ORIGINAL_ARTICLE
مشروطه سازان ادبی
آغاز انقلاب مشروطیت مقارن با حکومت ناصرالدّین شاه قاجار بود . نقش شعر و ادبیّات در این تحوّل عظیم ، انکار ناپذیر است . با دگرگون شدن چشم اندازهای نظری و شیوه های اندیشه در کشور ، موضوعات مربوط به ادبیّات نیز به طورکلی متحوّل شد و ادبیات فارسی در خدمت این حرکت سیاسی - فرهنگی قرار گرفت و یکی از فعاّل ترین ادوار خود را در تاریخ ادبیات فارسی آغازکرد . ادیبان ، شاعران و فرهیختگان ، زمینه را از طریق مطرح کردن موضوعات تازه در ادبیات ، برای یک خیزش عمومی ، مهیا کردند ؛ و بدین سبب آنان را باید بنیان گذاران فکری انقلاب مشروطیت به حساب آورد . آنان در پی آن بودند تا احساس حقارتی را که به سبب استبداد پدید آمده بود محو کنند و پندار های کهنۀ سیاسی و اجتماعی گذشته را از میان بردارند . در زمرۀ این کسان باید به شاعران ، نویسندگان ،نمایش نامه نویسان و روزنامه نگارانی چون میرزا ملکم خان ، طالبوف ، زین العابدین مراغه ای و میرزا حبیب اصفهانی به عنوان مشروطه سازان ادبی اشاره کرد ؛ زیرا نقش آنان در تحقّق مشروطیت انکار ناشدنی است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98543_09be39f44d1f4bf3e62d2e1746ad4b3d.pdf
2008-12-21
استبداد
مشروطیت
روشنفکری
ادبیات
شعر
نصرالّه
امامی
nasemami@yahoo.com
1
دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
مسعود
دلاویز
test@sbu.ac.ir
2
دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
راز و رازداری در عرفان مولوی
در کنش هستیشناسانة عرفانی، هدف سالک وصال بهحق و معرفت بر امور، پدیدهها و حالاتی استکه کمیت عقل در راه آن لنگ است و بالهای پرواز دل، فربه. او برای نیل بدین هدف باید به مدد ریاضت و صداقت، پاکی را برای دل، روشنایی را برای دیده و آشنایی را برای گوش به ارمغان آورد. در این حالت، دلش روشن از نوری است که محرومان هرگز آنرا نیافتهاند و دیدگانش گشوده به دیدنیهایی استکه اغیار ندیدهاند و گوشهایش آشنا به رمز و رازهایی استکه ناآشنایان نشنیدهاند.عرفا از حاصل این پاکی و روشنایی و آشنایی، با عنوان سرّ یا راز یاد میکنند و عارف واصل و کامل کسی را میدانند که در کتمان اسرار بکوشد. جلالالدین محمدبلخی در مثنوی و کلیات شمس، راز و رازداری و موضوعات مربوط بدان را مطرح کرده است و از جایگاه راز، رازداری و خاموشی، محرم و نامحرم، موانع رازدانی، عوامل افشای راز و رسولان یا پیامآوران راز و... سخن گفته است. این مقاله به تحلیل راز و رازداری در عرفان مولوی پرداخته است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98541_f8ad6e51107081464d4123f2f344a78b.pdf
1387-10-01
مولوی
راز
رازداری
خاموشی و موانع رازدانی
غلامرضا
پیروز
pirouz_40@yahoo.com
1
دانشگاه مازندران
LEAD_AUTHOR
علی اکبر
باقری خلیلی
test@sbu.ac.ir
2
دانشگاه مازندران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
عشق و شهریار
غزل شهریار یکی از زیباترین غزل های عاشقانة ادب فارسی است و از دلائل دلچسبی آن از سرگذراندن مرحلة عاشقی از ناحیة خود شاعر است تا جائی که تأثیر این حادثه را می توان در تمام مراحل زندگی اوآشکارا مشاهده کرد. در غزلیاّت شهریار به وضوح حالات عاشقی از قبیل : جرقه های نخستین عشق ،بحران ، حیرانی ، ناکامی ، اضطراب و نگرانی قابل رویت است . طبیعتاً این ماجرا نکات منفی و مثبتی را در زندگی شاعر رقم زده است که در طول مقاله به استناد شعر وی مورد بررسی قرار می گیرد.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98539_cdf7ad4728a4f5663ed63fd18810fb05.pdf
1387-10-01
شهریار
رمان
غزل
بحران
حیرانی
منصور
ثروت
m_servat@sbu.ac.ir
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحول جایگاه زن در نثر پیش از مشروطه (از دورۀ فتحعلی شاه تا مظفرالدین شاه)
