حملة غزها به خراسان و بازتاب آن در قصاید فارسی

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

2 دانشیار، دانشگاه سمنان

چکیده

در تاریخ ادبیّات ایران پس از اسلام، شاعران هر عصر چنان متأثّر از محیط خود بوده‏اند که‏ در آثارشان اطّلاعات مفیدی دربارة تاریخ سیاسی، اجتماعی‏ و تمدّنی عصر خود برجای گذاشته‏اند و در قالب‏های گوناگون شعری از وضع زمانة خود سخن‏ گفته‏اند؛ به گونه‌ای که حتّی مورّخان می‏توانند با استفاده از این اشعار، به درک درست‏ و کاملی از تاریخ جامعه و فرهنگ آن زمان دست پیدا کنند. یکی از حوادث و وقایع تاریخی ایران در قرن ششم هجری که در شعر فارسی بازتاب بسیاری داشته، حملة غزان به خراسان است. گروهی از شاعران قصیده‌سرای قرن ششم، تصاویر روشنی از این رویداد در اشعار خود قلم زده‌اند. در این مقاله، نویسندگان با بررسی این رویداد تلخ تاریخی در ایران و پیامدهای سیاسی- اجتماعی و نیز ادبی آن نشان خواهند داد که یک متن ادبی – و در شکل خرد آن قصیده فارسی- چگونه می‌تواند منعکس‌کنندة یک واقعة تاریخی باشد. برای این منظور پس از ذکر توصیفاتی دربارة طایفة غزان و تعامل حکومت سلجوقی با آنان و گزارش تاریخی از حملة آنها به خراسان، به بررسی بازتاب این واقعه در قصاید سه شاعر مهمّ این دوره: انوری ابیوردی، رشیدالدّین وطواط و خاقانی شروانی می‌پردازند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Oghuz Turks’ invasion of Khorasan and its Reflection in Persian Odes

چکیده [English]

In the history of Iranian literature after Islam, poets of each era have been so influenced by their environment that they have left useful information about the political, social and civilizational history of their era and have spoken in various poetic forms of the state of their time, so that even historians can use these poems to gain a proper and complete understanding of the history of society and culture of that time. One of the historical events of Iran in the 6th century AH, which has been reflected in Persian poetry, is Oghuz Turks’ invasion of Khorasan. A group of poets from the 6th century have written vividly about it. In this article, the authors will examine this historical event in Iran and its political-social and literary consequences and show how a literary text – i.e.  Persian ode – can reflect a historical event. After mentioning some descriptions about the Oghuz Turks and the Seljuk government's interaction with them and historical reports of their invasion of Khorasan, the reflection of this event in the odes of three important poets of this era: Anwari, Rashid al-Din Vatvat, and Khaghani Shirvani will be examined

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghaz invasion of Khorasan
  • Seljuq dynasty
  • Persian elegies
  • Anvari
  • Khaqani
  • Rashid al-Din Vatvat