ORIGINAL_ARTICLE
دربارة درّی شوشتری و جُنگ چمن سرور
به دلیل شاعر دوستی خاندان قاجار شاعران و تذکره نویسان بسیاری در سدة سیزدهم زیستهاند که بعضاً آثار منحصر به فردی خلق کردهاند. درّی شوشتری شاعر و تذکره نویس معاصر دولتشاه، فرزند فتحعلی شاه از جمله این نویسندگان بوده است . مهمترین اثر وی تذکره « چمن سرور» است که جنگی موضوعی از اشعار است و غالباً اشعار سبک هندی از شاعران قرن 11 و12 را شامل می شود. این اثر تاکنون تصحیح نشده است . وی همچنین اثری با عنوان « اقبالنامه» در ذکر سادات مرعشی داشته که گویا از میان رفته است. کار دیگر او تنظیم و استنساخ « سفینة خوشگو» اثر بندر بن داس است. این مقاله به زندگی و آثار درّی شوشتری و بویژه معرّفی و نقد اثر مهمّ او « چمن سرور » میپردازد. پس از آن مختصری در مورد «سفینة خوشگو» و نقش وی در شکل گیری آن می آید و در پایان با بررسی نمونه اشعار و نثر درّی، تصویری از وی به عنوان شاعر و نویسندة درباری ترسیم خواهد شد.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98796_fc45bf63bf9c09d0ac4eb196492343a6.pdf
2014-06-22
درّی شوشتری
چمن سرور
سبک هندی
سفینة خوشگو
احمد
بهنامی
behnamiahmad@yahoo.com
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
آزاده
شریفی
test@sbu.ac.ir
2
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
منابع و سرچشمههای احادیث کلیله و دمنة بهرام شاهی
کلیله و دمنه یکی از مهمترین و برجسته ترین و دلاویزترین نثرهای سنگین و رنگین و آراستة ادبیّات دری است که نصرالله منشی ـ یکی از بزرگان و پیرامونیان بهرام شاه غزنوی ـ آن را در نیمة اوّل سدة ششم از تازی به فارسی برگردانید. البتّه اصل کتاب به زبان دیرین هندوان ـ سانسکریت ـ بود که پزشکی برزویه نام آن را در روزگار انوشیروان ساسانی به پهلوی برگردانده بود و سه سده بعد از آن، عبدالله بن مقفّع ـ مترجم دانشمند ـ آن را به عربی ترجمه کرد. آیات و احادیث به کار رفته در این کتاب، از توانمندی و چیرگی نصرالله در منابع وحیانی حکایت می کند و تا آنجا که نویسندگان این نوشته آگاهی دارند، دربارة منابع و سرچشمه های این احادیث، پژوهش جداگانه صورت نگرفته است. در این نوشته ها احادیث کلیله و دمنه در منابع اسلامی ـ شیعه و اهل سنّت ـ با باریک بینی ویژه ای واکاوی و پی جویی و شناسانده شده اند.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98797_46d2c168253ba8c56a53c2df4ef99403.pdf
2014-06-22
حدیث
نثر مصنوع
سبک شناسی
نصرالله منش
اسماعیل
تاج بخش
e.taj37@yahoo.com
1
دانشگاه علاّمه طباطبایی
LEAD_AUTHOR
فائقه
محمّدی
marsoos_313@yahoo.com
2
دانشگاه علاّمه طباطبایی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رنج نامة گوته، پژواک کلام حافظتحلیلی بر رنج نامة دیوان غربی- شرقی یوهان ولفگانگ فون گوته
غرض از مقالة حاضر، بررسی درونمایة کلّی دیوان غربی- شرقی گوته است که به تصریح شخص شاعر، پیشبرد صلح جهانی و تفاهم میان ملّتها را بر سرلوح خود دارد. این بررسی از حیث محتوا و تنها بر اساس شعرهای دفتر رنج نامة این دیوان انجام میگیرد که محور اشعار آن به طور ویژه، نقد اجتماعی است. زیرا این دفتر بیش از همه به سستیهای اخلاق عامّه و نقش نهضت روشنگری در راه برقراری جامعهای خالی از پیشداوریهای ملّی - عقیدتی و به دور از ملّتگرایی افراطی میپردازد. امّا از همین چشم انداز محتوایی هم این مقاله در ضمن میکوشد معلوم کند چرا شعر سرآغاز این دفتر، در سطحِ کلام و سبکِ بیان، با دیگر اشعار آن تفاوت دارد.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98795_8fc5934f9a1fd2246ec1e2604e53f4bf.pdf