باور عمومی چنان است که توجه به مساله زن و بازتاب آن در ادبیات، در دورة مشروطه شکل گرفته است. اما به گواهی متون تاریخی، بازتاب مسائل زنان در ادبیات سیری تکاملی را طی کرده است. از دورة فتحعلی شاه زمینه های توجه به مسائل زنان در مقایسة میان زن ایرانی و زن فرنگی آغاز شد و روندی طولانی و تاریخی را تا دورة ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه طی کرد تا در دورة مشروطه به بار نشست. نثر خصوصاً در دورة ناصری با گستردگی مضامین و گرایش به ساده نویسی، بار تحول در مضامین اجتماعی، از جمله مسائل زنان را بیشتر بر دوش کشید. در این دوره نه تنها با بازتاب توجه به زنان در انواع نثر (سفرنامه، خاطره نویسی، نمایشنامه نویسی و روزنامه نگاری) به قلم مردان مواجه می شویم، بلکه زنان برای اولین بار، خود نیز در قالب نامه، سفرنامه، رساله و خاطرات به انعکاس مسائل خویش می پردازند و زمینه را برای حضور جدی تر زن در دورة مشروطه فراهم می سازند. کشمکش های میان موافقان و مخالفان تغییر نقش های سنتی زن، گفتمانی را در آثار منثور این دوره پدید آورد که مقدمة بحث های گسترده تر در دوره مشروطه شد. این مقاله به بررسی بازتاب زنان و مسائل مربوط به آنان در نثر دورة پیش از مشروطه می پردازد.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98537_ece8f45e410c6b278c4c0e2e357110bc.pdf
1387-10-01
زن
ادبیات
نثر پیش از مشروطه
سید جعفر
حمیدی
paria_pedram@yahoo.com
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
مریم
عاملی رضایی
test@sbu.ac.ir
2
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پیدایش و تکوین رمان فارسی
مقالة حاضر با مروری بر چیستی «رمان»، بهعنوان نوع ادبیای که بیشترین سنخیت را با عصر مدرن دارد، و بررسی اجمالی عمدهترین ویژگی آن؛ یعنی «رئالیسم صوری» که وجه تمایز رمان از دیگر انواع روایی کهن است، به بحث در باب زمینهها و عوامل مؤثر در پیدایش رمان فارسی میپردازد و ضمن تأمل و درنگ در مقولة نسبت رمان فارسی با رمان غربی و ارزیابی نظرهای متضاد در این باره، عوامل مؤثر در پیدایش و شکوفایی رمان فارسی را تبیین میکند: عواملی چون مدرنیته و مدرنسازی جامعة ایران، ظهور و توسعة صنعت چاپ، پیدایش و رشد مطبوعات فارسی، ترجمه، و مهمتر از همه اندیشة ناسیونالیسم بهعنوان گفتمان مسلط که ضمن حمایت از رمان، آن را برای ترویج و تعمیق نظام ارزشهایش به خدمت میگیرد.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98535_ead62eed3cecf559a605db6c7550d967.pdf
1387-10-01
رمان
مدرنیته
ناسیونالیسم
رئالیسم
فرامرز
خجسته
faramarz.khojasteh@gmail.com
1
دانشگاه هرمزگان
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بازگشت ادبی و مختصات زبانی شعر آن دوره
در این پژوهش، هدف ما معرفی سبک بازگشت ادبی و نحوۀ شکل گیری آن و سپس بررسی مختصات زبانی شعر این دوره به صورت اجمالی است. بی تردید تغییر و تحول سبک شعر، قبل از هر چیزی متأثر از تحولات سیاسی و اجتماعی است. البته مسائلی چون سنت ادبی، نوع مخاطب و مسائل شخصی شاعر، می تواند در شکل گیری سبک ادبی تأثیر گذار باشد. سبک بازگشت در طول دو دورۀ تاریخی، یعنی افشاریه و زندیه (حدود 1148 تا 1200 هـ .) پایه گذاری شد. این مکتب بنا به دلایل سیاسی و اجتماعی و به تبع آن مسائل فرهنگی و ادبی در طول نیم قرن، اصول و پایه هایی را برای خود بنا نهاد که در دورۀ قاجار به صورتی هدفدار و منسجم ادامه حیات داد. زبان شعر دورة مذکور عموماً تتبع و تقلیدی از شعر دورۀ عراقی و خراسانی است. اما با مطالعة آثار شعرای این دوره درمی یابیم که شعرای بازگشت، آنچنان که باید، تسلط کامل بر قواعد صرفی و نحوی و سایر موارد دیگر زبان شعر دوره های گذشته (عراقی - خراسانی) ندارند، بدین سبب زبان شعر آنان خام و ابتدائی است. از سوی دیگر برخی مسائل زبانی این دوره متأثر از سبک هندی و یا دورة افشاریه و زندیه است که در این جستار مسائل فوق با ذکر نمونه هایی بررسی شده است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98533_9091100c5b563717078e2f23ec84b1ce.pdf
1387-10-01
سبک بازگشت
تتبع و تقلید
زبان شعر
پیشروان بازگشت
ساختار و نحو
کاظم
دزفولیان
k_dezfoulian@sbu.ac.ir
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
اکبر
شاملو
test@sbu.ac.ir
2
دانشگاه پیام نور
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مسعودبک، حلّاجی دیگر در تصوّف اسلامی
در این مقاله، نگارنده بر آن است که احوال، آثار و افکار مسعودبک را به عنوان حلّاجی دیگر در تصوّف اسلامی مورد بحث و نظر قرار دهد. بدین سبب به معرّفی چهار طریقه از مهمترین طرایق صوفیه در شبه قاره پرداخته و مسعودبک را در میان طایفة چهارم (چشتیه) در مطالعه آورده، نتیجه میگیرد معماران کاخ بلند تصوّف، ایرانیانی بودند که به قصد گسترش دین مبین اسلام به آن سرزمین مهاجرت نموده و درفش اسلام را در لباس زبان پارسی در شبه قاره برافراشتهاند. سپس مسعودبک را از نگاه تذکرهنگاران نگریسته و افکار صوفیانة او را که سبب قتل وی شده است در ترازوی بررسی نهاده است و در پایان آثار منثور و منظوم وی را معرفی نموده و جایگاه او را در میان مشایخ صوفیه مشخص کرده است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98531_1b42c0d3725713bef57249a1fe52cc51.pdf
1387-10-01
مسعودبک
حلّاج
وحدت وجود
قتل مسعودبک
معماران کاخ بلند تصوّف
عباس
کی منش
abbasskaymanesh@yahoo.com
1
دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
قاعده افزایی در غزلیات شمس
قاعده افزایی یکی از شیوه های آشنایی زدایی در مکتب فرمالیسم روس است. در این شگرد قواعدی بر قواعد زبان معیار افزوده می شود که موجب برجسته سازی در متن ادبی می گردد. لیچ (LEECH)، برجسته سازی را به دو شکل انحراف از قواعد حاکم بر زبان (هنجارگریزی) و افزودن قواعدی بر قواعد حاکم بر زبان (قاعده افزایی) امکان پذیر می داند. یاکوبسن معتقد است که فرآیند قاعده افزایی چیزی نیست جز توازن در وسیع ترین مفهوم خود و این توازن از طریق «تکرار کلامی» (VERBAL REPETITOION) حاصل می آید. صناعاتی که از طریق توازن حاصل می شوند، از ماهیّتی یکسان برخوردار نیستند، به همین دلیل گونه های توازن را باید در سطوح تحلیلی متفاوتی بررسی کرد. استفاده از قاعده افزایی، دلالت بر توانایی شاعر در بهرهگیری از ظرفیّت های زبانی، جهت ناآشنا ساختن و برجستگی زبان است که صورت گرایان روس آن را عامل شکل گیری اثر ادبی می دانند. «کوله ریج» (COLERIDGE) شاعر و منتقد انگلیسی بر آن بود که شاعر به واسطة قوة مخیّلة خود خاصّه با استفاده از قاعده افزایی حجاب عادت را از برابر دیدگان میزداید و واقعیت اشیا را به گونهای تازهتر بر خوانندگان عرضه می دارد. در این پژوهش سعی بر آن است که غزلیات شمس را از طریق قاعده افزایی به عنوان یکی از شیوه هایی آشنایی زدایی در سطوح تحلیل آوایی و واژگانی مورد بررسی قرار داده تا گوشه هایی از زیبایی و برجستگی اشعار مولانا از این رهگذر بر ما آشکار گردد.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98529_baca0f272f5cdbb21b906a4ccc87996e.pdf
1387-10-01
قاعده افزایی
آشنایی زدایی
برجسته سازی
غزلیات شمس
فاطمه
مدرسی
fatememodarresi@yahoo.com
1
دانشگاه ارومیه
LEAD_AUTHOR
امید
یاسینی
test@sbu.ac.ir
2
دانشگاه بوعلی سینا همدان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اندرزهای سیاسی سنایی در مثنوی حدیقه و سرچشمه های آن
حدیقۀسنایی گرایشهای مختلف ادبیات اخلاقی و تعلیمی ما را در خود جلوه گرساخته است. در این مثنوی در کنار تربیت باطنی که هدف اصلی است و در نقل آداب صوفیه جلوه گر می شود، ،شاهد نوع خاصی از ادب سیاسی هستیم که سرچشمه ای غیر از آداب صوفیه دارد و آن اندرزهای سیاسی است که ریشه در ادبیات پیش از اسلام دارد.اندرزهای سیاسی یک جریان تعلیمی را در مثنویهای فارسی پدید می آورد. این جریان در شاهنامه و گرشاسبنامه وبعضی آثار منثور چون نصیحة الملوک غزالی شکل گرفت و در حدیقۀسنایی ادامه یافت. اندرزهای سیاسی در مثنویهای فارسی بر محور عدل و تشویق فرمانروا به عدالت استوار است.
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98527_cdb0cdae49ad8b527eb03c9560db5b81.pdf
1387-10-01
سنایی غزنوی
حدیقة الحقیقۀ
اندرزهای سیاسی
مریم
مشرف
m_mosharraf@sbu.ac.ir
1
دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR