2024-03-28T21:13:42Z
https://hlit.sbu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=14417
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
سیاست مدن از دید سعدی
منصور
ثروت
سعدی در ادب پارسی به افصح المتکلّمین معروف شده است و این لقب نشانة آن است که در طول زمان، شاعر را به فصاحت و شیوایی سخنسرایی شناختهاند. حال آنکه سعدی در ضمن فصاحت بیان، افکار بلند و نظریّات عالی در شیوة حکومت، اخلاق شخصی و اجتماعی دارد که جا داشت همچون برخی از شاعران ادب پارسی به صفت حکیم، مصدّر میشد. این نوشته سعی دارد اندیشة شاعر را در سیاست مدن بررسی کند.
سعدی
پادشاه
رعیّت
سپاهی
جنگ
صلح
استبداد
عدل
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98561_1d8e1450fc956e425c1b05d0a04b4c22.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
تأمّلی بر کارنامة شعری قطران تبریزی
نجمالدّین
جبّاری
قطران تبریزی را بهعنوان نخستین شاعری میشناسند که در سدۀ پنجم هجری در آذربایجان و ارّان سرودن شعر به زبان دری را آغاز کرد؛ چنانکه او خود نیز در بیتی به اینکه سرسلسلۀ شاعران آذربایجان به شمار میآید، فخر نموده است. شعر او از همان قرن پنجم تاکنون، از زوایای گوناگون بررسی و در تذکرهها نیز همهجا از وی به عنوان شاعری توانا تمجید شده که شاعران پس از خود را متأثّر کرده است. شعر قطران، از یک زاویۀ دیگر هم استعداد کاویدن را دارد و آن تأثیری است که این شاعر نامی، بر جریان شعرگویی در غرب ایران بر جای نهاده است. قطران، به زبان فارسی شعر میسرود و چون از این زبان، به عنوان یک زبان رسمی ـ که در آن روزگار با توجّه به پشتوانههای لازم، به اندازۀ کافی بالیده بود ـ بهره میجست، طبعاً باعث شد که این زبان برای شعرگویی در دربار امیران غرب ایران، به یک زبان مرسوم و جا افتاده تبدیل شود و عملاً دیگر زبانهای بومی را به حاشیه براند. این جستار بر آن است که در حدّ خود، نگاهی نسبی بر کارنامۀ قطران بیفکند و نقش او را در به حاشیه راندن زبانهای ایرانی برای آفرینشهای ادبی، بررسی نماید.
قطران تبریزی
ادب دری
سبک خراسانی
سنّت ادبی
زبان فارسی
زبان(های) آذری
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98559_f7cfed2e641eff05c63842ec57276947.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
اقتصاد واژگون عشق: نگاهی به حضور استعاری پول و اقتصاد در غزلیّات شمس
علیرضا
جعفری
گرچه در اکثر آثار ادبی تمام نقاط دنیا ردِّ پای پول و مسائل اقتصادی دیده میشود، امّا قائل شدن رابطهای عمیق و ناگسستنی بین پول، اقتصاد و ادبیّات حرکتی است عجیب و نامأنوس؛ عجیبتر و نامأنوستر اینکه چنین رابطهای را در شعر عرفانی فارسی جستجو کنیم. و این کاری است که در این مقاله انجام خواهد شد. نکتة دیگر این است که در اکثر آثار انتقادی ادبی دربارۀ شعر، رمان و غیره، تقریباً هیچ توجّهی به جنبة استعاری پول و اقتصاد در این آثار نمیشود. بنابراین یکی از مسائل مهمّی که این مقاله به آن خواهد پرداخت، نشاندادنِ حضورِ پررنگ پول، طلا، و مسائل اقتصادی به مثابة استعاره در این آثار خواهد بود. همچنین این مقاله نگرش مولانا نسبت به زبان شعر را به طور مختصر بررسی خواهد کرد. نکتة دیگری که در این مقاله حائز اهمیّت است، ارزش تاریخی این پژوهش در حوزة ادبیّات فارسی است؛ زیرا نه در تاریخ ادبیّات فارسی و نه در تاریخ نقد ادبی ایران، تاکنون به شعر مولانا و شاعران قدیم و جدید دیگر، از این دیدگاه نگریسته نشده. پس این رویکرد میتواند پنجرهای باشد به سوی دیدگاهها و تفسیرهایی متفاوت از آنچه تاکنون وجود داشته است.
