نکات تازه دربارۀ تصحیح جامع‌الحکمتین ناصرخسرو ( نقدِ تصحیح محمّد معین و هانری کربن از جامع‌الحکمتین بر اساس تک‌‌نسخة ایاصوفیه)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

کتاب جامع الحکمتین(تألیف:462 ﻫ.ق) ناصرخسرو(394 -481ﻫ.ق) یکی از نوشته‌های فارسی در قرن پنجم هجری است. این کتاب بر پایۀ قصیده‌ای فارسی سرودۀ خواجه ابوالهیثم گرگانی که در آن سؤالاتی فلسفی، کلامی، منطقی، طبیعی و... پرسیده، نوشته شده است. ناصرخسرو کتاب را به درخواست علی بن الاسد، امیر بدخشان نوشته و در آن سؤالات مطرح شده در قصیده را بر مبنای دیدگاه اهل دو حکمت، یعنی فلاسفه و اهل تأویل یا اهل تأیید( حکمای اسماعیلی) پاسخ گفته است. از این کتاب تا کنون تنها یک نسخه شناخته شده است که در کتابخانۀ ایاصوفیه در استانبول ترکیه نگهداری می‌شود. تنها تصحیح کتاب جامع الحکمتین نخستین بار در سال 1332 ﻫ.ش به کوشش دکتر محمّد معین و پروفسور هانری کربن بر مبنای همان تک‌نسخۀ به دست آمده، انجام شده است. اکنون در این مقاله، پس از مقابلۀ مجدّد همان نسخه با متن چاپ شده، برخی نکات اصلاحی و پیشنهادهای جدید به خوانندگان عرضه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

New Points on the textual criticism of Jame al-Hekmatin by Mohammad Moeen and Henri Corbin based on a single version of Ayasofiya

چکیده [English]

The book of Jame al-Hekmatin by Nasir Khusraw is one of the Persian writings in the fifth century AH. This book is based on a Persian Ode by Khawaja Abolhaytham Gorgani in which philosophical, theological, logical, natural and ... Questions are asked. Nasir Khusraw wrote the book at the request of Ali b. al-Asad, the emir of Badakhshan, and answered the questions raised in the ode based on the viewpoints of two groups, philosophers and Ismaili Scholars. Only one version of this book is known, and is kept at the Aya Sophia Library in Istanbul، Turkey. The only revision of the book was first done in 1332 AH by Mohammad Moein and Henri Carbon, based on the very version obtained. In this article، after re-confronting the very version with the revisioned text، some corrections and new suggestions are presented to the readers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jame al-Hekmatin
  • Nasir Khusraw
  • Textual Criticism

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. - ابن سینا ؟ (1332)، قراضة طبیعیّات، تصحیح غلامحسین صدیقی، تهران، انجمن آثار ملّی، چاپ اوّل.
  3. - ابن سینا (1364)، ترجمة رسالة اضحویه، مترجم نامعلوم، تصحیح حسین خدیوجم، تهران: اطّلاعات، چاپ دوم.
  4. - ابن سینا (1382)، الأضحویه فی المعاد، تحقیق حسن عاصی، تهران: شمس تبریزی، چاپ اوّل.
  5. - اخوان الصّفا (1412)، رسائل اخوان الصّفا، تحقیق و تقدیم بطرس البستانی، ج 3، بیروت، الطبعۀ الاولی.
  6. - بلعمی، ابوعلی(1373)، تاریخنامة طبری، تصحیح محمّد روشن، ج 4، تهران: سروش و البرز، 1378 ـ 1373، چاپ دوم.
  7. - بیهقی، ابوالفضل (1374)، تاریخ بیهقی، تصحیح و شرح خلیل خطیب رهبر، جلد 1و3، تهران: مهتاب، چاپ چهارم.
  8. - تاریخ سیستان (1366)، تصحیح ملک الشّعراء بهار، تهران: پدیدة خاور، چاپ دوم.
  9. - حمدالله مستوفی (1380)، ظفرنامه، تصحیح مهدی مداینی، ج 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل.
  10. - خلیفه، بهمن (1390)، «ترجمة کامل یکی از رسائل اخوان الصّفا در جامع الحکمتین ناصرخسرو»، پژوهشنامة علمی ـ پژوهشی علوم انسانی، (مجلّۀ تاریخ ادبیّات) دانشگاه شهید بهشتی، شماره 3/65، تابستان 1389 (منتشر شده در پاییز 1390)
  11. - دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، 15 جلدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
  12. - زریاب خوئی، عبّاس (1331)، «کتاب جامع الحکمتین» در: مجلّة سخن، سال 4 (32ـ 1331)، صص 671 ـ 674.
  13. - شهرستانی (1364)، الملل والنحل، تحقیق محمّد بدران، جلد 2، قم: الشریف الرضی، چاپ دوم.
  14. - قاضی احمد تتوی (1382)، تاریخ الفی، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، جلد 1، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.
  15. - محمّدبن سُرخ نیشابوری (1334)، شرح قصیدة فارسی خواجه ابوالهیثم احمدبن حسن جرجانی، تصحیح و مقدّمة فارسی و فرانسه: هنری کربین و محمّد معین، تهران، قسمت ایرانشناسی انستیتو ایران و فرانسه.
  16. - معین، محمّد (1363)، مقدّمه بر جامع‌الحکمتین و اضافات و استدراکات انتهای متن. ر.ک : ناصرخسرو (1363) جامع الحکمتین، ...
  17. - مینوی، مجتبی( 1320)، « قصیدة چون و چرا » ، در: مجلّة یادگار، شمارة 8 ، صص 9 – 21.
  18. - ناصرخسرو، نسخة خطّی کتاب جامع الحکمتین، موجود در کتابخانة ایاصوفیّة استانبول ترکیه، به شمارة2494 ، عکس نسخه به شمارة 141 ، موجود در کتابخانة ملّی ایران. ] با نشانة A در این مقاله و در متن تصحیح شدة کتاب به دست محمّد معین و هانری کربن[
  19. - ناصرخسرو (1363)، جامع الحکمتین؛ تصحیح و مقدّمة فارسی و فرانسوی: محمّد معین و پروفسور هانری کربن، تهران:کتابخانة طهوری، چاپ دوم.
  20. - ناصرخسرو (1372)، دیوان اشعار، تصحیح سیّدنصرالله تقوی، تهران: دنیای کتاب، چاپ سوم. [رسالة «خلاصة جامع الحکمتین» ضمیمة آن است]
  21. - ناصرخسرو (1384)، زادالمسافر، تصحیح سیّدمحمّد عمادی حائری، تهران: میراث مکتوب، چاپ اوّل.
  22. - ناصرخسرو (1384)، خوان الاخوان، تصحیح علی اکبر قویم، تهران: اساطیر.
  23. - ناصرخسرو (1384)، وجه دین، ( از روی چاپ انتشارات کاویانی، برلن) ، تهران: اساطیر، چاپ دوم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار