معرفی دستنویس سلیم خان‌نامه و بررسی فواید تاریخی آن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 مستقل

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

پس از جنگ ملازگرد (=منازگرد) و شکل‌گیری سلجوقیان روم، زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به آسیای صغیر راه‌ پیدا کرد. در میان مظاهر فرهنگ ایرانی که به روم وارد شد، شاهنامه و شاهنامه‌خوانی اهمیّت زیادی دارد. این سنّت در دورة عثمانیان نیز ادامه پیدا کرد و اهمیّت بیشتری یافت؛ چنانکه پادشاهان بزرگ عثمانی افرادی را به عنوان شاهنامه‌چی (=شاهنامه‌خوان) در دربار خود داشتند. لقمان بن سید حسین ارموی یکی از همین‌ شاهنامه‌چی‌ها است که از ایران به امپراتوری عثمانی رفت و شاهنامه‌چی سلطان سلیم دوم و سلطان مراد سوم شد و آثاری نیز در باب عثمانیان به زبان ترکی و فارسی تألیف کرد. یکی از این آثار که در شناخت عثمانیان اهمیت زیادی دارد، اثری است با نام سلطان‌سلیم‌خان‌نامه که لقمان آن را به سبک شاهنامه در زمان سلطان سلیم دوم سروده است. از این اثر نسخه‌هایی در کتابخانه‌ها برجای مانده است. نگارندگان در این پژوهش بر‌آنند تا به معرّفی نسخة بریتانیا و ویژگی‌های آن بپردازند و از طریق این نسخه به فواید تاریخی سلیم‌خان‌نامه اشاره کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

معرفی دستنویس سلیم خان‌نامه و بررسی فواید تاریخی آن

نویسندگان [English]

  • امین مجلی زاده 1
  • مهدی سلمانی 2
1 مستقل
2 ** استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده [English]

پس از جنگ ملازگرد (=منازگرد) و شکل‌گیری سلجوقیان روم، زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به آسیای صغیر راه‌ پیدا کرد. در میان مظاهر فرهنگ ایرانی که به روم وارد شد، شاهنامه و شاهنامه‌خوانی اهمیّت زیادی دارد. این سنّت در دورة عثمانیان نیز ادامه پیدا کرد و اهمیّت بیشتری یافت؛ چنانکه پادشاهان بزرگ عثمانی افرادی را به عنوان شاهنامه‌چی (=شاهنامه‌خوان) در دربار خود داشتند. لقمان بن سید حسین ارموی یکی از همین‌ شاهنامه‌چی‌ها است که از ایران به امپراتوری عثمانی رفت و شاهنامه‌چی سلطان سلیم دوم و سلطان مراد سوم شد و آثاری نیز در باب عثمانیان به زبان ترکی و فارسی تألیف کرد. یکی از این آثار که در شناخت عثمانیان اهمیت زیادی دارد، اثری است با نام سلطان‌سلیم‌خان‌نامه که لقمان آن را به سبک شاهنامه در زمان سلطان سلیم دوم سروده است. از این اثر نسخه‌هایی در کتابخانه‌ها برجای مانده است. نگارندگان در این پژوهش بر‌آنند تا به معرّفی نسخة بریتانیا و ویژگی‌های آن بپردازند و از طریق این نسخه به فواید تاریخی سلیم‌خان‌نامه اشاره کنند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • سلیم‌خان‌نامه
  • لقمان
  • عثمانیان
  • سلطان سلیم دوم

