کاربردهای اسطوره‌ای رنگ در شعر اخوان ثالث

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی اراک، اراک، ایران

چکیده

رنگ به‌عنوان یکی از عناصر محسوس شعری در شعر مهدی اخوان‌ثالث با جنبه‌های نمادین و اسطوره‌ای پیوند می‌خورد. این شاعر نوپرداز باستان‌گرا بر شعر کهن و مفاهیم اسطوره‌ای تسلط دارد، و از این مفاهیم بارها در توصیف اوضاع اجتماعی دورۀ خود استفاده می‌کند، درواقع کاربرد انواع رنگ‌ها بازتاب نمادین نحوۀ نگرش و تفکر او است. کاربرد فراوان انواع رنگ‌ها در اشعار نیمایی اخوان ـ که عرصۀ بروز و ظهور اسطوره نیز هست ـ. نوع نگرش و باورها و ذهنیات او را دربارۀ اوضاع و احوال روزگارش نشان می‌دهد. همچنین شعر عرصۀ بروز و نمود بخش‌های نهان و تاریک نهاد اوست و در واقع ناخودآگاه او را نمایان می‌سازد؛ آن بخش‌هایی که در جامعۀ هم‌عصر او به‌سادگی امکان بروز و ظهور ندارند، در قالب رنگ‌ها به تصویر کشیده می‌شوند، رنگ‌هایی که از گذشته‌های دور تاکنون نماد مفهوم و مضمونی خاص هستند. اخوان ثالث از رنگ‌های متعددی برای بیان دقیق‌تر مضمون‌های مدنظرش استفاده کرده است: سپید و سیاه و سبز و سرخ و زرد و آبی پربسامدترین رنگ‌هایی هستند که در شعر او نماد موضوعات گوناگون طبیعی، انتزاعی یا اجتماعی قرار گرفته‌اند. همچنین او از رنگ‌هایی چون لاژوردی، شنگرف، نیلی، زنگار، زبرجد، سیمگون و خضرا که در شعر کهن و سبک خراسانی کاربرد داشته­اند بهره گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mythological Depictions of Colour in the Poetry of Akhavan-Sales

نویسنده [English]

  • Naser Fakhri Tabatabaei
PhD in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Arak Branch, Arak, Iran
چکیده [English]

Colour, as one of the observable elements of poetry in Mehdi Akhavan-Sales’s poems, is connected with symbolic and mythological aspects. He was a poet of the New Style and an archaist who had mastery over ancient poetry and mythological concepts. He frequently employed these concepts in describing his time’s social situation and the use of various colours represents a symbolic reflection of his mentality. This article examines the abundant depiction of colours in Akhavan’s poems in Nima Style (Sheʻr-e Nimaaʼi), which is also the arena of the emergence of myth and demonstrates his beliefs about the conditions of his time. Moreover, poetry provided the ground for revealing Akhavan’s unconscious and expressing the concealed and dark parts of his being. The features of his personality that could not appear in his contemporary society were depicted in the form of colours, symbolizing certain concepts and themes since the distant past. Akhavan-Sales has used colours to express his desired themes more precisely: white, black, green, red, yellow, and blue are the most frequent colours that symbolize various natural, abstract, or social issues in his poetry. He additionally has used ancient terms for colours such as lajvardi (azure), shangarf (cinnabar), nili (cerulean), zangar (rust), zebarjad (yellowish-green), simgun (silver), and khazra (green/ blue), which were common in old poetry and Khorasani style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Myth
  • contemporary poetry
  • colour in poetry
  • Mehdi Akhavan-Sales
  • mythological criticism

