ابیاتی نویافته‌ از رشیدالدین وطواط

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استاد مدعو دانشگاه مطالعات خارجی توکیو، توکیو، ژاپن

چکیده

دیوان رشیدالدین وطواط به اهتمام سعید نفیسی در سال 1339 تصحیح و منتشر شده است. از آن تاریخ تا امروز هیچ تصحیح دیگری از دیوان اشعار این شاعر صورت نگرفته و این دیوان یگانه مرجع در دسترس محققان و علاقه‌مندان به شعر وطواط است. دسترسی نداشتن سعید نفیسی به تعداد زیادی از نسخه‌های دیوان رشیدالدین وطواط و جنگ‌ها و سفینه‌های کهن سبب ایجاد کاستی‌هایی در دیوان چاپی این شاعر شده است. از کاستی‌های دیوان شاعر که تاکنون مغفول مانده می‌توان به افتادن شماری از ابیات از خلال قصاید، ترکیب‌بندها، ترجیع‌بندها، قطعات، غزلیات و در مواردی ساقط شدن کل شعر و یا ابیات پراکندۀ منسوب به این شاعر از دیوان او اشاره کرد. تاکنون پژوهش‌هایی که در ارتباط با دیوان رشید وطواط صورت گرفته بیشتر متوجه خطاهای واژگانی و لزوم تصحیح مجدد دیوان وی بوده است، اما تحقیقی مجزا در باب اشعار نویافتۀ شاعر با توجه به نسخ و سفینه‌های متضمن اشعار او صورت نگرفته است. در این پژوهش 75 بیت فوت‌شده از دیوان وطواط با تکیه بر هفده نسخۀ خطی و چهار سفینۀ کهن معرفی و دلایل انتساب آن اشعار به وی بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Newly-found Verses of Rashid-al-din Watwat

نویسنده [English]

  • Sarah Saeidi
Visiting professor, Tokyo University of Foreign Studies, Tokyo, Japan
چکیده [English]

Saeed Nafisi’s critical edition of Rashid-al-din Watwat’s Divan, published in 1960, is the only edition available. Due to Nafisi’s lack of access to many manuscripts of Rashid-al-din Watwat’s Divan and many old anthologies and miscellanies containing his poetry, plenty of errors and flaws entered his edition. One of these flaws, neglected in the studies of the researchers, is the absence of some verses in qasidas, tarkibbands, tarjiʻbands, ghetʻehs, and ghazals, and in some cases, the elimination of the whole poem or some scattered verses. So far, the studies have focused primarily on vocabulary errors and the need to re-edit his divan. Still, no separate research has been done on the poet’s newly-found poems regarding the manuscripts and anthologies that include his poems. This study presents 75 newly-found verses of Rashid-al-din Watwat based on seventeen manuscripts and four old anthologies and discusses the reasons for their attribution to Watwat. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rashid-al-din Waṭwaṭ
  • Rashid-al-din Waṭwaṭ’s Divan
  • newly-found verses
  • Persian manuscripts
  • miscellany
  • old anthologies
استادی، رضا (1396) فهرست نسخ خطی کتابخانۀ مدرسۀ فیضیۀ قم، ۱۳۹۶ ق.، ج 2، قم:چاپخانه مهر.
اشکوری، سید جعفر و سید صادق اشکوری (1380) فهرست نسخه‌های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی، ج 3، زیر نظر سیداحمد حسینی اشکوری، قم: مرکز احیاء میراث اسلامی.
افشار، ایرج و محمدتقی دانش‌پژوه (1368) فهرست نسخ خطی کتابخانۀ ملی ملک، ج ۸، با همکاری محمد باقر حجتی و احمد منزوی، تهران: کتابخانه ملی ملک.
افشار، ایرج، دانش‌پژوه، محمدتقی و علی‌نقی منزوی (1346) فهرست نسخ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج 12 و ج 13، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
اقبال آشتیانی، عباس (1362)  حدایق السحر فی دقایق الشعر (مقدمه) ، تهران: کتابخانۀ طهوری و کتابخانۀ سنایی.
انوار، سید عبداللّه (1371) فهرست نسخ خطی کتابخانۀ ملّی ایران، ج ۴، تهران : کتابخانۀ ملی ایران.
انوار، سید عبداللّه (1379) فهرست نسخ خطی کتابخانۀ ملی ایران، ج ۶، تهران : کتابخانه ملی ایران.
بینش، تقی (1369)  دیوان رفیع‌الدین لنبانی (مقدمه)، تهران: پاژنگ.
جمال خلیل شروانی (1375) نزهة المجالس، به تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: علمی.
جوینى، علاءالدین عطاملک (1385) تاریخ جهانگشاى جوینى، ج 2 ، تصحیح محمد قزوینى، تهران: دنیاى کتاب.
دانش‌پژوه، محمد تقی (1358) نشریۀ نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 9 و 10، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دانش‌پژوه، محمد تقی (1364) نشریۀ نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 16 و 17، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دانش‌پژوه، محمد تقی و بهاءالدین علمی انواری (1359) فهرست کتاب‌های خطی مجلس سنا، ج 1، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
دانش‌پژوه، محمد تقی و ایرج افشار (1348) نشریۀ نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج ۶، 9 و 10، تهران: دانشگاه تهران.
شیرازی، ابن یوسف (1318) فهرست کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار، ج 2، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
شیرازی، ابن یوسف (1353) فهرست کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج 2، با اصلاح و تکمیل و تحقیق عبدالحسین حائری، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
صدرایی خویی، علی (1377) فهرست نسخ خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج ۳۷، با نظارت عبدالحسین حائری، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
مدبری، محمود (1389) مقدمۀ دیوان نجیب‌الدین جرباذقانی، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
‌وطواط، رشیدالدین (1339) دیوان رشیدالدین وطواط، به تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانۀ بارانی.