2014-06-22
ادبیّات جهانی
نقد اجتماعی
جنگ
رمانتیسم
ملّتگرایی
صلح
اخلاق
روشنگری
سیّد محمود
حدّادی
mahmudhaddadi@yahoo.com
1
استادیار گروه آلمانی، دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
خوانشی کهن الگویی از توصیف مارال در رمان کلیدر
در این جستار از توصیف آبتنی مارال در رمان کلیدر نوشتۀ محمود دولتآبادی خوانشی کهنالگویی ارایه کردهایم. به دلیل همانندی این توصیف با آبتنی شیرین در مثنوی خسرو و شیرین نظامی، بر پایۀ تمایز میان کهنالگو و انگارههای کهنالگویی در نظریۀ یونگ، تکرار این انگارهها یا بازنماییها را در متون قدیمیتر و کلاسیک فارسی ازجمله اوستا، شاهنامه، همای و همایون و.. و همچنین در فرهنگ و تاریخ باورهای ایرانی بررسی کردهایم. نتیجه اینکه بر اساس این خوانش تمامی این تکرارها در توصیف معشوق و همراهیِ آب و زن/ معشوق، بازنمایی انگارههای آناهیتا و به ویژه انگارۀ پری بودهاست که آن نیز میتواند تحت تأثیر دوران بانوخدایی در فلات ایران پیش از ورود آریاییها باشد. این خوانش همچنین پیوستگی ارتباط متون ادبی ایرانی را از قدیمیترین انواع تا نوترین آن؛ یعنی نوع ادبی رمان بر بستری فرهنگی اثبات میکند.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98794_1c517db6da35687ff9f95f2d08db2645.pdf
2014-06-22
مارال
شیرین
آناهیتا
پری
کهنالگو
انگارۀ کهنالگویی
احمد
خاتمی
a_khatami@sbu.ac.ir
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
عبدالرسول
شاکری
test@sbu.ac.ir
2
دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
متنشناسی کتاب شاهد صادق(معرّفی و نسخه شناسی شاهد صادق نوشتة میرزا محمّد صادق اصفهانی)
کتاب شاهد صادق اثر میرزامحمّدصادق اصفهانی از آثار منثور ارزشمند قرن یازدهم هجری و یکی از نمونههای موّفق کتابهای چند دانشی (دانشنامهای) تألیف شده در شبهقارّة هند است که کثرت نسخ خطّی از آن در کتابخانههای ایران و جهان، بیانگر ارزش علمی و اقبال عمومی به این اثر در عصر تألیف و سالهای بعد از آن بوده است. با این حال به دلایل نامعلومی تاکنون تصحیح و معرّفی نشده است. نظر به اهمیّت این کتاب از نظر اشتمال بر موضوعات مختلف و متنوّع، از جمله مردمشناسی، تاریخ اجتماعی، مباحث جغرافیایی، فرهنگ عوام، علوم دینی، اخبار و امثال و ...، میتواند از منابع قابل اعتماد در شناخت اوضاع و احوال اجتماعی، تاریخی، علمی و ادبی عصر مؤلّف به شمار آید. این کتاب دربردارندۀ اطّلاعات عمیق و احاطه وسیع نویسنده در موضوعات مختلف است که امروز به شکل دایرة المعارفهای عمومی عرضه می شود. این مقاله که برگرفته از طرح تصحیح اثر و تحقیق در شرح احوال و آثار و شیوة دانشنامهنگاری میرزا صادق اصفهانی است، می کوشد تا ضمن بررسی سبک نگارش اثر، جایگاه ارزشمند آن را تا حدّی تببین کند
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98793_071d02fa5f70a3c5ff872132e64ccae4.pdf
2014-06-22
شاهد صادق
میرزامحمّدصادق اصفهانی
متن شناسی
حسن
ذوالفقاری
zolfagari_hasan@yahoo.com
1
دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
الهام
نیکوبخت
e_nikoubakht@yahoo.com
2
دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پیدایش و رواج ادبیّات فارسی در آلبانی
با وجود فرسنگها فاصله میان دو کشور ایران و آلبانی، فرهنگ و تمدّن ایرانی تأثیر چشمگیری بر فرهنگ آلبانیایی ها داشته است. تاریخ نویسان از گستره و تأثیر عمیق ادبیّات فارسی و به طور کلّی تمدّن ایرانی در قلمرو عثمانی، بویژه در منطقة بالکان در شگفت هستند. تحقیقات نشان می دهد فرهنگ ایرانی به مثابة نرم افزاری با پشتوانة آیین اسلام بوده که به همراه سخت افزاری سپاهیان عثمانی وارد آلبانی شده است و طیّ پنج قرن حاکمیّت عثمانیان بر این کشور، به عنوان زبان ادب و تصوّف و فرهنگ با مقبولیّت عمومی به پیش رفته است. شخصیّت های آلبانیایی از سر عشق و علاقه، این زبان و ادبیّات را معرّفی و ترویج کرده اند. حتّی برخی از آنان خود به این زبان شعر سروده اند یا براساس الگوی کلاسیک نگارش فارسی، به آفرینش آثار علمی، ادبی و فرهنگی به زبان آلبانیایی پرداخته اند. در این مقاله برآنیم تا چگونگی و چرایی گسترش ادبیّات فارسی در کشور آلبانی را تبیین کرده و عملکرد فرهیختگان آلبانیایی را در حوزة ادب فارسی بررسی و تحلیل نماییم
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98792_a4bce022e59f8f00ff4b59d9035efe97.pdf
2014-06-22
ادبیّات فارسی
ادبیّات آلبانیایی
شاعران فارسی گوی آلبانیایی
عبدالله
رجبی
raxhepi1980@hotmail.com
1
دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
حسینعلی
قبادی
hghobadi@modaes.ac.ir
2
دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
غلامحسین
غلامحسین زاده
ggholamho@modares.ac.ir
3
دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
ناصر
نیکوبخت
m_nikoubakht@modares.ac.ir
4
دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واقعیّت و تخیّل، دو مولّفة هویّتسازی در سه شخصیّت رمان «جزیرة سرگردانی» و «ساربان سرگردان»
رمان دو جلدی «جزیرة سرگردانی» و «ساربان سرگردان»، نوشتة سیمین دانشور، حدّاقل دو سطح دارد: سطح داستانی یا روایی و سطح رمزی یا تأویلی. نویسنده در خلق آن، زبان هنری و نمادین را در دقیقرین و ظریفتترین کیفیّت بکار گرفته و رمزهای بدیع و متنوّع آفریده است. ساختارهای زبانی، شخصیّتها، وضعیّتها و صحنهها بیشترین ظرفیّت رمزپروری را به نمایش گذاشتهاند. شخصیّتهای مهمّ رمان بر گرتة هویّت تاریخی تعدادی از روشنفکران معاصر نویسنده آفریده شدهاند. به گونهای که بدون مقایسة شخصیّتهای داستانی با شخصیّتهای تاریخی، نمیتوان به تحلیل بایستة رمان اقدام کرد. نویسنده با به کار گرفتن هویّت تعدادی از روشنفکران در آفرینش شخصیّتهای داستانی، نظریّات تاریخی خود را بیان کرده است؛ تا جایی که سطح روایی رمان یک داستان تخیّلی و سطح رمزی آن متضمن نظریّات تاریخی نویسنده درخصوص تاریخ معاصر ایران در بین سالهای 1332 تا 1357 است. در این نوشته با استفاده از قراین و وضعیّتها و صحنهها و ساختارهای زبانی و دیگر عناصر و جزئیات اثبات کردهایم که هستی و مراد و سلیم هر یک به تنهایی از مجموع چند خصلت چند شخصیّت تاریخی از جمله آلاحمد، شریعتی، ملکی، فردید، بازرگان و دانشور ساخته شدهاند و سیمای ایشان از این طریق وارد نگارة هنر شده است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98791_dc2f15f46c6c52ccc0a36909d777f819.pdf
