الله، 1378، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: انتشارات فردوس.
  34. ـ صمصام‌الدّوله شاهنوازخان، میرعبدالرّزاق بن میرحسین علی، 1388، بهارستان سخن، تصحیح و تعلیق عبدالمحمّد آیتی – حکیمه دست‌رنجی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  35. ـ طاووسی، مجتبی، 1392، «دیوان فطرت مشهدی»، آیینۀ میراث، دورۀ جدید، سال یازدهم، پیاپی 53، صص 179 - 200.
  36. ـ طریحی، محمّد سعید، 1427ه.ق(2006 م)، تاریخ الشّیعه فی الهند، هند: اکادیمیّه الکوفه.
  37. ـ عبدالرّحمن ام – ای، سیّدصباح‌الدّین، 1948 م، بزم تیموریّه، به اهتمام مولوی مسعود علی صاحب ندوی، بی‌جا: معارف اعظم کده‌مین چهپی.
  38. ـ عظیم‌آبادی، حسین قلی‌خان، 1391، تذکرۀ نشتر عشق، تصحیح و تعلیقات سیّد کمال حاج سیّد جوادی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  39. - غلامرضایی، محمّد، 1387، سبک شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، تهران: جامی.
  40. - غنی مؤفرّخ‌آبادی، محمّد عبدالغنی‌خان، 1916(1295)، تذکرة‌الشّعراء، به اهتمام محمّد مقتدی‌خان شروانی، علیگره.
  41. - فتوحی، محمود، 1385، نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن.
  42. ـ فطرت موسوی، 1343، مثنوی در ماجرای بنارس، تصحیح و مقدّمه دکتر متین احمد، انجمن فارسی دهلی.
  43. ـ قائم چاندپوری، قیام‌الدّین، 1966، تذکرۀ مخزن نکات، مهتمم سیّد اظهارالحسن رضوی، ناشر سیّد امتیاز علی تاج، ستارۀ امتیاز ناظم مجلس ترقّی ادب لاهور، لاهور: مطبع عالیه لاهور.
  44. ـ کریم‌الدّین، 1983، طبقات شعرای هند، مقدّمه محمود الهی، لکهنو: اترپرریش اردو اکادمی.
  45. ـ گلچین معانی،احمد، 1369، کاروان هند، مشهد: مؤسّسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
  46. ـ گوپاموی، محمّد قدرت‌الله، 1336، تذکرۀ نتایج‌الافکار، ناشر اردشیر بنشاهی فرزند خدارحم مرزبان‌آبادی، بمبئی: چاپخانۀ سلطانی.
  47. ـ مارشال، دارا نوسروانجی، 1389، مغولان در هند: بررسی کتابشناختی دست‌نویس‌ها، ترجمه حسین برزگر کشتلی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  48. ـ مستعدّخان، محمّد ساقی، 1871، مآثر عالمگیری، به کوشش مولوی آقا احمد علی، کلکته.
  49. ـ مضطر، دکتر محمّد کمال‌الدّین، 2003 م، مرزا ارادت خان واضح، احوال و آثار، پتنه: خدابخش اورینتل پبلک لابریری.
  50. ـ ملکاپوری براری حیدرآبادی، محمّد عبدالجبّارخان صوفی، 1329 ه.ق، محبوب‌الزّمن تذکرۀ شعرای دکن، حیدرآباد: مطبع رحمانی.
  51. ـ منزوی، احمد، 1350، فهرست نسخه‌های خطّی فارسی، تهران: مؤسّسۀ فرهنگی منطقه‌یی.
  52. ـ میر، میرتقی، 1979(1358)، نکات‌الشّعراء، مرتّبه بابائی اردو داکتر مولوی عبدالحق، کراچی: انجمن ترقی اردو پاکستان.
  53. ـ نصرآبادی، محمّد طاهر، 1379، تذکرۀ نصرآبادی، به کوشش احمد مدقّق یزدی، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
  54. - نوشاهی، عارف، 1391، کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قارّه، تهران: میراث مکتوب.
  55. ـ واله داغستانی، علیقلی بن محمّدعلی، 1384، ریاض‌الشّعراء، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
  56. ـ هاشمی سندیلوی، شیخ احمد علی‌خان، 1371ش/ 1993م، تذکرة مخزن‌الغرائب، تصحیح و توضیح، به اهتمام دکتر محمّد باقر، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.