مراجع

  1. ابن‌عماد،عبدالحی‌بن احمد(1406)" شذرات الذهب فی اخبار من ذهب" تحقیق محمود ارناووط، نشر داربن کثیر، بیروت.
  2. ادائی شیرازی،محمد(2007)"سلیم‌نامه ادایی" تصحیح و ترجمة ترکی از عبدالسلام بیلگن، انتشارات بنیاد تاریخ ترک، آنکارا.
  3. اراوجی، مصطفی(1391)"منابع ترکی در رابطه با مناسبات عثمانی- صفوی" ترجمه زهرا علیمحمدی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 174، صص 30 -34.
  4. اسمعیل احمد،یاغی(1385)"دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال" ترجمه رسول جعفریان، نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم، قم.
  5. امیرعلیشیر نوایی، علیشیربن کیچکنه(1363)"تذکرة مجالس النفایس" بسعی و اهتمام علی اصغر حکمت، نشر منوچهری، چاپ اول، تهران.
  6. آیدین، شادی(1385)"عناصر فرهنگ و ادب ایرانی در شعر عثمانی" انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، تهران.
  7. باربر،نوئل(1370)"فرمانروایان شاخ زرین" ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، نشر گفتار، تهران. بریج،آنتونی(1367)"سلیمان باشکوه" ترجمة محمدحسین آریا، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
  8. تائور،فلیکس(1379)"555 نسخة فارسی تاریخ در کتابخانه‌های استانبول" استخراج از ایرج افشار، نامة بهارستان، شمارة اول، صص 85 – 98.
  9. حاجی خلیفه، مصطفی‌بن عبدالله(بی‌تا)" کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون" مقدمة شهاب‌الدین مرعشی، نشر دارالاحیاء التراث العربی، بیروت، لنبان.
  10. حائری، محمدعلی(1370)"فهرست نسخه‌های عکسی کتابخانه عمومی حضرت آیه الله العظمی مرعشی نجفی"زیر نظر سید محمود مرعشی، نشر کتابخانه، ایران ، قم.
  11. حقی اوزون چارشی‌لی، اسمعیل(1370)"تاریخ عثمانی"ترجمه ایرج نوبخت، انتشارات کیهان.
  12. دانش‌پژوه،محمد تقی، ایرج افشار(1344)"نشریة نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران" انتشارات دانشگاه تهران.
  13. ریاحی،محمد امین(1369)"زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی" نشر پاژنگ، چاپ اول، تهران.
  14. زرین‌زاد،حجت و حسین میرجعفری(1391)"تضاد سند با واقعیت تاریخی در بیان علل اختلاف سلطان یعقوب آق قیونلو با شیخ حیدر صفوی" گنجینه اسناد، ش 88 ، صص 64 – 77 .
  15. زهره‌وند،علی(1381)"گنجینه نسخه‌های خطی جمهوری آذربایجان" مجله تاریخ روابط خارجی"ش 12 ، صص 165 – 176.
  16. سلیمان‌زاده،علی‌رضا(1390)" سلیم‌نامه‌ ادایی شیرازی" کتاب ماه ادبیات، شهریور 1390، ش 167، صص 77- 82.
  17. شاو،استانفورد جی(1370)"تاریخ امپراتوری عثمانی و ترکیه جدید" ترجمه محمود رمضان زاده، نشر آستان قدس رضوی، چاپ اول، مشهد.
  18. صفا، ذبیح‌الله(1369)"تاریخ ادبیات در ایران" انتشارات فردوس، چاپ پنجم، تهران.
  19. غزی، محمد‌بن محمد(1979)"الکواکب السائره بأعیان المئه العاشره" تصحیح جبراییل جبور، نشر دارالافاق الجدیده، بیروت.
  20. فلسفی، نصرالله(1332)"جنگ چالدران" دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش2، صص 50-127.
  21. کین راس، پاتریک بلفور(1373)"قرون عثمانی"ترجمة پروانه ستاری،انتشارات کهکشان،چاپ اول، تهران.
  22. لاموش،لئون(1316)"تاریخ ترکیه" ترجمة سعید نفیسی،چاپخانه مجلس، تهران، چاپ اول.
  23. لوئیس,برنارد(1365)"استانبول و تمدن امپراتوری عثمانی" ترجمة ماه ملک بهار، شرک انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم، تهران.
  24. مشار، خانبابا(1353)"فهرست کتابهای چاپی فارسی" چاپخانة ارژنگ،چ دوم، تهران.
  25. منزوی، احمد(1390)" فهرستواره کتابهای فارسی" نشر مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، چا اول، تهران.
  26. نجفی،ابوالحسن(1370)"غلط ننویسیم" مرکز نشر دانشگاهی،چاپ سوم،تهران.
  27. ووسینیچ،وین(1346)"تاریخ امپراتوری عثمانی"ترجمة سهیل آذری، کتابفروشی تهران، چاپ اول، تهران.
  28. هامر پورگشتال،یوزف(1367)"تاریخ امپراطوری عثمانی" ترجمه میرزا زکی علی آبادی، به اهتمام جمشید کیانفر، انتشارات زرین، تهران.
  29. یوسف جمالی، محمد کریم(1386)"وقایع‌نگاری عثمانی و مذهب تشیع"کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 111، صص 50 -53.
تاریخ ادبیات
دوره 11، شماره 2
1397
صفحه 167-186

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار