مطالعات زبان و ادبیات فارسی در دو نشریۀ بریتانیایی اواخر سدۀ هجدهم میلادی، جُنگ آسیایی و جُنگ جدید آسیایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ایران‌شناسی، بنیاد ایران‌شناسی، دانشگاه شهیدبهشتی

2 استادیار فرهنگ و زبان‌های باستانی و ایران‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در دهه‌های پایانی سدۀ هجدهم میلادی، کوشش کارگزاران کمپانی هند شرقی بریتانیا برای یادگیری زبان فارسی به قصد تثبیت تسلط بر هند، زمینۀ شکوفایی مطالعات ایرانی را در حوزه‌های زبان و ادبیات فارسی، نسخه‌پژوهی و تاریخ فراهم کرد. این مقاله به تحلیل محتوای دو عنوان از نخستین نشریات شرق‌شناسی، که بیش از یک‌سوم مطالب آنها به مقولۀ زبان و ادبیات فارسی اختصاص دارد، یعنی جنگ آسیایی (سه دوره، 1785-1788م، کلکته) و جنگ جدید آسیایی (یک دوره، 1789م، کلکته) به سرویراستاری فرانسیس گلادوین پرداخته است. به این منظور، با گردآوری آرشیو دو نشریه و بررسی دقیق محتوای مربوط به مطالعات ایرانی آنها، انگیزۀ تأسیس جنگ آسیایی و چگونگی گزینش، ترجمه و شرح آثار نویسندگان ایرانی و فارسی‌نویسان هندی تحلیل شده است. در ادامه، به روند شکل‌گیری نخستین آثار تحقیقی در جنگ جدید آسیایی و تأثیر دو نشریه بر آشنایی بریتانیایی‌ها با زبان و ادبیات فارسی پرداخته‌ایم. اسناد و مکاتبات مربوط به دو نشریه نشان می‌دهد که با وجود استقبال از آنها در هند و اروپا، آغاز کوشش‌ کمپانی برای فروکاستن جایگاه فارسی، زبان اداری و ادبی حکومت گورکانی، زمینۀ تعطیلی دو نشریه را فراهم آورد و موجب کاهش تمایل شرق‌شناسان به مطالعات زبان و ادبیات فارسی گردید. اما موج ترجمه و اقتباس از آثار فارسی که به یاری این نشریات در محافل ادبی بریتانیا به راه افتاد مطالعات زبان و ادبیات فارسی را در سدۀ نوزدهم میلادی رونق بخشید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Persian Studies in The Asiatick Miscellany and The New Asiatic Miscellany, Two British Periodicals of the Late Eighteenth Century

نویسندگان [English]

  • Gelareh Moradi 1
  • Ali Shahidi 2
1 Iranian Studies Department, Iranology Foundation, Shahid Beheshti University
2 Assistant Professor, Department of Ancient Iranian Culture and Languages, Department of Iranian Studies, University of Tehran.
چکیده [English]

In the late eighteenth century, the efforts of the British East India Company agents to learn Persian to consolidate their dominance in India, led to the flourishing of studies in the fields of Persian language and literature, codicology, and the history of Iran. In this paper, the role of two pioneer periodicals published in Calcutta by Francis Gladwin, The Asiatick Miscellany (1785-1788) and The New Asiatic Miscellany (1789), is examined in the progress of Persian studies. To this end, the archives of these two periodicals were gathered and accurately studied to discover the motive for their establishment and identify the process of selecting, translating, and describing the excerpts of Persian literary works of Iranian and Indian writers. Afterward, the formation of the first research works in The New Asiatic Miscellany is discussed and the impact of these two publications on the familiarity of the British with the Persian language and literature is studied. The correspondence related to the two periodicals reveals that despite their considerable popularity, the commencement of the attempts to reduce the status of Persian, the administrative and literary language of the Mughals, paved the way for the closure of the two periodicals. But the wave of translating and imitating the Persian literary works launched with the help of these publications flourished the Persian language and literature studies in nineteenth-century Britain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Asiatick Miscellany
  • The New Asiatic Miscellany
  • Francis Gladwin
  • Persian studies in Britain
  • Anglicism in India