پول
ادبیّات
زبان
رابطۀ پول و ادبیّات
شعر عرفانی فارسی
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98557_728fe80d102f58e54cfbea7bf144c485.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
مفردات: قدیمیترین دستور زبان فارسی در آناتولی (اثری با هدف آموزش صحیح زبان فارسی)
عبدالباقی
چتین
علیرضا
مقدم
مفردات، اثری منثور از احمد داعی ـ ادیب و شاعر قرون هشتم و نهم هجری ـ است که به منظور آموزش صحیح زبان فارسی نگاشته شده است. این اثر را میتوان قدیمیترین دستور زبان فارسی تألیف شده، در آناتولی دانست. این اثر شامل چهار بخش است: 1. اسما 2. افعال 3. تصرّفات (مورفولوژی) 4. حروف. بخش اوّل، در واقع لغتنامهای است که معادل ترکی اسامی فارسی را عرضه می دارد. بخش دوم، لغتنامهای الفبایی است که معادل ترکی افعال فارسی را شامل میشود. در این دو بخش، معادل ترکی کلماتِ فارسی در زیر آنها نوشته شده است. در بخش سوّم، صرف (مورفولوژی) فارسی و در بخش چهارم نیز، حروف فارسی مطرح میشود. در این مقاله، ضمن آشنایی کلّی با چگونگی نفوذ زبان فارسی در آناتولی، مختصری دربارۀ سنّت دستور نویسی در ادب فارسی، به ویژه در آناتولی بحث میشود. سپس در کنار آشنایی با زندگی و آثار نویسنده، دربارة فصلهای مختلف مفردات، توضیح داده میشود.
احمد داعی
مفردات
لغتنامة فارسی ـ ترکی
دستور زبان فارسی
زبان قدیم ترکی آناتولی
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98555_11592c7367ae8ab5cf7a26a5bbe00a8a.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
نگاهی به چرایی بازگشت ادبی از منظر نظریّة گفتمان فوکو
احمد
خاتمی
عیسی
امنخانی
منا مددی
علی
یکی از مباحث بحثانگیز در کتب تاریخ ادبیّات، شکلگیری و تثبیت مکتب بازگشت ادبی است؛ مکتبی که به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران، تحوّل شعر فارسی را برای مدّتی از سیر طبیعی خویش دور ساخت؛ دلبستگی شاهان قاجار به رسوم درباری حکومتهای سامانی و غزنوی، آرامش جامعة ایرانی در دورة زند و پس از آن، دلزدگی از سبک هندی و تلاش برای رهایی شعر از انحطاط و… دلایلی هستند که برای شکلگیری و تثبیت این مکتب ادبی از سوی محقّقان ارائه شده است. نویسندگان این مقاله بر این باورند که این موضوع را میتوان از منظر دیگری (نظریة گفتمان میشل فوکو) نگریسته، آن را بهگونهای دیگر نیز تبیین کرد. بهنظر آنان، اگر قبول داشته باشیم که دورة بازگشت جزئی از گفتمان پیشامدرن است، آنگاه باید بپذیریم که تاریخ (بهعنوان یکی از صورتهای گفتمانی گفتمان پیشامدرن) فاقد مفهوم پیشرفت بوده، حرکت آن دَوَرانی و دوری خواهد بود؛ چراکه صورت گفتمانی تاریخ در این گفتمان برخلاف گفتمان مدرن است که مسیری خطّی و رو به جلو دارد. در چنین گفتمان و صورت گفتمانیای اصل بر بازگشت به مبدأ و آغازگاه است؛ یعنی درست همان کاری که شاعران دورة بازگشت با رجوع به شاعران دورة عراقی (در غزل) و خراسانی (در قصیده) انجامدادند.
بازگشت ادبی
صورتِ گفتمانیِ تاریخ
گفتمان پیشامدرن
حرکت دَوَرانی
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98553_307f9adf4e06b3af97c2b4d05b5a4954.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
فارسی نگاشتههای آداب الفقراء
مجتبی
دماوندی
در لابلای متون عربی که در قرون نخستین اسلامی، ایرانیان نگاشتهاند، عبارات و ابیاتی به فارسی دیده میشود که نکات ارزشمندی را در تاریخ زبان و ادبیّات فارسی روشن مینماید. با بررسی این متون گاه ابیاتی به گنجینة کهن ادب فارسی افزوده میشود و گاه حوزة نفوذ فارسی دری در قرون نخستین، دقیقتر مشخّص میگردد. بحث در تاریخ ادبیّات فارسی بدون بررسی فارسی نگاشتههای متون عربی چندان دقیق نخواهد بود. در این جستار، با نگاهی به برخی متون کهن عربی، فارسینگاشتههای کتاب آداب الفقراء نگاشتة بابا جعفر ابهری بررسی میشود. تاریخ تألیف کتاب اواخر قرن چهارم یا اوایل قرن پنجم میباشد. بابا جعفر این اثر را در همدان نگاشته است و از نظر رواج نظم و نثر فارسی در حوزة عراق عجم، پیش از زمانی که در تاریخ ادبیّاتهای فارسی از آن بحث میشود، بسیار در خور توجّه و درنگ میباشد.