2014-06-22
دانشور
جزیرة سرگردانی
ساربان سرگردان
سلیم
هستی
مراد
ابراهیم
رنجبر
ranjbar_i@yahoo.com
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقّق اردبیلی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقد «کهنالگوی عشق» در منظومة لیلی و مجنون نظامی
پدیدة «عشق»، بیانگر احساس عاطفی شدیدی در ناخودآگاه جمعی بشر است که یونگ در مکتب روانشناسی تحلیلی خود، آن را بهعنوان کهنالگویی برجسته بررسی کرده است. در این میان، منظومههای غنایی پارسی، بویژه لیلی و مجنون نظامی، عرصة وسیعی از جلوههای ناخودآگاهانة «کهنالگوی عشق» بهشمار میآید و عشق در نابترین مفهوم خود در آن رخ مینمایاند. باید گفت در این روایت غنایی، روان «مجنون» بیشترین واکنشهای ناشی از هیجانات عاشقانه را در خود نمودار میسازد. در این پژوهش با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی در علم روانکاوی، دلایل رواننژندیهای ناشی از نافرجامی عشق در روان مجنون و چگونگی رهنمون آن به عشقی متعالی، از منظر اندیشة یونگ بررسی شده است. از این رو بهنظر میرسد جلوههای مثبت «آنیما و آنیموس» و مفهوم «عشق در نگاه اوّل»، با نمادهای روانکاوانة دلالتمندی تلفیق یافته و پیکرة در هم تنیدهای از احساسات ناخودآگاهانة ناشی از پدیدة عشق را در ساختار داستان آفریده و در نهایت موجب برانگیختگی «فرامن» و تعالی این عشق شده است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98790_5d35ab8265053e94cda9ec769139467b.pdf
2014-06-22
عشق
لیلی و مجنون
روانکاوی
یونگ
رواننژندی
فرامن
شیرزاد
طایفی
sh_tayefi@yahoo.com
1
عضو هیأت علمی دانشگاه علّامۀ طباطبایی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی و مقایسة ابهام در شعر خاقانی و بیدل
اگر خطّ سیر ابهام را در شعر فارسی پیگیری کنیم، خاقانی و بیدل از نقطههای اوج آن خواهند بود. پیچیدگی و دیریابی معنای شعر این دو شاعر، مجال شکلگیری افکار گوناگون را در خصوص شعر آنان فراخ کرده، تا جایی که که گاه دربارة یک بیت، چندین نظر بیان شده است. این مقاله بر آن است با نگاهی به ابهام و تقسیمبندیهای آن، به بررسیِ ابهام در شعر خاقانی و بیدل از دو منظر واژگانی و نحوی بپردازد. در سطح واژگانی، مواردی همچون کاربرد واژگان دیرین و کمکاربرد، ترکیب واژگان و کاربرد واژگان و ترکیبات سایر علوم نمود خواهد یافت و در سطح نحوی، مواردی مانند ابهام زبانی، ابهام هنری و ابهام بر اثر نادرستی تصحیح. بایستگی مطالعه دربارۀ خاقانی و بیدل بهعنوان دو شاعر برجستة زبان فارسی، اهمیّت و ضرورت این تحقیق را نمایان میسازد. روش تحقیق بهصورت اسنادی و با استفاده از امکانات کتابخانهای است. نتیجة پژوهش، همسنجی گونههای ابهام در شعر خاقانی و بیدل از طریق بهدست دادن نمودار است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98789_723d61f2187b549b783bb345c80601ba.pdf
2014-06-22
ابهام
ابهام واژگانی
ابهام نحوی
خاقانی
بیدل
سیّدمهدی
طباطبایی
m_tabatabaei@sbu.ac.ir
1
استادیار دانشگاه شهید بهشتی تهران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سفر شب و رجعت مسیح، طلیعة داستاننویسی پسامدرن در ایران
