بررسی سبکِ شخصیِ کمال‌الدین اصفهانی و تأثیر آن بر سبک عراقی و هندی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

اشارة پژوهشگران به طرز و هنجار کمال‌الدین اصفهانی نشان می‌دهد که شعر او از لحظه‌های تغییر سبک شعر فارسی است. بررسی اجمالی تاریخ ادب فارسی از پیرویِ شاعران پس از وی، از سبک و شیوة او در شاعری حکایت دارد. این پژوهش در پی آن است تا با نگاهی به کلیات کمال‌الدین و نقد و واکاوی آرای پژوهشگران پیشین درخصوص او، نقش سبک شخصیِ این شاعر را در جریان تکوین شعر فارسی روشن سازد. روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات، منابع کتابخانه‌ای است که در آن از دستاوردهای علمی پژوهشگران دیگر هم استفاده شده است. جایگاه کمال‌الدین اصفهانی در شعر فارسی، بایستگی مطالعه درخصوص او و همچنین نبودنِ پژوهشی جامع در باب این موضوع، اهمّیت و ضرورت تحقیق را نمایان می‌سازد و نتیجة حاصل از آن، برجسته‌کردن نقشِ این شاعر در جریان شعر فارسی از طریق پرداختن به سبک شخصیِ اوست که برخی از شاخصه‌‌های آن در سبک عراقی و هندی راه یافته و پاره‌ای از آن‌ها در شعر فارسی، بی‌تقلید باقی مانده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Kamal al-din Esfahani’s Personal Style and Its Impact on Iraqi Style and Hindi Style of Poetry

نویسنده [English]

  • seyyed mehdi tabatabaei
assistant professor of beheshti university
چکیده [English]

