TY - JOUR ID - 98958 TI - منشآت‌نویسان صاحب سبک در ادبیات دیوانی ایران (بازگشت ادبی تا عصر ناصری) JO - تاریخ ادبیات JA - HLIT LA - fa SN - 2008-7349 AU - روستایی, محسن AU - موسوی, دکتر سیدکاظم AU - صادقی, دکتر اسماعیل AU - کریمی, دکتر پرستو AD - دانشجوی دوره دکتری زبانو ادبیات فارسی دانشگاه شهر کرد AD - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد AD - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 13 IS - 1 SP - 73 EP - 102 KW - ادبیات دیوانی KW - بازگشت ادبی KW - نثر فارسی KW - منشآت و منشآت‌نویسی KW - دستورنامه DO - 10.48308/hlit.2020.98958 N2 - از دیرینه­ ایام، دیوان رسائل در شمار مهم­ترین دواوین سلسله­ های حاکم در ایران بوده و همواره، مُنشات­ نویس جایگاهی معتبر و مقامی ارزشمند را در میان درباریان داشته است. دبیران و کاتبان که معمولاً به پشتوانه خانواده ­های صاحب فضل و ادب وارد تشکیلات دیوانسالاری می­ شدند و به یاری کیاست خویش مراتب ترقی را می ­پیمودند، عاقبت مسئولیت خطیر انشای مکاتباتی را بدست می­ آوردند که سرنوشت مملکت را تعیین می­ کرد. اغلب، ترسل ­نویسانی «مُنشی­ خاصۀ دیوان اعلی» می ­شدند که از دانش نویسندگی، علوم ادبیه و هنر خوشنویسی توأمان برخوردار بوده و در نگارش فرمان­ نویسی و عریضه­ خوانی مهارت ویژه داشته باشند. از قرن ششم هجری، در میان صاحبان قلم که در دارالإنشا اشتغال داشتند، فرهیختگانی به دُستورنامه ­نویسی و منشآت ­نگاری روی آوردند. دُستورنامه یا دَستور دبیری حاوی قواعد و موازین مرسوم و متداولِ انشا­نویسی و منشآت هم به سوادنامه­ های سلطانی- دیوانی و اخوانی اطلاق می ­شد. از این روی منشآت­ نویسان دیوانسالار با تدوین سندنوشته­ های منثور توانستند مختصات تغییرات زبانی و تحولات ساختاری نثر فارسی را با گذر زمان امکان پذیر سازند و اطلاعات دقیقی از انواع نوشتار و واژگان کاربردی و ناشناخته را ارائه نمایند. پژوهش حاضر، به واکاوی منشآت ­نویسانی پرداخته که از دوره زندیه تا میانه عصر ناصرالدین ­شاه قاجار، نثر دبیری و دیوانی را تعالی بخشیده ­اند. UR - https://hlit.sbu.ac.ir/article_98958.html L1 - https://hlit.sbu.ac.ir/article_98958_e5ea71350372df4c0ac980949c1dc6c3.pdf ER -