تاریخ ادبیّات
فارسی نگاشتهها
متون عربی
آداب الفقراء
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98551_5a6d5ddd5ababa8cf45f452c99743595.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
بررسی روند تطوّر شخصیّت کاووس از روزگار باستان تا شاهنامه
رضا
ستّاری
کاووس یکی از نامدارترین پادشاهان ایرانی استکه در میان پادشاهان شاهنامه، بیشترین و طولانیترین حضور را در حماسة ملّی ایران دارد. بسیاری از داستانها و نبردهای مشهور شاهنامه در زمان پادشاهی و یا پس از پادشاهی و در زمان حیات او رخ میدهد؛ داستانهایی چون داستان رستموسهراب، سیاوش و نبردهایی چون جنگ مازندران، هاماوران و نبرد بزرگ کیخسرو با افراسیاب ازجملة مهمترین این داستانها و نبردهاست. همچنین در اوستا، متنهای پهلوی و متنهای فارسی و عربی پس از اسلام نیز از این پادشاه و کارهای او سخن رفته است. کاووس هرچند در اوستا شهریاری فرهمند و توانا خوانده شده است که بر همة کشورها و مردمان فرمان میراند؛ امّا سرگذشت روشنی در این کتاب ندارد. خطوط اصلی چهرة این شخصیت نامدار در متنهای پهلوی و متنهای فارسی و عربی پس از اسلام نمودار میشود. در این مقاله سیر شخصیّت کاووس در متنهای موجود از اوستا تا شاهنامه و کردههای این پادشاهِ نامدار چون آسماننوردی، جنگ مازندران و هاماوران و... بررسی شده است
کاووس
حماسه
اوستا
شاهنامه
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98549_f959a97f7b8b3ba0e8968d0e94e3ddcf.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
اجتماعیّات در ادبیّات
سیّد علیمحمّد
سجّادی
قرن هفتم هجری زمانی کاملاً استثنایی در تمام مظاهر زندگی ایران و ایرانی است. حملة ویرانگر مغول و آثار شوم آن، پرده از بیتدبیری دستگاه سلطنت برداشت و مردم بیپناه را در برابر مصیبتبارترین حادثة جهانی به عکسالعملهای متفاوت واداشت. این کنش و واکنش با خود پدیدههای شگرف اجتماعی به همراه آورد که بخشی از آن را در لابهلای متون ادبی و تاریخی آن روزگار میتوان دید. موضوع اصلی این پژوهش، بازجست و تحلیل و تأثیر آن پدیدهها در مظاهر زندگی ایرانیان است، چه بازشناخت هویّت ایرانی و تبیین و تشریح مؤلّفههای آن موجب میگردد که نسل جدید، گذشتة خویش را در آیینة زمان به روشنی بنگرد و از آن درس گیرد. مطالبی که با شش عنوان کلّی در این پژوهش بررسی شده است، بخشی از پدیدههایی اجتماعی است که باید بدان پرداخت و جوانب آن را بازشناخت.
اجتماعیّات
ادبیّات
تاریخ
قرن هفتم
مغول
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98547_0be75dce3184f15a1b89a198f3217784.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
1
واکنش برخی شاعران و ادیبان در برابر مغولان
ذوالفقار
علّامی
آثار ادبی از نظر اشاره بر رویدادهای تاریخی و بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و پی بردن به طرز فکر و روانشناسی مردم از اهمیّت ویژهای برخوردار است و در کنار مآخذ تاریخی، که منابع مستقیماند، منابعی غیرمستقیم بهشمار میآیند. درست در جاییکه تاریخنویسان در گزارش وقایع تاریخی، بنا بر مصحلت، سکوت و یا پردهپوشی کردهاند، شاعران و نویسندگان وظیفة آنان را به عهده گرفته و به تصریح و یا به کنایه بدان رویدادها اشاره کردهاند و این کار اهمیّت آن آثار را دوچندان میکند. هدف مقالة حاضر بررسی دیدگاه شاعران و نویسندگان دورة مغول دربارة حادثة عظیم یورش مغولان و استیلای آنان بر ایران است، تا از یک سو انحطاط فکری، فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران در آن دوران آشکار شود، و از سوی دیگر طرز تلقّی و نوع واکنش شاعران و ادیبان، در برابر این فاجعة ملّی روشن گردد.
جایگاه مغولان
سعدی
مولانا
سیف فرغانی
عبیدزاکانی
نجمالدّین رازی
نجمالدّین کبری
2009
05
22
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98545_2a0e2460dad675dd682dc3a2ce1fca08.pdf