ضرورت تصحیح انتقادی لطایف‌نامۀ فخری هروی [نخستین ترجمۀ مجالس‌النفایس نوایی]

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

چکیده

مجالس­النفایس نوایی یکی از تذکره­های مهم و دسته اول مربوط به تاریخ ادبیات سدۀ نهم و اوایل سدۀ دهم است که فخری هروی آن را با عنوان لطایف­نامه در سال 928 به فارسی ترجمه کرده و علی­اصغر حکمت این ترجمه را در سال 1323 با تکیه بر نسخۀ نخجوانی که در سال 992 کتابت شده، چاپ و منتشر کرده­است. با مطالعه و مقابلۀ چاپ حکمت و چهار نسخۀ نویافته از مجالس­النفایس و لطایف­نامه که همگی از نسخۀ نخجوانی معتبر و اقدم هستند، تصحیح انتقادی لطایف­نامه ضروری و لازم است، زیرا اولاً، در نسخ نویافته شرح احوال حدود 35 شاعر ذکر شده که در چاپ حکمت به آنها اشاره نشده؛ ثانیاً، در نسخ نویافته اطلاعات بیشتری دربارۀ برخی از شاعران و اشعار آنان ثبت شده که در چاپ حکمت به آنها پرداخته نشده؛ ثالثاً، اختلافات و اشتباهاتی در چاپ حکمت نسبت به نسخ نویافته وجود دارد که این اشتباهات اغلب یا مربوط به نام و تخلص شاعران است یا مربوط به احوال و اشعار آنان؛ رابعاً، افتادگی­هایی در متن برخی از صفحات چاپ حکمت وجود دارد که اغلب این افتادگی­ها هم مربوط به نام و تخلص شاعران و اشعار آنان است؛ خامساً، مجهولاتی در چاپ حکمت در برخی از معانی عبارات وجود دارد که با نسخ نویافته برطرف­شدنی است؛ سادساً، در چاپ حکمت میان ترجمۀ متن ترکی و افزوده­های مترجم مرزبندی دقیقی ترسیم نشده؛ سابعاً، در چاپ حکمت میان دو ترجمۀ فخری و قزوینی تناسب و هماهنگی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Critical Edition Necessity of Fakhri Heravi’s Latayif-Namh [First Translation of Navai’s Majalis-Alnfayis[

چکیده [English]

