ادوار شعر فارسی در افغانستان (از مشروطة اول تا سقوط سلطنت آل‌یحیی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره).

چکیده

چکیده نقطة آغاز تحولات ادبی در افغانستان معاصر‌، جنبش مشروطه خواهی است. شعر مشروطیت، به عنوان نخستین جریان شعر معاصر، دگرگونی عمیقی در مضمون و زبان شعر افغانستان به وجود آورد که می‌توانست زمینه‌ساز تحولات بیشتر و ظهور جریان­های دیگر در شعر افغانستان باشد؛ اما شکست جنبش و بازگشت استبداد مانع از تحقق این امر گردید. پس از مشروطیت در افغانستان جریان شعر رمانتیک شکل گرفت و در سالهای پایانی حکومت آل‌یحیی جریان شعر مقاومت با دو شعبة شعر مقاومت سوسیالیستی و شعر مقاومت اسلامی پدید آمد. این مقاله کوشیده­است ضمن واکاوی عوامل سیاسی- اجتماعی مؤثر در تحولات شعر معاصر افغانستان، جریان­های شعر افغانستان را از آغاز جنبش مشروطه‌خواهی تا سقوط سلطنت ظاهرشاه، با روش توصیفی- تحلیلی بررسی نماید. یافته‌های پژوهش، نشان می‌دهد؛ بعد از شکست جنبش مشروطیت در افغانستان، شاعران در پیلة فردیت خود فرورفته، به مضامین تغزّلی پیش از مشروطه رجعت کردند و تنها جریان شعری فراگیر تا دهة پنجاه در این کشور، رمانتیسمی برخاسته از بی‌عملی دوران استبداد است که از نظر صورت و سیرت به شدت تحت تأثیر اشعار شاعران رمانتیک‌ در ایران قرار دارد. جریان‌های شعری دیگر؛ نظیر رئالیسم سوسیالیستی، شعر مقاومت اسلامی و شعر آوانگارد از اواخر دهة چهل و اوایل دهة پنجاه به تدریج در افغانستان شکل‌گرفته ‌است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Periods of Persian poetry in Afghanistan(Since the beginning of the first constitutional movement untile the overthrow of Ale Yahya monarchy

نویسنده [English]

  • Reza Chehreghani
Assistant Professor of Persian Language and Literature at Imam Khomeini International University.
چکیده [English]

Abstract
The point of the beginning of literary transformation in contemporary Afghanistan is the constitutional movement. The Constitutional Poetry, as the first contemporary poetry stream, made a profound transformation in the content and poem of Afghanistan. This transformation could pave the way for further developments and the emergence of other currents in Afghan poetry, but the failure of the movement and the return of tyranny prevented this from happening. After the Constitutional Revolution in Afghanistan, the flow of romantic poetry began And in the final years of the AleYaha rule, the poetry of resistance began with two branches of poetry of socialist resistance and poetry of Islamic resistance. This paper attempts to examine the Socio-political factors affecting the development of contemporary poetry in Afghanistan, through the descriptive-analytical method, from the beginning of the constitutional movement Until the fall of the reign of Zahir Shah. Findings of the research show that After the defeat of the Constitutional Movement in Afghanistan, the poets have fallen into a pile of individuality and returned to lyrical themes before the Constitutional Revolution. The only sweeping poetry until the fifties in the country was romanticism that came from the tyranny of the era of oppression, which is strongly influenced by poems by romantic poets in Iran. Other poetry currents, such as socialist realism, Islamic resistance poetry, and avant-garde poetry have gradually developed in Afghanistan since the late 1960s and early 1950s.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Periods of poetry
  • contemporary Persian poetry in Afghanistan
  • Understanding Poetry Streams
  • constitutional poetry
  • Romanticism
  • Resistance Poetry
  1. ـ آرزو، عبدالغفور.(1377). سیاه سپیداندرون، چ اول، مشهد: ترانه.
  2. - اخوان ثالث، مهدی.(1369). بدعتها و بدایع نیمایوشیج، چ دوم، تهران: بزرگمهر.
  3. - امیری، ناصر.(1356). نمونه‌هایی از شعر دری افغانستان، چ اول، تهران، ‌انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  4. - انوشه، حسن و همکاران.(1375). دانشنامه ادب فارسی، ‌جلد سوم، ادب فارسی در افغانستان، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  5. ـ باختری، واصف. (1373). دیروز،‌ امروز و فردای شعر افغانستان، مجله شعر، ش 14.
  6. ـ توللی، فریدون. (1369). بازگشت، چ اول، شیراز: نوید.
  7. ـ جاوید، احمد. (1334). سخن سرایان افغانستان‌ از آغاز قرن دوازدهم تا نیمه دوم قرن چهاردهم هجری، رساله دکتری در رشته زبان و ادبیات فارسی به راهنمایی سعید نفیسی، دانشگاه تهران.
  8. - جعفریان، محمد حسین. (1370). «از فراز هندوکش(قسمت دوم)»؛ کیهان فرهنگی، ش 8 .
  9. - چهرقانی برچلویی، رضا. (1384). «مروری بر دگرگونی‌های شعر مهاجرت افغانستان»؛ فصلنامه شعر، تابستان، شماره 43، صص 69 - 77.
  10. - حبیبی، عبدالحی.(1372). جنبش مشروطیت درافغانستان،‌ چ اول، قم: احسانی.
  11. - خسرو شاهی، هادی.(1370). نهضت‌های اسلامی افغانستان، ‌چ اول، ‌تهران،‌ دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
  12. - زرقانی، مهدی. (1391). چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث.
  13. - سریع القلم، محمود. (1392). «نظریه اعتدال»؛ مجله مهرنامه، شمارة 30 ، 7.
  14. - شمیسا، سیروس. (1375). کلیات سبک‌شناسی، تهران: فردوس.
  15. - شفق، اسماعیل و چهرقانی، رضا. (1391). «بازگشت ادبی در شعر فارسی افغانستان»؛ مجله فنون ادبی(دوفصلنامه علمی و پژوهشی دانشگاه اصفهان)، سال چهارم، شمارة دوم(پیاپی 7)، 53.
  16. - صابری هروی، جلیل. (1380). شعرای عصر حاضر افغانستان ، چ اول، مشهد: نوند.
  17. ـ علی آبادی، علی‌رضا. (1372). ‌افغانستان،‌ چ سوم، تهران، وزارت امورخارجه.
  18. ـ فرهنگ، میرمحمدصدیق. (1371). افغانستان درپنج قرن اخیر،‌ جلد اول، چ اول، ‌مشهد: درخشش.
  19. ـ کاظمی، محمدکاظم. (1379). شعر پارسی، چ اول، مشهد: ضریح آفتاب.
  20. - گروهی از پژوهشگران. (1376). افغانستان (مجموعه مقالات)، ترجمه سعید ارباب شیرانی و هوشنگ اعلم، چ اول،‌ تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.
  21. - محمدی، رضا. (1391). ادبیات امروز افغانستان، چ اول، لندن: انتشارات مردمک.
  22. - موسوی، سیدعسگر. (1379). هزاره‌های افغانستان، ترجمه اسدالله شفایی، چ اول، تهران: نقش سیمرغ.
  23. ـ مولایی، ‌محمدسرور. (1350). برگزیده شعر معاصر افغانستان، چ اول، تهران: رز.
  24. - میرصادقی، میمنت. (1376). واژه نامه هنر شاعری، چ دوم، تهران: کتاب مهناز.
  25. - نیکوبخت، ناصر و چهرقانی، رضا. (1391). «شعر پایداری افغانستان...»؛ نشریه علمی و پژوهشی ادبیات پایداری، سال اول، شمارة 2، 341-368.