جنبه‏های حماسی و ویژگی‏های سبکی خاوران‏نامۀ ابن‏حسام خوسفی

نوع مقاله : مروری

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

یکی از نمونه‏های شاخص حماسۀ دینی در ادب پارسی، مثنوی خاوران‏نامه، اثر ابن‏حسام خوسفی است که در قرن نهم و در‏شرح جنگ‏های سپاه اسلام به فرماندهی حضرت علی (ع) در سرزمین‏های خاوران به رشتۀ نظم کشیده شده است. در این پژوهش، نخست دربارۀ حماسه1، حماسۀ دینی و علل پیدایش و نمونه‏های آن و نیز احوال و آثار ابن‏حسام خوسفی سخن گفته‏ایم و پس‏از معرّفی مختصر خاوران‏نامه، جنبه‏های حماسی و دیگر نکات قابل توجّه، معایب و ویژگی‏های سبکی این اثر را به‏تفصیل بر‏شمرده‏ایم. در پایان کوشیده‏ایم بر‏اساس مطالب و شواهد ذکر‏شده، چشم‏اندازی از مهم‏ترین ویژگی‏های این حماسۀ دینی به‏دست دهیم. در این اثر، عناصر سازندۀ حماسه، اعم‏از قالب داستانی، قهرمان‏پردازی، جنگ، و عناصر و نیرو‏های خارق‏العاده، آشکارا نمود یافته است و تقلید تمام و کمال ابن‏حسام از شاهنامۀ فردوسی در‏حوزه‏های لفظ و شیوۀ سخن‏پردازی و نیز محتوا، به‏روشنی جلوه‏گر است. از دیگر جنبه‏های درخور توجّه در این حماسه می‏توان بیان طنز‏گونه، نمود‏یافتن نوع ادبی غنایی، تعصّبات مذهبی و مناجات‏های زیبای شاعر را ذکر کرد. مهم‏ترین معایب این اثر عبارت‏اند از: برخی نقاط ضعف در پردازش داستان، حشو، اشکال در وزن و قافیۀ برخی ابیات و نیز اشکال‏هایی در نحو و تصاویر شعری. از آنجا که خاوران‏نامه به تقلید از شاهنامۀ فردوسی سروده شده است، هیچ اثری از سبک شعری رایج در قرن نهم در آن دیده نمی‏شود و بالعکس، آثار کهنگی سبک در آن، کاملاً مشهود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Epic aspects and stylistic features of Khavaran-nama of Ibn Hesam Khosfi

چکیده [English]

One of the prominent examples of religious epic in Persian literature is Khavaran-nama by Ibn Hesam Khosfi, who in the ninth century wrote the events of the wars of the Islamic army under the command of Hazrat Ali (AS) in the lands of Khavaran into poetry. In this research, we have first talked about the epic, the religious epic and its causes and examples, as well as the status and works of Ibn Hesam Khosfi, and after a brief introduction of Khavaran-nama, we have listed the epic aspects and other noteworthy points, disadvantages and stylistic features of this work in detail. In the end, we have tried to give a vision of the most important features of this religious epic based on the mentioned materials and evidence. In this work, the elements of the epic, including the story format, heroism, war, and extraordinary elements and forces, are clearly shown, and Ibn Hesam’s complete and perfect imitation of Ferdowsi's Shahnameh in the fields of words and speech, as well as the content are clearly evident. Among the other aspects worthy of attention in this saga, we can mention the humorous expression, the manifestation of the lyrical literary type, the religious prejudices and the beautiful prayers of the poet. The most important disadvantages of this work are: some weak points in the processing of the story, filling, problems in the metre and rhyme of some verses, as well as problems in the syntax and poetic images. Since Khavaran-nama was written in imitation of Ferdowsi's Shahnameh, no traces of the poetry style common in the 9th century can be seen in it, and on the contrary, the traces of the old style are quite evident in it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • epic
  • religious epic
  • Ibn-e-Hosam Khusafi
  • Khavarannamah