عبدالله ابن‌مقفّع و افزودن اندیشه‌های مانوی به کلیله و دمنه

نوع مقاله : مروری

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

یکی از نکته‌هایی که ابوریحان بیرونی در کتاب تحقیق ماللهند مطرح کرده، گرایش یا اعتقاد عبدالله ابن‌مقفّع به مانی و سنّت مانوی و راه یافتن باورهای مانویان، از راه ترجمة کلیله و دمنه، به باب برزویة طبیب و دیگر بخش‌های این کتاب است. سخن ابوریحان، سرآغاز پژوهش‌های گسترده‌ای در این زمینه شد که اغلب ناظر بر عوامل متنی است. امّا بررسی عوامل فرامتنی، نتایج دیگری به دست خواهد داد؛ عواملی مانند: پیوند کسانی که در ترجمة یا به نظم درآوردن کلیله و دمنه نقش داشته‌اند یا مشوّقان آنها با دین مانوی، نفوذ کلیله و دمنه در سغد و ماوراءالنّهر و پیوستگی دیرینة آن دیار با مانویان و مهمتر از همه، اطّلاعات دقیق ابوریحان از اصول عقاید مانویان. در کنار اینها، پیوستگی‌های دین مانی با دین بودایی و تشخّص اندیشه‌های بودایی در کلیله و دمنه، نشان می‌دهد که این اثر از این حیث نیز می‌تواند مورد توجّه مانویان قرار گیرد. در کنار هم قرار گرفتن این داده‌ها، نشان می‌دهد کلیله و دمنه از آثاری است که سخت مورد توجّه مانویان بوده و این مسأله در آن دوره شهرت داشته و بر این اساس، نمی‌توان سخن ابوریحان را بی‌پایه خواند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Abd Allah ibn Muqaffa and the addition of Manichaean thoughts to Kelila and Demna

چکیده [English]

One of the points that Abu Reihan al-Biruni has raised in the book of Tahqiq ma li-l-hind is the tendency or belief of Ibn al-Mugaffa to Mani and the Manichaean tradition and Manichaean beliefs finding their way through the translation of Kalila and Demna to the book. What he said started extensive research, mostly based on textual factors. However, the study of metatextual factors will yield other results, such as: the link of those who contributed to the translation of Kalila and Demna or their encouragers with the Manichaean religion, the infiltration of Kalila and Demna in Sughd and transoxiana, and the long-standing continuity of the land with the Manichaeans and, most importantly, the detailed information of Abu Reihan of the principles of Manichaeans. In addition to these، the interconnectedness of Manichaeism with Buddhism and the distinctiveness of Buddhist ideas in Kalile and Demna show that this work can also be considered by Manichaeans. Putting data together, it turns out that Kalila and Demne has been highly regarded by Manichaeans and accordingly, the point Abu Reihan raised was not unfounded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abdollah-Ibne-Moghaffa
  • Abu Reyhan Birooni
  • Kalileh and Demnah
  • Mani
  • Manichaeism