بررسی و تحلیل سیر تاریخی سیمای خانواده در رمان فارسی از ابتدا تا دهۀ 50

نوع مقاله : مروری

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

رمان نویسی در ادبیّات فارسی، گونۀ ادبی جدیدی بود که مقارن با مشروطه رواج یافت. این نوع ادبی در ایران همزمان با ورود به دورة نوین اجتماعی شکل گرفت و واقع گرایی و توجّه به مسائل اجتماعی یکی از اصلی ترین مضامین آن گردید. رمان واقع گرا در ایران به دلیل اهمیّت و کارکرد خاصّ خود، همواره در تعامل با نهادهای اجتماعی بوده است و نویسندگان، عموما " بیان واقعیّت‌های اجتماعی را برای خود نوعی رسالت می‌دانسته اند. یکی از مضامین اجتماعی که در رمان‌های فارسی طرح شده، مضمون خانواده و توجّه به این نهاد اجتماعی است. مفهوم خانواده در اکثر رمان‌های ایرانی نقش کلیدی دارد و همواره نقش اصلی داستان در درون خانواده معرّفی می‌شود. از سویی پرداختن به نقش‌هایی که انسان‌ها در خانواده به خود می‌گیرند، تصویرگر واقعیّت‌های موجود جامعه است. مسألة اصلی این پژوهش، چگونگی بازآفرینی مناسبات خانوادگی در رمان فارسی از ابتدا تا دهۀ پنجاه است که در قالب جریان‌های کلّی ادبیّات داستانی واقع گرا، به بررسی و تحلیل تصویری که از این نهاد اجتماعی در ادبیّات بازتولید شده است، می‌پردازیم. به مناسبت شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر هر دوره، چگونگی توجّه به این مسأله متفاوت است و دغدغۀ نویسندگان در بازتاب مسائل خانواده با اوضاع اجتماعی زمانه مناسبت تام دارد. در بسیاری موارد، نویسندگان در قالب روابط محدود خانوادگی، سیمای نامحدود اجتماع را تصویر می‌کنند و از مناسبات میان اعضای خانواده به عنوان نمونه‌ای برای طرح مسائل کلان اجتماعی استفاده می‌کنند. به گونه‌ای که با پرداختن به جزئیّات روابط افراد نزدیک به هم، الگویی از مناسبات کلان اجتماعی را بازتاب می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study and Analysis of the Historical Trend of Family in Persian Novel from the Beginning to the 50s

چکیده [English]

Novel in Persian literature was a new literary genre that became popular in parallel with Mashrooteh. This literary genre was emerged in Iran at the same time as the new social era and realism and social issues became one of its main themes. The realistic novel in Iran has always been in interaction with social institutions and the authors generally considered expressing social issues to be a kind of duty for themselves. One of the social themes presented in Persian novels is the theme of family. The concept of family plays a key role in most Iranian novels and the main character of the story is always introduced within the family. Dealing with the roles that humans play in the family illustrates the realities of society. The main problem of this research is how family relations are created in the Persian novel from the beginning to the 50s. Depending on the political and social conditions prevailing in each era, the way of paying attention to this issue is different. In many cases، writers in the form of limited family relationships depict the unlimited social aspects and use the relationships among family members as an example to pose social problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realistic Fiction
  • Social Novel
  • Family Relationships
  • Sociological Criticism