مراجع

آذر بیگدلی، لطفعلی بیک (1337) آتشکدۀ آذر، به کوشش سیدجعفر شهیدی، مؤسسۀ نشر کتاب.
آربری، آرتور (1371) ادبیات کلاسیک فارسی، ترجمۀ اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
افشار، ایرج (1355) «دقیقی در تحقیقات مستشرقان»، دانشکده، س 2، ش 5،  ص 109 تا 115.
براون، ادوارد گرانویل (1368) تاریخ ادبیات ایران (از فردوسی تا سعدی، نیمۀ دوم)، ترجمۀ غلامحسین صدری افشار، تهران: مروارید.
جوادی، حسن (1396) تأثیر ادبیات فارسی در ادبیات انگلیسی، تهران: سمت، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
دومینگز، سزار و دیگران (1399) درآمدی بر ادبیات تطبیقی، ترجمۀ مسعود فرهمندفر و روشنک اکرمی، تهران: سیاهرود.
ریپکا، یان، و دیگران (1370) تاریخ ادبیات ایران، ترجمۀ کیخسرو کشاورزی، تهران: گوتمبرگ و جاویدان خرد.
زرشناس، زهره (1391) درآمدی بر ایران‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ژون، سیمون (1390) ادبیات عمومی و ادبیات تطبیقی (رساله راهبردی)، ترجمۀ حسن فروغی، تهران: سمت.
ساجدی صبا، طهمورث (1382) «تزوکات تیموری»، دانشنامۀ جهان اسلام (تربت حیدریه – تکاب)، غلامعلی حداد عادل، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ج 7، ص 283 و 284.
سیدحسینی، رضا (1389) مکتب‌های ادبی، ج 1، تهران: انتشارات نگاه.
شولتز، هارولد جی (1398) تاریخ انگلستان، ترجمۀ عباسقلی غفاری‌فرد، تهران: انتشارات نگاه.
صفا، ذبیح‌الله (1392) تاریخ ادبیات ایران، ج 4، به کوشش محمد ترابی، تهران: فردوس.
طاهری، ابوالقاسم (1352) سیر فرهنگ ایران در بریتانیا، تهران: انجمن آثار ملی.
عقیل، معین‌الدین (1391) تاریخچۀ چاپ کتاب‌های فارسی در شبه‌قاره (ویژه‌نامۀ آینۀ میراث)، ضمیمۀ 25.
محجوب، محمدجعفر (1336) دربارۀ کلیله و دمنه، تهران: خوارزمی.
مک‌فی، لئون (1398) شرق‌شناسی، ترجمۀ مسعود فرهمندفر، تهران: مروارید.
نوشاهی، سید عارف (1363) فهرست چاپ‌های آثار سعدی در شبه‌قاره، اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
واعظ کاشفی بیهقی (1388) انوار سهیلی، تصحیح و تحشیۀ محمد روشن، تهران: صدای معاصر.
هدایت، رضاقلی بن محمدهادی (بی‌تا) فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
یوحنان، جان (1386) گسترۀ شعر پارسی در انگلستان و آمریکا، ترجمۀ احمد تمیم‌داری، تهران: انتشارات روزنه.
 
Arberry, Arthur (1942), British Contributions to Persian Studies, London: Longman’s Green.
“Asiatic Miscellany Nos I. and II.” (1787), In The Monthly Review (or Literary Journal), Ralph Griffiths, Vol. 76, From January to June, p. 414-423.
Cannon, Garland (1970), The Letters of Sir William Jones, Vol. 2. Oxford: Clarendon Press.
Chichester, Henry (1892), “Kirkpatrick, William”, In Dictionary of National Biography, London: Sidney Lee, Smith, Elder & Co, Vol. 31, p. 222.
Cuhaj, George (2009), Standard Catalog of World Gold Coins 1601-Present (6 ed.), Krause Publications.
Ehrlich, Joshua (2018), “The East India Company and the Politics of Knowledge”, PhD dissertation, Advisor: David Armitage, Harvard University.
Gladwin, Francis (1785), The Asiatick Miscellany, Vol. 1, Calcutta: Daniel Stuart.
Gladwin, Francis (1786), The Asiatick Miscellany, Vol. 2, Calcutta: William Mackay.
Gladwin, Francis (1788), The Asiatick Miscellany and Bengal Register, Vol. 3, Calcutta: William Mackay.
Gladwin, Francis (1789), The New Asiatic Miscellany, Vol. 1, Calcutta: Joseph Cooper.
Gladwin, Francis (1799), The Persian Moonshee, Vol. 2, Calcutta: The Mirror Press.
Jones, William (1771), A Grammar of the Persian Language, London.
Jones, William (1807), The Works of Sir William Jones, Ed. Lord Teignmouth, Vol. X, London: John Stockdale.
Krippendorff, Klaus (2004), Content Analysis (An Introduction to Its Methodology), Second Edition, Sage publications.
Kulke, Hermann and Dietmar Rothermund (2016), A History of India, London and New York: Routledge.
Macaulay, Thomas (1907), Critical and Historical Essays, Volume 1, Ed. A. J. Grieve, Retrieved at 23 Feb. 2022, from: https://www.gutenberg.org/files/2332/2332-h/2332-h.htm#link2H_4_0013.
Marshall, Peter (2004), “Gladwin, Francis” in Oxford Dictionary of National Biography, David Cannadine, Retrieved at 15 May 2020, from: https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-10788.
Marshall, Peter (2004), The New Cambridge History of India (Bengal: The British Bridgehead), Cambridge University Press.
Ogborn, Miles (2007), Indian Ink (Script and Print in the Making of the English East India Company), University of Chicago Press.
O’Hanlon, Rosalind (2012), “Colonialism and Social Identities in Flux”, In India and the British Empire, Douglas Peers and Nandini Gooptu, Oxford University Press, p. 100-134.
Rousseau, Samuel (1804), The Flowers of Persian Literature, London: James Asperne.
Shaw, Graham (1981), Printing in Calcutta to 1800, Oxford University Press.
Teissier, Beatrice (2009), “Texts from The Persian in Late Eighteenth-century India and Britain: Culture or Construct?”, Iran, Vol. 47, p. 133-147.
van Ruymbeke, Christine (2003), “Kashifi’s Forgotten Masterpiece: Why Rediscover the Anvār-i Suhaylī?”, Iranian Studies, Vol. 36, No. 4, p. 571-588.
Zastoupil, Lynn and Martin Moir (2013), The Great Indian Education Debate (Documents Relating to the Orientalist-Anglicist Controversy, 1781-1843), London and New York: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار