سیر تاریخی معاصرنگاری در تذکره‌های فارسی و عوامل مؤثر در تحولات آن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تذکره‌نویسی مانند هر پدیدۀ ادبی نقطۀ آغازی داشته است. در طول زمان بالیده و تحت تأثیر اتفاقات مختلف فراز و فرودهایی را تجربه کرده است. نهایتا، از نقطۀ اوجش فرود آمده و کمرنگ شده است. سنت تذکره‌نویسی در دوره‌ای (قرن ششم) آغاز شد و از قرن نهم تا اوایل قرن 14 در دوران اوج خود بود. با روی کار آمدن تاریخ ادبیات­هایی که روش­های نوینی را به خدمت گرفته بودند، از اوج افتاد و در شکل‌های دیگری به حیاتش ادامه داد. البته هنوز هم این سنت پابرجاست و تذکره‌هایی نوشته می‌شوند. بر مورخ ادبی است تا این تحولات را که بر یک مفهوم ادبی گذشته با شرایط تاریخی و سیاسی و فرهنگی در دوره­های مختلف بسنجد و رابطۀ آن­ها را با هم تبیین کند. در جستار پیش­روی قصد بر آن است تا مفهوم معاصرنگاری در تذکره­های فارسی نسبت به شرایط مختلف بررسی و تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Process of Writing Tadhkira in Persian Literature

نویسنده [English]

  • Saeid Radfar
Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Like any literary phenomenon, writing of Tadhkira has a starting point. It has experienced vissitudes over the persiods under the influence of various events. The tradition of Tadhkira writing began in a period (sixth century) and reached its climax from the ninth century to the early 14th century. With the advent of new approaches in literary history, it began to emerge and continue to exist in other forms. Of course, this tradition still exists. Literary historian must explain and relate these developments to a past literary concept with historical, political, and cultural conditions in different eras. The purpose of the present study is to investigate and explain the concept of contemporary Persian Tadhkira writing in different contexts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Literature and Language
  • History of Persian Literature
  • Tadkhira. Cotemporary
  • Fischer, David Hackett. 1970. HISTORIANS' FALLACIES (Toward a Logic of Historical Thought). New York. London. Toronto. Sydney. New Delhi. Auckland. HARPER PERENNIAL.
  • Graham, William A. winter, 1993. "Traditionalism in Islam: An Essay in Interpretation." The Journal of Interdisciplinary History. Vol. 23, No. 3, Religion and History. 495-522.
  • Kern, Stephen. 1983. The Culture of Time and Space 1880-1918. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
  • اخترگرجی, احمدبیگ. 1232 ق. انجمن آرا. نسخۀ خطی کتابخانه مجلس شورای ملی. شمارۀ ثبت: 86770.
  • آذربیگدلی، لطفعلی‌بن‌آقاخان. 1195 ق. آتشکدۀ آذر. جلد دوم. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر. 1378.
  • آژند، یعقوب. 1395. نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران). 2 جلد. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.
  • رابینسون، چیس. 1393. تاریخ‌نگاری اسلامی. ترجمه محسن الویری. تهران: سمت.
  • رادفر، ابوالقاسم. 1386. تذکره‌های عرفانی. جیرفت: دانشگاه آزاد اسلامی (جیرفت).
  • رادفر، سعید. 1397. «از فهم گزاره تا شناخت عصر (واکاوی ویژگی‌های دورۀ گذار در اواخر قرن نهم هجری).» تاریخ ادبیّات، بهار و تابستان: 63-82.
  • سبحانی، جعفر. 1395. ترجمۀ کلیّات علم رجال. مترجم: مسلم قلی‌پورگیلانی، علی‌اکبر روحی. چاپ نهم (دوم ناشر). قم: انتشارات عالمه.
  • صفا، ذبیح‌الله. 1366. تاریخ ادبیات در ایران. ج 5. بخش سوم. تهران: فردوس. 1392.
  • —. 1366. تاریخ ادبیات در ایران. ج 4. تهران: فردوس. 1392.
  • —. 1366. تاریخ ادبیات در ایران. ج 3. بخش اول. تهران: فردوس. 1392.
  • —. 1366. تاریخ ادبیات در ایران. ج 2. تهران: فردوس. 1392.
  • صفوی، سام‌میرزا. 967 ق. تحفۀ سامی. تصحیح و تحشیه رکن‌الدّین همایون فرّخ. تهران: اساطیر. 1384.
  • عوفی، محمد. 618 ق. لباب‌الالباب. به سعی و اهتمام ادوارد براون. لیدن: بریل. 1324.
  • فتوحی‌رودمعجنی، محمود. 1386. «نگاهی انتقادی به مبانی نظری و روش‌های بلاغت سنّتی.» ادب‌پژوهی، پاییز: 9-27.
  • —. 1387. نظریۀ تاریخ ادبیات: با بررسی انتقادی تاریخ‌ادبیات‌نگاری در ایران. تهران: سخن.
  • —. 1397. دیهیم هفتاد؛ مهرنامه استاد دکتر محمدجعفر یاحقی. مقالۀ دانشکدۀ ادبیات وارث زیبایی‌شناسی بازگشت قاجاری. به خواستاری و اشرف دکتر محمود فتوحی، دکتر سلمان ساکت و اصغر ارشادسرابی. تهران: سخن.
  • —. 1395. صد سال عشق مجازی. تهران: سخن.
  • ابن قتیبه. 213 ق. الشعر و الشعراء. قاهره: دارالمعارف. 1377 ق.
  • قزوینی‌رازی، عبدالجلیل. 560 ق. نقض. به تصحیح میرجلال‌الدین محدّث. تهران: چاپخانۀزر. 1358.
  • کاشی، تقی. 1016 ق. خلاصة الاشعار و زبدة الافکار. نسخۀ برلین. دستنویس 1040 ق.
  • گروسی، محمدفاضلخان‌راوی. 1234 ق. انجمن خاقان. کتابخانۀ مجلس شورای ملی. شمارۀ ثبت 12902.
  • گرونباوم، فن‌گوستاو. 1373. اسلام در قرون وسطی. تهران: البرز.
  • لانگلس، لویی. 1824 م. ایران فتحعلیشاهی. ترجمه ع. روحبخشان. همراه با فردنامه پاریس؛ به کوشش ایرج افشار. تهران: کتاب روشن. 1389.
  • موافی، عثمان. 1995 م. الخصومة بین القدماء و المحدثین. دارالمعرفة الجامعیه.
  • میرزای‌قاجار، محمود. 1240 ق. سفینة المحمود. به تصحیح و تحشیۀ عبدالرسول خیامپور. تبریز: انتشارات مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران. 1346.
  • نثاری‌بخاری، حسن‌بن‌خواجه. 974 ق. مذکّر احباب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات نجیب مایل هروی. تهران: مرکز. 1377.
  • هدایت، رضاقلی‌خان. 1284 ق. مجمع الفصحاء. بخش اول از جلد اول. به کوشش مظاهر مصفا. تهران: امیرکبیر.