مکالمۀ سنت و تجدد در مقالاتی دربارۀ قاآنی شیرازی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

در این مقاله برآنیم تا برخلاف کلیشه‌های برساخته از مفاهیم سنت و تجدد و نسبت صرفاً تقابلی آن دو، چگونگی مفهوم‌یابی سنت و تجدد ادبی در محیط‌های مختلف و کسب مفاهیم تازه و متفاوت و نسبت‌های گوناگون آن‌ها را در زمینه مقالات مربوط به قاآنی بررسی کنیم. بازۀ زمانی مورد نظر ما از سال 1285 تا 1320 است. برای تبیین و توضیح نسبت سنت و تجدد از اصطلاح «مکالمه» استفاده می‌کنیم. بررسی ما سه مرحله خواهد داشت: شکل‌گیری مکالمه، جدال نوگرایان و بازخوانی انگاره‌ها.در دورۀ آغازین کسانی که ما آن‌ها را تجددگرا می‌شماریم تلاش می‌کنند با تلقی قاآنی و شعرش به مثابه تجسم امر سنتی، به مقابله با آن برخیزند اما مکالمه سنت و تجدد در مقالات بهار و وحید دربارۀ قاآنی ابعاد تازه‌ای از دو مفهوم فوق را آشکار می‌کند که قطعاً در قالب دوگانۀ کلیشه‌ای سنت و تجدد قرار نمی‌گیرد. در مرحلۀ دوم و با بررسی مقالات دو تن از نوگرایان دربارۀ قاآنی متوجه می‌شویم که تلاش برای محبوس کردن قاآنی در سنت همزمان با انتساب صفات متجددانه به او رابطۀ دیالکتیکی میان سنت و تجدد پدید می‌آورد. در مرحله سوم مکالمه میان سنت و تجدد به درون سنت کشیده می‌شود و مقاومت سنت در مقابل سنت فرو می‌شکند. این مرحله‌ای از «عقلانیت و خودآگاهی تاریخی» است که منتقدان را به بازخوانی انگاره‌های پیشین ترغیب می‌کند. می‌توان این تحقیق را در مورد شاعران دیگر هم انجام داد اما قاآنی به اعتبار موقعیت، عملکرد و آثارش بیش از دیگران زمینه این مکالمه را فراهم آورده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dialogue between Tradition and Modernity in Articles about Qaani Shirazi

نویسندگان [English]

  • Zahra Ghazalipoor 1
  • Seyed Mahdi Zarghani 2
1 PhD candidate of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

In this article, we will examine the relationship between tradition and modernity in the articles about Qaani. Contrary to existing stereotypes that see the relationship between tradition and modernity as antagonistic, we use the term dialogue to describe the relationship between the two. This dialogue was formed in the period between 1285 and 1320 SH on three levels: the formation of stereotypes, the debate of the modernists, and the revision of the previous notions. The dialogue between tradition and modernity in the articles of Bahar and Vahid shows a new form of relationship between these two concepts which does not fit into the stereotypical duality of tradition and modernity; therefore, they challenge the common perception of these two concepts. In the second stage, modernists argue with each other about Qaani, and the attempt to confine Qaani in the tradition creates a dialectical relationship between tradition and modernity while assigning him modern attributes. Finally, in the third stage, the dialogue between tradition and modernity expands into tradition and causes the resistance of tradition against tradition to collapse. This research can also be conducted on other poets, but due to his standing, accomplishments, and works, Qaani has provided a better context for this dialogue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • tradition
  • modernity
  • Qaani
  • dialogue
  • آخوندزاده، فتحعلی (1350) ادبیات مشروطه: مکتوبات، به کوشش محمدباقر مؤمنی.
  • آخوندزاده، فتحعلی (1351) مقالات، گردآوری: باقر مؤمنی، تهران: آوا.
  • اشراق خاوری، ع. ح. (1306) «حکیم عظیم قاآنی شیرازی»، ارمغان، د 8، ش 9 و10، آذر و دی، ص 576 تا 587.
  • امن‌خانی، عیسی (1398) تبارشناسی نقد ادبی ایدئولوژیک در ایران معاصر از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57، اصفهان: خاموش.
  • بلگرامی، سید محمدحسن (الف) (1307) «حکیم قاآنی»، ارمغان، د 9، ش 1، فروردین، ص 43 تا 50.
  • بلگرامی، سید محمدحسن (ب) (1307) «حکیم قاآنی»، ارمغان، د9، ش 2 و 3، اردیبهشت و خرداد، ص 143 تا 154.
  • بلگرامی، سید محمد حسن (ج) (1307) «حکیم قاآنی»، ارمغان، د 9، ش 4، تیر، ص 199 تا 204.
  • بهار، محمد تقی (1297) «شعر خوب»، دانشکده، ش 6، آبان، ص 283 تا 290.
  • بهار، محمد تقی (1297) «شعر خوب»، دانشکده، ش 7، آذر، ص 339 تا 356.
  • بهار، محمد تقی (الف) (1311) «بازگشت ادبی»، ارمغان، د 13، ش 7، مهر، ص 441 تا 448.
  • بهار، محمد تقی (ب) (1311) «بازگشت ادبی»، ارمغان، د 13، ش 11، بهمن، ص 748 تا 752.
  • بهار، محمد تقی (1312) «بازگشت ادبی»، ارمغان، د 14، ش 1، فروردین، ص 57 تا 61.
  • بهار، محمد تقی (1382) سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، ج 3، تهران: امیرکبیر.
  • دشتی، علی (1305) «در میان پیغمبرها جرجیس ...»، آینده، ش 9، فروردین، ص 513 تا 523.
  • دولت‌آبادی، یحیی (1304) «قاآنی شیرازی»، آینده، ش 7، بهمن، ص 409 تا 414.
  • دولت‌آبادی، یحیی (1305) «جواب مقاله میان پیغمبرها جرجیس ...»، آینده، ش 10، اردیبهشت، ص 609 تا 612.
  • رستگار فسایی، منصور (1380) آشتی با قاآنی شیرازی: زندگی، شعر و برگزیده‌ای از تغزلات قاآنی، تهران: باورداران.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1359) ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: توس.
  • عنایت ماهر، نسرین (1391) «قاآنی شیرازی (بحثی در شرح احوال و اشعار او)»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی.
  • فرهادپور، مراد (1379) «چگونگی ساخته شدن مفهوم سنت در عصر جدید»، بیدار، ش صفر، ص 87تا96 .
  • کریمی حکاک، احمد (1384) طلیعۀ تجدد در شعر فارسی، ترجمۀ مسعود جعفری، تهران: مروارید.
  • محیط طباطبایی، محمد (1311) «شهاب ترشیزی» ارمغان، د 13، ش 4، تیر، ص 239 تا 244.
  • میرانصاری، علی (1377) اسنادی از: مشاهیر ادب معاصر ایران، دفتر دوم (ملک‌الشعراء بهار)، تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.
  • میرزا آقاخان کرمانی، عبدالحسین (2000)، سه مکتوب، به کوشش و ویرایش: بهرام چوبینه، ‌آلمان: نیما ورلاگ.
  • میرزا آقاخان کرمانی، عبدالحسین (1387)، نامۀ باستان، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
  • وحید دستگردی، حسن (1301) «اشعر شعرای عجم کیست»، ارمغان، د 3، ش 5، مرداد، ص 182 تا 189.
  • وحید دستگردی، حسن (1306) «حکیم قاآنی شیرازی»، ارمغان، د 8، ش 5 و 6، مرداد و شهریور، ص 285 تا 287.