بررسی و تحلیل روایتگری ایدئولوژیک در تاریخ نگاری شاهنامه بر مبنای نامۀ رستم هرمزد در پایان شاهنامه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

از مسائل مهمِ مورد بررسی تاریخ­نگاری، شناخت محرّک تاریخ­نگار به سمت تاریخ­نگاری و هدف او از نوشتن تاریخ است. هدف مورّخ از نگاشتن تاریخ، بر ساختار تاریخ او تأثیر می­گذارد و در آن نمود پیدا می­کند. روایت مورّخ از حوادث تاریخی، روایت معناداری است که باعث شکل گرفتن نتیجه­ای ویژه در ذهن خواننده می­شود. هدف او از تاریخ­نویسی ترویج یا تأیید یک ایدئولوژی از خلال روایات تاریخی است. تاریخ­نگاری ابزار و رسانۀ مستندسازی ایدئولوژی است. این­گونه، مورّخ یک روایت تأییدگر را از رخدادها سامان می­دهد. در این پژوهش، می‌توان شاهنامه را همچون تدوینگران، شاعر خوانندگان روزگار تألیف، متنی تاریخی دید و با کمک دانش روایت­شناسی، روایتگری ایدئولوژیک را در آن ردیابی کرد و از روایت، به ایدئولوژی بعضاً پنهانِ سازندۀ آن پی­برد. بخش محوری این بررسی، «پادشاهی یزدگرد» در انتهای شاهنامه  با چهارچوب نظری بوطیقای زمان روایی ژرار ژنت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ideological narrative in Shahname historiography

نویسندگان [English]

  • Mohammmad Hassan Jamshidi
  • Naser Nikoubakht
  • Sa'id Bozorg Bigdeli
  • GholamHosein GolamhHoseinzadeh
Tarbiat Modares university
چکیده [English]

According to an old history philosophy, some general rules govern the history. So if the man does same works in different times, the results usually will be same. Therefore, we should write or study the history for knowing and predicting witch works lead witch results. But in this research, we show the story was reverse in Shahname as a part of Persian historiography. The historians at first, determine the general rules according to their central thoughts and then write the history in direction of the central thoughts. They write the history for documenting a thought. For analyzing we selected “the kingdom of Yazdgerd”, last part of Shahnameh as an important and effective period that changed the cultural order of the Shahnameh’s atmosphere to the cultural order of the historian period. Our metoodology is based on time narrative theory of Gérard Genette.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnameh
  • Historiography
  • Narratology
  • Ideology
  • The kingdom of Yazdgerd
  1. اسپالدینگ، راجر و کریستوفر پارکر (1392). مقدمه ای بر تاریخ نگاری، ترجمه محمدتقی ایمان پور، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
  2. استنفورد، مایکل (1392). درآمدی بر تاریخ پژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران: سمت و دانشگاه امام صادق.
  3. ایبرمز، می یر هوارد (1384). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمه سعید سبزیان، تهران: رهنما.
  4. بلعمی، ابوعلی (1353). تاریخ بلعمی، به تصحیح محمدتقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، تهران: زوار.
  5. بیرونی، ابوریحان(1367). التفهیم لاوائل صناعة التنجیم، به کوشش جلال الدین همایی، تهران: موسسۀ نشر هما.
  6. پژوهشکده تاریخ اسلام، (1393). گفتارهایی درباب تاریخ نگاری و روش شناسی تاریخی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
  7. تاریخ سیستان، (1381). به تصحیح ملک اشعرا بهار، تهران: معین.
  8. تفضلی، احمد (1386). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، سخن: تهران.
  9. توکلی، حمیدرضا (1389). از اشارت های دریا، تهران: مروارید.
  10. تولان، مایکل (1386). روایت شناسی: درآمدی زبان شناختی _انتقادی، ترجمۀ سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
  11. حضرتی، حسن (1382). دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی، قم: بوستان کتاب.
  12. خالقی مطلق، جلال(1388). گل رنج های کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران: ثالث.
  13. ___________(1389). یادداشت های شاهنامه، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
  14. رابینسون، چیس اف، (1392). تاریخ نگاری اسلامی، ترجمه محسن الویری، تهران: سمت.
  15. رحمانیان، داریوش (1392). تاریخ و همکاری های میان رشته ای، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
  16. ریاحی، محمدامین (1387). فردوسی، تهران: طرح نو.
  17. _______________ (1382). سرچشمه های فردوسی شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  18. صفا، ذبیح الله (1386). تاریخ ادبیات ایران، ج2، تهران: فردوسی.
  19. طبری، ابوجعفر محمدبن جریر(1352-1354). تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: .
  20. فردوسی، ابوالقاسم، (1386). به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
  21. گردیزی، ابوسعید (1363). تاریخ گردیزی، تهران: دنای کتاب.
  22. میثمی، جولی اسکات (1391). تاریخ نگاری فارسی، ترجمه محمددهقانی، تهران: ماهی.
  23. میلانی، عباس (1382). تجدد و تجددستیزی در ایران، تهران: اختران.
  24. هینلز، جان(1386). شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار- احمد تفضّلی،تهران: چشمه.
  25. یعقوبی، ابن واضح احمد،(1342). تاریخ یعقوبی، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، تهران: بینا.
  26. Carr, E.H, (1981). What is History?, London: Macmillan.
  27. Genette, Gerard (1980). Narrative Discourse, trans. Jane E. Lewin, Ithaca & New York: Cornell University Press.
  28. Waldman, Marilyn Robinson (1980). Toward a Theory of Historical Narrative, Columbus: Ohio State University press.