طلوع داستان نویسی پسامدرن، اندکی پس از رشد داستان نویسی مدرن در کشورمان و تقریباً همگام با شروع داستان نویسی پسامدرن در جهان آغاز شد. اگرچه نخستین بارقههای پسامدرنیسم در ایران آشکارا در برخی از داستانهای کوتاه دههی 40 به بعد مشاهده میشود، امّا رشد رمان پسامدرنیستی فارسی را میتوان ویژة دهههای 70 و 80 دانست. علیرغم مرزبندی دقیقی که بین رمانهای مدرن و پسامدرن در کشورمان وجود ندارد، امّا پس از بررسی رمانهای فارسی، نخستین رمانی که برخوردار از نشانههای پسامدرنیسم باشد در سالهای رشد مدرنیسم یعنی سالهای دههی 40 یافته شد و این رمان، رمان فراموش شدة «سفرشب» اثر بهمن شعله ور است. با آنکه مرزبندی قاطعی بین مدرنیسم، پسامدرنیسم و حتّی پیشامدرنیسم در این رمان وجود ندارد، امّا به وضوح میتوان در طیّ فصول آن شاهد سیر تحوّل گرایانه ای از پیشامدرنیسم تا پسامدرنیسم بود؛ به طوری که فصل پایانی آن از مدرنیسم فاصله میگیرد و نخستین نشانههای پسامدرنیسم را به نمایش میگذارد. پژوهش حاضر به روش کتابخانهای نگاشته شده است و پس از بررسی مهمترین ویژگیهای پسامدرنیسم به بازتاب این مؤلّفهها در فصل پایانی رمان سفرشب میپردازد تا این رمان را به عنوان نخستین رمان فارسی که نخستین نشانههای پسامدرنیسم را در خود دارد معرّفی کند.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98788_3173927f1c323e07363a360d1e31f961.pdf
2014-06-22
داستان معاصر
رمان
پسامدرنیسم
سفرشب
بهمن شعله ور
فاطمه
جعفری کمانگر
jafarikamangar@gmail.com
1
محقّق پسا دکتری قطب علمی حکمی و عرفانی، دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
مجتبی
دماوندی
dr.damavandi@yahoo.com
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
حملة غزها به خراسان و بازتاب آن در قصاید فارسی
در تاریخ ادبیّات ایران پس از اسلام، شاعران هر عصر چنان متأثّر از محیط خود بودهاند که در آثارشان اطّلاعات مفیدی دربارة تاریخ سیاسی، اجتماعی و تمدّنی عصر خود برجای گذاشتهاند و در قالبهای گوناگون شعری از وضع زمانة خود سخن گفتهاند؛ به گونهای که حتّی مورّخان میتوانند با استفاده از این اشعار، به درک درست و کاملی از تاریخ جامعه و فرهنگ آن زمان دست پیدا کنند. یکی از حوادث و وقایع تاریخی ایران در قرن ششم هجری که در شعر فارسی بازتاب بسیاری داشته، حملة غزان به خراسان است. گروهی از شاعران قصیدهسرای قرن ششم، تصاویر روشنی از این رویداد در اشعار خود قلم زدهاند. در این مقاله، نویسندگان با بررسی این رویداد تلخ تاریخی در ایران و پیامدهای سیاسی- اجتماعی و نیز ادبی آن نشان خواهند داد که یک متن ادبی – و در شکل خرد آن قصیده فارسی- چگونه میتواند منعکسکنندة یک واقعة تاریخی باشد. برای این منظور پس از ذکر توصیفاتی دربارة طایفة غزان و تعامل حکومت سلجوقی با آنان و گزارش تاریخی از حملة آنها به خراسان، به بررسی بازتاب این واقعه در قصاید سه شاعر مهمّ این دوره: انوری ابیوردی، رشیدالدّین وطواط و خاقانی شروانی میپردازند.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98786_07eafe3536ebc339314201f9c271c396.pdf
2014-06-22
حملة غزها به خراسان
حکومت سلجوقی
قصاید فارسی
انوری
خاقانی
رشیدوطواط
زهره
نورائینیا
test@sbu.ac.ir
1
دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران
LEAD_AUTHOR
حسن
اکبری بیرق
h.akbaribairagh@gmail.com
2
دانشیار، دانشگاه سمنان
AUTHOR