معرفی ابیات نویافته در دستنویس رسائل‌العشاق و وسائل‌المشتاق

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختهٔ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

دست‌نویس (نسخۀ خطی) رسائل‌العشاق و وسائل‌المشتاق اثر «سیفی نیشابوری» از متون نثر قرن ششم هجری قمری و قدیمی‌ترین متن برجای مانده در موضوع نامه‌نگاری عاشقانه به زبان فارسی است. این دست‌نویس تک‌نسخه‌ای به دلیل تعداد زیاد اشعاری که در خلال متن آن آمده و نیز کهن بودن آن (مکتوب در 685 هـ.ق) منبع ارزشمندی برای تحقیق، مأخذیابی و حتی تصحیح اشعار فارسی تا قرن هفتم به شمار می‌آید. در این دست‌نویس حدود 1500 بیت از گویندگان به فارسی و عربی، و در قالب‌های شعری مختلف ثبت است اما از قالب رباعی بیش از دیگر قوالب  شعری استفاده شده. مؤلف رسائل‌العشاق در نیمۀ نخست این کتاب نام گویندۀ اغلب ابیات را یادآور شده اما در نیمۀ دوم کتاب به‌ندرت از گویندگان اشعار نامی به میان آمده و دلیل آن مشخص نیست. در این میان 203 بیت نویافته در این دست‌نویس یافت شد. از این جمله 27 بیت آن در دیگر مقاله‌ها معرفی شده‌اند و 176 بیت باقی‌مانده نیز در مقالۀ حاضر معرفی شده‌اند. همچنین به چند بیت بی‌نام در متون نثر که در این دست‌نویس با نام گوینده آمده‌اند اشاره شده‌ است. ضمن این تحقیق خَلط «فخری» با «فرّخی» در رسائل‌العشاق نیز عنوان و بررسی شده است. همچنین بخش‌هایی از چند مقالۀ علمی‌پژوهشی راجع به دست‌نویس رسائل‌ا‌لعشاق در این تحقیق اصلاح و تکمیل شده ‌است که در پیشینۀ پژوهش از آن‌ها یاد می‌شود. از یافته‌های دیگر این پژوهش، معرفی چند لُغتِ فوت‌شده در فرهنگ‌های فارسی است و ابیاتی که این لغات را در بر دارند، شاهدمثال‌های خوبی برای ارائه و افزودن آن‌ها به فرهنگ‌هاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introducing Newly Found Couplets in the Manuscript of Rasael al-Oshaq va Vasael al-Moshtaq

نویسنده [English]

  • Ali Ashayeri
MA in Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The manuscript of Rasael al-Oshaq va Vasael al-Moshtaq by Seyfi-e-Neyshaburi is a prose text of the 6th century A.H. and the oldest surviving text containing love letters in Persian. This single-copy manuscript is considered a valuable source for research, reference, and even editing of Persian poems up to the 7th century A.H. In the manuscript, there are about 1500 couplets written by poets in Arabic and sometimes Persian in different poetic forms, although the quatrain is the most usual form. In the first half of this manuscript, the author of Rasael al-Oshaq mentions the names of the poets of most of the couplets, but in the second half of the book, the names of the poets are rarely mentioned and this is without a clear reason. Among the couplets, 203 new ones were found in this manuscript. Among these 203 couplets, 27 have been introduced in other essays and the remaining 176 couplets are introduced in this article. In addition, some anonymous couplets in prose texts that are mentioned with the names of their poets are introduced in this article. Moreover, the confusion between “Faxri” and “Farroxi” in the manuscript of Rasael al-Oshaq has been mentioned and analyzed. Also, some parts of the research articles on this manuscript, which are mentioned in the research background section, have been revised and improved in this research. Another achievement of this research is introducing some dead words to Persian dictionaries. The couplets that contain these words are sufficient reason for adding them to dictionaries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rasael al-Oshaq va Vasael al-Moshtaq
  • newly found poems
  • dead words
  • poem editing
  • manuscript editing