 Researchers’ emphasis on Kamal al-din Esfahani’s style indicates the fact that his poetry heralds a change in the stylistics of the Persian poetry. A brief survey of the history of Persian Literature attests to the fact that a considerable number of poets pursued his poetic style. Through a brief survey of Esfahani’s poetic anthology and an overall review of antecedent critics, the present study recognizes the role of Esfahani’s personal style in the development of Persian poetry. The methodology of the present study is descriptive-analytical and the documentary method is utilized as the study’s data compilation tool. As a result, other scholars’ and critics’ findings have also been used in the study. The significance of the study lies in the importance of reviewing Kamal al-din Esfahani’s key role in Persian poetry. Furthermore, lack of a comprehensive study regarding Esfahani’s poetry makes the materialization of the present study more important. His role in Persian poetry should be studied through analysis of his personal style. It needs to be noted that some elements of his style have influenced Iraqi Style and Hindi Style of poetry, while other elements have remained without imitation in Persian poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kamal al-din Esfahani
  • Poetic Stylistics
  • Kamal al-din Esfahani’s Poetic Innovations
  1. ـآزاد بلگرامی، میر غلام‌علی، (1871)، خزانة عامره، کانپور: مطبعة نولکشور.
  2. ـ ابوعلی سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (1383)، رگ‌شناسی، ، تصحیح سیدمحمد مشکوه، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
  3. ـ اقبال آشتیانی، عباس، (1384)، تاریخ مغول، تهران: امیرکبیر.
  4. ـ انوری، اوحدالدین محمد، (1364)، دیوان، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
  5. ـ بیدل دهلوی، میرزا عبدالقادر، (1341)، کلیّات بیدل، با مقدّمة خلیل‌الله خلیلی، کابل: دپوهنی مطعبه.
  6. ـ جامی، نورالدین عبدالرحمن، (1366)،بهارستان، تصحیح اسماعیل حاکمی، تهران: اطلاعات.
  7. ـ حافظ، شمس‌الدین محمد، (1371)، دیوان، تصحیح قزوینی ـ غنی، به‌اهتمام ع جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
  8. ـ حبیب، اسدالله، (2010)، دری به خانة خورشید، بلغاریه: مرکز نشر اینفورماپرنت.
  9. ـ حزین لاهیجی، محمّدعلی ‌بن ابی‌طالب، (1387)، دیوان، تصحیح بیژن ترقّی، ویرایش سیدوحید سمنانی، تهران: سنایی.
  10. ـ ـــــــــــ ، ــــــــــــــــــــــ ، (1831 م)، تاریخ احوال به تذکرة حال مولانا شیخ محمدعلی حزین، لندن: دارالسلطنه.
  11. ـ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، (1380)، تاریخ حبیب‌السیر، تهران: خیام.
  12. ـ دریاگشت، محمّدرسول، (1371)، صائب و سبک هندی در گسترة تحقیقات ادبی؛ تهران: نشر قطره.
  13. ـ دولتشاه سمرقندی، (1388)، تذکرۃ الشعراء، تصحیح ادوارد براون، تهران: اساطیر.
  14. ـ رجایی، محمدخلیل، (1371)، معالم‌البلاغه فی علم معانی و بیان و بدیع، شیراز: دانشگاه شیراز.
  15. ـ رحیمی، امین و حجت‌الله امیدعلی، «بررسی سبک غزلیات کمال‌الدین اسماعیل»، فصلنامة بهار ادب، سال سوم، شمارة اول، بهار 1389، صص 33 ـ 13.
  16. ـ ریپکا، یان، (1381)، تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، ترجمة عیسی شهابی، تهران: علمی و فرهنگی.
  17. ـ سجادی، سیدعلی‌محمد، (1380)، مدخلی بر تحول موضوعی غزل در ادب فارسی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  18. ـ سلمان ساوجی، جمال‌الدین، (1389)، کلیات، تصحیح عباسعلی وفایی، تهران: سخن.
  19. ـ سعد سلمان، مسعود. (1390). دیوان. تصحیح محمد مهیار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  20. ـ سیف جام هروی، (قرن هشتم)، جامع‌الصنایع و الاوزان، دست‌نویس کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ش: 3728.
  21. ـ سیف فرغانی، ابوالمحامد محمد، (1364)، دیوان، تصحیح ذبیح‌الله صفا، تهران: فردوسی.
  22. ـ شبلی نعمانی، محمد، (1363)، شعرالعجم، ترجمة سیدمحمدتقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.
  23. ـ شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1387)، شاعر آینه‌ها، تهران: آگاه.
  24. ـ ــــــــــــ ، ـــــــــ ، (1375)، شاعری در هجوم منتقدان، تهران: آگه.
  25. ـ شمس قیس رازی، محمد، (1360)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح عبدالوهاب قزوینی، تهران: زوار.
  26. ـ شمیسا، سیروس، (1381)، شاهدبازی در ادبیات فارسی؛ تهران: فردوس.
  27. ـ ـــــ ، ـــــــ ، (1377)، معانی، تهران: میترا.
  28. ـ صائب تبریزی، میرزا محمّدعلی، (1383)، دیوان، تهران: علم.
  29. ـ صفا، ذبیح‌الله، (1378)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
  30. ـ طرب اصفهانی، میرزا ابوالقاسم محمد نصیر، (1342)، دیوان، با مقدمه و حواشی جلال‌الدین همایی، تهران: فروغی.
  31. ـ عبدالقاهر جرجانی، (1371)، اسرارالبلاغه، ترجمة جلیل تجلیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  32. ـ فتوحی، محمود، (1385)، نقد ادبی در سبک هندی، محمود فتوحی، تهران: سخن.
  33. ـ فخری اصفهانی، شمس‌الدین محمد بن فخرالدین سعید، (1389)، معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی، تحقیق و تصحیح یحیی کاردگر، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  34. ـ فروغی، محمدحسین‌خان، (1293)، علم بدیع، به اهتمام محمدعلی ذکاءالملک، تهران: چاپ سنگی.
  35. ـ کلیم کاشانی، ابوطالب، (1387). دیوان، تصحیح حسین پرتو ضیایی، بازخوانی سیدمحسن آثارجوی، تهران: سنایی.
  36. ـ کمال‌الدین اصفهانی، ابوالفضل اسماعیل بن محمد عبدالرزاق، (1348)، دیوان، تصحیح حسین بحرالعلومی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
  37. ـ ـــــــــــــــــ ، ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (قرن هفتم)، دیوان، دست‌نویس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ش: 93 ط.
  38. ـ مؤتمن، زین‌العابدین، (1371)، تحول شعر فارسی، تهران: کتابخانة طهوری.
  39. ـ مهیار، محمد، (1387)، جان معنی؛ زندگی و شعر کمال‌الدین اسماعیل، قم: شرکت باورداران.
  40. ـ نقابی، عفت، «تشخیص در شعر کمال‌الدین اسماعیل»، دوفصلنامة زبان و ادبیات فارسی، شمارة 32، بهار1380، صص 232 ـ 215.
  41. ـ ـــ ، ـــــ ، (1382)، معنی بیگانه؛ جمال‌شناسی شعر کمال‌الدین اسماعیل، تهران: ناژ.
  42. ـ مدرس‌زاده، عبدالرضا، «سبک‌شناسی اشعار کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، یال اول، شمارة 4، تابستان 1390، صص 140 ـ 93.
  43. ـ مدرس‌زاده، عبدالرضا و پروین بخردی، «سبک‌شناسی شعر کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی (مطالعة موردی؛ قصیدة نرگس)»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شمارة 4، تابستان 1394، صص 36 ـ 11.
  44. ـ مسرور، حسین، «شرح حال کمال‌الدین اسماعیل»، مجلة ارمغان، 1305، شماره‌های 2 تا 5.
  45. ـ مشتاق‌مهر، رحمان و فریبا عظیم‌زاده جوادی،«بررسی و تحلیل باورهای عامیانه در دیوان کمال‌الدین اصفهانی»، مجلة مطالعات ایرانی، سال چهاردهم، شمارة 28، پاییز و زمستان 1394، صص 250 ـ 229.
  46. ـ همایی، جلال‌الدین، (1371)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.
  47. ـ یوسفی کرمانی، پوران،«نگاهی به سبک‌شناسی شعر کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی (خلاق‌المعانی)»، فصلنامة ادبیات فارسی، شمارة 6، تابستان 1385، صص 173 ـ 160.