Majalis-Alnfayis is a one of basic and important biographis correlate ninth and early tenth century literary history that Fakhri Heravi translated it into Farsi in 928 year as Latayif-Namh and Ali Asghar Hekmat is published this translation in 1323 year based on the Nakhjivani’s manuscript that is scribe in 992 year. The study and confrontation of Hekmat’s print and four manuscripts of Majalis-Alnfayis and Latayif-Namh that all are Authentic and Oldest of the Nakhjivani’s manuscript, is necessary Critical Edition Latayif-Namh, because, First, the newfound manuscript is Explained biography about thirty-five poets that not mentioned in the Hekmat’s print to them; Second, is recorded in newfound manuscripts information about some poets and their poetry that not mentioned in the Hekmat’s print to them; Third, there is conflicts and errors in the Hekmat’s print toward newfound manuscripts that mostly to these errors related to poets pseudonym or name, or related to their biography and poetry; Four, there is clearances in text some pages of he Hekmat’s print that mostly these clearances related to poets pseudonym or name, too; Five, there is ambiguities in some phrases means in the Hekmat’s print that is disappear by newfound manuscripts; Six, is not separation the exact boundaries between turkish text translation and translator’s exensions in the Hekmat’s print; Seven, there is not harmony and proportion between two Fakhri’s translation and Qazvini’s translation in the Hekmat’s print.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Critical Edition
  • Fakhri’s Latayif-Namh
  • Navai’s Majalis-Alnfayis
  • Four Newfound Manuscripts
  1. آذربیگدلی، لطف‌علی‌بیگ. (1378). آتشکدۀ آذر (نیمۀ دوم). به تصحیح میر هاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
  2. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (بی‌تا). الذریعه الی تصانیف الشیعه. ج 9. بیروت: دارالاضواء.
  3. امیر علی‌شیر نوایی، علی‌شیر بن کیچکنه. (1323). مجالس‌النفایس. به اهتمام علی‌اصغر حکمت. تهران: بانک ملی ایران.
  4. ___________، ___________. (ف. 906 ق.). مجالس‌النفایس. پاریس: کتاب‌خانۀ ملی. نمرۀ مسلسل Supplement Turc 317. [نسخۀ خطی] تألیف 896 ق. تاریخ کتابت 933 ق.
  5. ___________، ___________. (ف. 906 ق.). مجالس‌النفایس. وین: کتاب‌خانۀ سطلنتی (ملی). نمرۀ مسلسل N. F. 243. [نسخۀ خطی] تألیف 896 ق. تاریخ کتابت 903 ق.
  6. اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمد. (1389). عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین. به تصحیح ذبیح‌الله صاحب‌کاری و آمنه فخراحمد. ج 7-1.تهران: میراث مکتوب.
  7. بقایی بخاری، محمدعارف. (ز. 1019 ق.). مجمع‌الفضلا. تهران: کتاب‌خانۀ مرکزی دانشگاه تهران. نمرۀ مسلسل 6546. [نسخۀ خطی] تألیف 1019- 996 ق. تاریخ کتابت سدۀ 13 ق [رونویسی از نسخۀ سدۀ 11].
  8. جوینی، عطاملک. (1937). تاریخ جهانگشای. به تصحیح محمد قزوینی. ج 3. لیدن: بریل.
  9. خواندمیر، غیاث‌الدین. (1353). حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. ج 4. چ 2. تهران: خیام.
  10. _____، _______. (1372). مآثرالملوک به ضمیمۀ خاتمۀ خلاصه‌الاخبار و قانون همایونی. به تصحیح میر هاشم محدث. تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
  11. خیام‌پور، عبدالرسول. (1340). فرهنگ سخنوران. تبریز: چاپ‌خانۀ شرکت سهامی چاپ کتاب آذربایجان.
  12. درج 3. کتاب‌خانۀ الکترونیکی شعرفارسی. (1383). تهران: شرکت مهر ارقام رایانه. [CD ROM].
  13. دولت‌شاه سمرقندی، امیر دولت‌شاه بن علاءالدوله. (1918). تذکره‌الشعرا. به تصحیح ادوراد براون. لیدن: بریل.
  14. رازی، امین‌احمد. (1389). هفت‌اقلیم. به تصحیح سیّد محمدرضا طاهری. ج 3-1. تهران: سروش.
  15. سام‌میرزای صفوی. (1389). تحفۀ سامی. به تصحیح فاطمه انگورانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  16. سنبهلی مرادآبادی، میر حسین‌دوست. (1292 ق.). تذکرۀ حسینی. لکهنو: نول‌کشور.
  17. صبا، محمدمظفر حسین. (1343). روز روشن. به اهتمام محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیّت. تهران: کتاب‌خانۀ رازی.
  18. صفا، ذبیح‌الله. (1364). تاریخ ادبیات در ایران. ج 4. چ 3. تهران: فردوسی.
  19. علی‌صفی بیهقی، فخرالدین. (1352). لطایف‌الطوایف. به تصحیح احمد گلچین معانی. چ 3. تهران: شرکت نسبی اقبال و شرکا.
  20. فخری هروی، سلطان محمد. (ز. 970 ق.). لطایف‌نامه. تهران: کتاب‌خانۀ مرکزی دانشگاه تهران. نمرۀ مسلسل 7894. [نسخۀ خطی] ترجمۀ 928 ق. تاریخ کتابت 979 ق.
  21. ________، ________. (ز. 970 ق.). لطایف‌نامه. لندن: کتاب‌خانۀ موزۀ بریتانیا. . نمرۀ مسلسل Add. 7669. [نسخۀ خطی] ترجمۀ 928 ق. تاریخ کتابت 965 ق.
  22. گلچین معانی، احمد. (1363). تاریخ تذکره‌های فارسی. 2 ج. تهران: کتاب‌خانۀ سنایی.
  23. ________، ____. (1369). کاروان هند. ج 1. مشهد: آستان قدس رضوی.
  24. لغت‌نامۀ دهخدا. (1380). تهران: مؤسسۀ دهخدا. [CD ROM].
  25. لودی، شیرعلی‌خان. (1377). مرآت‌الخیال. به اهتمام حمید حسنی. تهران: روزنه.
  26. مبشر طرازی، نصرالله. (1966). فهرست المخطوطات الفارسیه "التی تقتنیها دارالکتب حتی عام 1963م". ج 1. قاهره: دارالکتب.
  27. محمد بن لاد دهلوی. (1899). مؤیدالفضلا. چاپ سنگی. ج 1. لکهنو: نول‌کشور.
  28. مستوفی، حمدالله. (1336). نزهه‌القلوب. به اهتمام محمد دبیرسیاقی. بی‌جا: بی‌نا.
  29. _____، ____. (1913). نزهه‌القلوب. به اهتمام گای لیسترانج. لیدن: بریل.
  30. نفیسی، سعید. (1344). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی. 2 ج. تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
  31. والۀ داغستانی، علی‌قلی‌خان. (1391). ریاض‌الشعرا. به اهتمام ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری. 2 ج. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
  32. هاشمی سندیلوی، شیخ احمدعلی‌خان. (1994). مخزن‌الغرایب. به تصحیح محمدباقر. ج 1. اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.