مراجع

- اخوان ثالث، مهدی (1400)  متن کامل ده کتاب شعر مهدی اخوان ثالث، ج1و2، تهران: زمستان.
- اشکوری، کاظم السادات (1354)  قاصد روزان ابری، تهران: بزرگمهر
- ایتن، جوهانز (1396) کتاب رنگ، ترجمۀ محمدحسین حلیمی، تهران: طبع و نشر
- الیاده، میرچا  (1362) چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمۀ جلیل ستاری، تهران: قومس.
- باستید، روژه (1375) دانش اساطیر، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
- بهار، مهرداد (1389) پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: نشر آگاه.
- بلوم، جاناتان و همکاران (1389) تجلی معنی در هنر اسلامی، ترجمۀ اکرم قیطاسی، تهران: سورۀ مهر.
- بیرانوند، نسرین، آریان، حسین و ناصر کاظم‌خانلو (1395)، «نماد رنگ و حس‌آمیزی آن در تصویرسازی‌های اخوان»، تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، ش 27، ص91 تا 122.
- پورنامداریان، تقی (1383) رمز و داستان‌های رمزی در ادبیات فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
- چوناکوا، ا. ام. (1376) «جنبۀ نمادی رنگ در متن پهلوی»، ترجمۀ لیلا عسگری، نامۀ فرهنگستان، ش 12، ص64 تا 72.
- حسن‌لی، کاووس و لیلا احمدیان (1386) «کارکرد رنگ در شاهنامۀ فردوسی»، ادب‌پژوهی، ش 2، ص143 تا 166.
- حسن لی، کاوس و مصطفی صدیقی (1386) «نگاهی به هفت پیکر از دیدگاه نمادگرایی در پوشش صوفی»، حافظ، ش 39، ص 22 تا 26.
- حقوقی، محمد (1372) شعر زمان ما (فروغ فرخزاد)، تهران: انتشارات نگاه.
- خواجه‌گیری، طاهره و حسین حیدری (1396) «بررسی آیین عزاداری در شاهنامه به‌مثابۀ رمزگان نشانه‌شناختی»،  متن‌پژوهی ادبی، د 21، ش 72، ص 117 تا 141.
-  خیام نیشابوری (1375) نوروزنامه، به‌کوشش علی حصوری، تهران: طهوری.
-  داد، سیما (1375) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
- دی، جاناتان و لسلی تیلور (1385) روانشناسی رنگ (رنگ‌درمانی)، ترجمۀ مهدی گنجی، تهران: ساوالان.
- رادفر، عبدالرضا (1378) نمادگرایی در ادبیات فارسی معاصر، تهران: مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- رید، هربرت (1371) معنی هنر، ترجمۀ نجف دریابندری، تهران: علمی فرهنگی.
- ستاری، جلال (1376) مدخلی بر رمز شناسی، تهران: مرکز.
- سیاسی، صباح (1378) «فرهنگ کاربرد رنگ در بشعر معاصر»، به راهنمایی محمدحسین محمدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ تحصیلات تکمیلی اراک.
- شفیعی کدکنی، محمد رضا (1375) صور خیال، تهران: انتشارات آگاه.
- شمیسا، سیروس (1372) نگاهی به سهراب، تهران: انتشارات مروارید.   
- شمیسا، سیروس (1383) انواع ادبی، تهران: فردوس.          
- شوالیه، ژان و آلن گربران (1388) فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
- عرب، منصوره و میرجلال‌الدین کزازی (1396) «نمادشناسی جامه‌های سرخ در ادب فارسی»، کاوش‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی، س 18، ش 34، ص 247 تا 269.
- علوی‌مقدم، مهیار و سوسن پورشهرام (1389) «کاربرد نظریه‌ی روانشناسی رنگ ماکس لوشر در نقد و تحلیل شعر فروغ فرخزاد»، متن‌شناسی ادب فارسی (دانشگاه اصفهان)، د 46، ش 6، ص 83 تا 94.
- فخری طباطبایی، ناصر (1398)، «بررسی کاربرد نمادین رنگ در ادب معاصر»، به‌راهنمایی مجید عزیزی، رسالۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد واحد اراک.
- فردوسی (1386) شاهنامه، ج 2، به تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: نشر مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- قرایی، یداله (1370) چهل و چند سال با اخوان، تهران: بزرگمهر.
- کرمی، محسن (1395) «آیین مهر، نمادگرایی رنگ‌ها و نگارگری ایرانی»، اطلاعات حکمت و معرفت، س 11، ش 4، ص 35 تا 41.
- گورین، ویلفرد، ال و همکاران (1370) راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن خواه، تهران: انتشارات اطلاعات.
- لوشر، ماکس (1381) روانشناسی رنگ‌ها، ترجمۀ لیلا مهردادپی، تهران: حسام.
- مسعود سعد سلمان (1364) دیوان مسعود سعد، تصحیح مهدی نوریان، اصفهان: انتشارات کمال.
- میرفخرایی، مهشید (1390) روایت پهلوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- نیکنام، کوروش (1390) کوروش از نوروز تا نوروز، تهران: فروهر.
- نیکوبخت، ناصر و سید علی قاسم‌زاده (1395) «نسبت کاربرد رنگ واژه‌ها با روان‌شناسی شخصیت در شعر شاملو»، پنجمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، ص 2218 تا 2239.
- واحد دوست، مهوش (1381) رویکردهای علمی به اسطوره‌شناسی، تهران: انتشارات سروش.
- هال، جیمز (1380) فرهنگ نگاره‌ای نهادها در شرق و غرب، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر
- هوف، گراهام (1365) گفتاری درباره‌ی نقد، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: امیر کبیر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار