برتولد لاوفر و زبان فارسی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار/ دانشگاه شهید بهشتی، گروه زبان و ادبیات فارسی

چکیده

برتولد لاوفر، شرق‌شناس برجستۀ آلمانی را بیشتر به واسطۀ تحقیقات گستردۀ او دربارۀ تمدن چین می‌شناسند. او که دکترای زبان‌های شرقی خود را از دانشگاه لایپزیگ گرفته بود، با سفر به چین و تبّت تحقیقات دامنه‌داری دربارۀ زوایای گوناگون فرهنگ و هنر چین انجام داد و به عنوان یکی از چین‌شناسان بزرگ روزگار خود شهرت یافت. در میان آثار پرشمار او، مجموعه‌ای به نام سینو-ایرانیکا (Sino-Iranica, 1919) وجود دارد که لاوفر در آن، طی مقالات مختلفی که اغلب به حوزۀ گیاه‌شناسی و کانی‌شناسی اختصاص دارند، به تعاملات فرهنگی ایران و چین در روزگاران کهن پرداخته است. این مطالعه هر چند بیش از هر چیز یک مطالعۀ تاریخی- تمدنی در حوزۀ علوم طبیعی است، با این همه از فوایدی در حوزۀ زبان به عنوان واسطۀ انتقال فرهنگ خالی نیست. یکی از تلاش‌های لاوفر در سینو-ایرانیکا آن است که با آگاهی‌های گستردۀ خود دربارۀ زبان چینی و روش‌های ثبت واژگان دخیل در این زبان‌، نام فارسی گیاهان و کانی‌ها را شناسایی کند و بدین شکل، از انتقال مظاهر مادی تمدن ایران به چین در بازۀ زمانی بزرگی - از سدۀ 2 ق.م تا سدۀ 14م – سخن بگوید. در این مقاله برخی آگاهی‌های زبانی موجود دربارۀ گیاهان ایرانی را که لاوفر در خلال مطالعات خود در متون چینی بدان‌ها دست یافته، بازخوانی می‌کنیم و اهمیت کار او را در این حوزه نشان دهیم. این اهمیت به طور توأمان هم در حوزۀ نفوذ زبان‌های ایرانی و هم در حوزۀ تأثیرگذاری تمدنی و فرهنگی ایران در تمدن باستانی چین قابل پیگیری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Berthold Laufer and Persian Language

نویسنده [English]

  • Fateme Mehri
Assistant Professor/ Shahid Beheshti University, Department of Persian Language and Literature
چکیده [English]

The eminent German orientalist Berthold Laufer is best known for his extensive research on Chinese civilization. Having received his Ph.D. in Oriental Languages from the University of Leipzig, he travelled to China and Tibet to conduct extensive research on various aspects of Chinese culture and art, and became known as one of the great sinologists of his day. Among his many works is a collection called Sino-Iranica (1919) in which Laufer discusses the cultural interactions between Iran and China in ancient times in various articles, often in the field of botany and mineralogy. Although this study is above all a historical-civilizational study in the field of natural sciences, it nevertheless has benefits in the field of language as a means of transmitting culture. One of Laufer's efforts at Sino-Iranica is to identify the Persian names of plants and minerals by his extensive knowledge of the Chinese language and the methods of recording the loan-words in Chinese, and thus the transferring of material components of Iranian civilization to China from the 2nd century BC to the 14th century. In this article, we review some of the linguistic knowledge about Iranian plants that Laufer acquired during his studies of Chinese texts, and show the importance of his work both in the field of the influence of Iranian languages and in the field of Iranian cultural and civilizational impact on ancient Chinese civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Botany
  • China
  • Chinese transliterations
  • Laufer
  • Sino-Iranica

مراجع

- ابریشمی، محمدحسن (1373). پستۀ ایران: شناخت تاریخی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- افشار، ایرج (1354). «دربارۀ پورداود». فرهنگ ایران‌زمین، ش 21، صص16-21.
- -------- (1372). مقدمه و تعلیقات بر: خطای‌نامه. علی‌اکبر خطایی. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
- امیری، منوچهر (1353). فرهنگ داروها و واژه‌های دشوار یا تحقیق دربارۀ کتاب الابنیه فی حقایق الادویه. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- آلارتو، آنتونی (1373). درآمدی بر زبانشناسی تاریخی. ترجمۀ یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- بدیعی، نادره (1370). «سفر به سنجان چین، واژه‌های فارسی در زبان اویغوری». کلک، ش 25-26، صص160-170.
- بهار، مهرداد (1345). واژه‌نامۀ بندهش. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- بیرونی، ابوریحان (1383). الصیدنه فی الطب. ترجمۀ باقر مظفرزاده. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- پورداود، ابراهیم (1331). هرمزدنامه. تهران: بی‌جا.
- تشکری، عباس (1356). ایران به روایت چین باستان. تهران: مؤسسۀ روابط بین‌المللی.
- تفضلی، احمد (1348). واژه‌نامۀ مینوی خرد. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- جفری، آرتور (1372). واژه‌های دخیل در قرآن. ترجمۀ فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
- حدود العالم من المشرق الی المغرب (1363). به کوشش منوچهر ستوده. تهران: کتابخانۀ طهوری.
- دهخدا، علی‌اکبر (1399). لغت‌نامۀ دهخدا، نسخۀ دیجیتال بر اساس نسخۀ فیزیکی ۱۵ جلدی انتشار سال ۱۳۷۷ (http://dehkhoda.ut.ac.ir). تهران: موسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه تهران.
- سلیمان سیرافی (1381). سلسله‌التواریخ. با گردآوری و اضافات ابوزید حسن سیرافی. ترجمۀ حسین قره‌چانلو. تهران: اساطیر.
- قریب، بدرالزمان (1374). فرهنگ سغدی. تهران: فرهنگان.
- کیا، صادق (1346). «تاج». هنر و مردم، ش60، صص4-14.
- لسترنج (1364). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
- محمدمؤمن حسینی (1338). تحفۀ حکیم مؤمن. با مقدمۀ محمود نجم‌آبادی. تهران: کتابفروشی مصطفوی.
- ناتل خانلری، پرویز (1347). زبان‌شناسی و زبان فارسی. تهران: علمی.
- واژه‌نامۀ موضوعی زبان‌های باستانی ایران: گیاهان و اندام‌های گیاهی، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها (1391). زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- Bakhtyar, Mozafar (1994). “China”. In:  Geoffrey Roper (ed.), World Survey of Islamic Manuscripts (Vol. 4.). London: Al-Furqān Islamic Heritage Foundation.
- Bronson, Bennet (2003). “Berthold Laufer”. Fieldiana: Anthropology, Field Museum of Natural History, New Series, No. 36, pp. 117-126.
- Clark, Walter E. et al. (1934). “Berthold Laufer, 1874-1934”. Journal of the American Oriental Society, Vol. 54, No. 4, pp. 349-362.
- EIr (2011). “CHINESE-IRANIAN RELATIONS viii. Persian Language and Literature in China”. Encylopaedia Iranica, available at: https://iranicaonline.org/articles/chinese-iranian-viii.
- Hummel, Arthur W. (1936). “Berthold Laufer: 1874-1934”. American Anthropologist, New Series, Vol. 38, No. 1, pp. 101-111.
- Hitrh, Friedrich (1917). “The Story of Chang K'ién, China's Pioneer in Western Asia: Text and Translation of Chapter 123 of Ssï-Ma Ts'ién's Shï-Ki”. Journal of the American Oriental Society, Vol. 37, pp. 89-152.
- Hobson, R. L. (1935). “Berthold Laufer”. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, No. 1, pp. 230-232.
- Laufer, Berthold (1914). Chinese Clay Figures. Chicago: Field Museum of Natural History.
- --------------------- (1919). Sino-Iranica: Chinese contributions to the history of civilization in ancient Iran. Chicago: Field Museum of Natural History.    
- Liu Yingsheng (2010). “A Lingua Franca along the Silk Road: Persian Language in China between the 14th and the 16th Centuries”. Aspects of the Maritime Silk Road: From the Persian Gulf to the East China Sea, ed. Ralph Kauz, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
- MacKenzie, D. N. (1986). A Concise Pahlavi Dictionary. London: Oxford University Press.
- Sarton, George (1920). “Review: [Untitled]”. Isis, Vol. 3, No. 2, pp. 299-302.

پایگاه اینترنتی

parsigdatabase

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار