جستاری در شناخت مؤلف راستین مرزبان نامه تبری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

مرزبان­نامه کتابی است مشتمل بر حکایت­ها و تمثیل­ها که مرزبان آن را به زبان قدیم تبرستان نوشت. در سال 598 هـ.ق. محمدبن غازی ملطیوی و در نیمة نخست قرن هفتم، سعدالدین وراوینی آن را به فارسی برگرداندند و یکی از مهم­ترین آثار ادب فارسی ساختند. اثری که با وجود ارزش و شهرت فراوان، همچنان در هویت نگارندة آن جای تردید است؛ عنصرالمعالی کیکاوس، صاحب قابوس­نامه و ابن­اسفندیار، صاحب تاریخ تبرستان، مؤلف مرزبان­نامه را «مرزبان­بن رستم­بن شروین» می­دانند اما سعدالدین وراوینی، مؤلف آن را «مرزبان­بن شروین» ذکر می­کند که داعیة سلطنت نداشت اما پدرش شروین همان پادشاه پنجم باوندیه کیوسیّه است. قدما و متأخرین نیز هریک نظراتی در این باب داده­اند. پژوهش حاضر که به روش کتابخانه­ای انجام شده، پس از تحلیل و نقد نظریات مطرح شده، با استناد به منابع تاریخ تبرستان به اثبات می­رساند که گفتة وراوینی در ذکر نام مؤلف مرزبان­نامه درست است؛ نه قول عنصرالمعالی کیکاوس و ابن اسفندیار.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A research about the real author of Marzbanname Tabari

نویسندگان [English]

  • mohammad ali koori khushrodbari
  • samaneh jafari
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Marzbanname is the name of a book which includes narrations and allegories and marzban wrote it in old tabari language. Mohammad Ibn Ghazi maltivi in 598 A.H. and sadoddin varavini in the first half of seventh century translated it to farsi. Onsorolma' ali keykavos, the writer of Ghaboosname and Ibn Esfandyar, the writer of tarikhe – Tabarestam believe that marzban ibne Rostam ibne shervin (the 13th king of Bavandiya kiyosiye chain) in the real writer of marzbanname. But sa'daddin varavini believes that marzban ibne shervin (shervin = 5th king of Bavandiye kiyosiye) is the writer of it. Reza Gholi khane – hedayat knows marzban- Ibn – e – rostam as the outher of marzban-e-Deylami in some other books. Among the contemporaries, shefer knows marzban-ibn –e-rostam-ibn –e- sorkhab – ibn – e- Gharan as the author of marzban name, but Allame Ghazvini rejects this hierarchical order. Allame Dehkhoda, Esmaeil mahjouri, Ardeshir Barzegar and Hossein Eslami believe that marzban- ibn- e- Rostam wrote maezban name. mohammad Roshan reject all and say that there is no book named marzban name tabari.This article believes that varavini's speech about the writer of marzbanname is correct but not of onsorolma' ali keykavoos and ibne Esfandyar's speech.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marzbanname
  • The author of Marzbanname
  • marzban ibne rostam ibne shervin
  • marzban ibne shervin
  1. منابع
  2. - ابن اسفندیار، بهاء الدین. (1366). تاریخ طبرستان. به تصحیح عباس اقبال. تهران: پدیده.
  3. - اسلامی، حسین. (1379). دانشوران ساری. ساری: شلفین.
  4. - افراسیابی، غلامرضا. (1382). نکته‌هایی تازه پیرامون تألیف، ترجمه و تحریر روضه العقول محمد غازی ملطیوی و مرزبان‌نامه سعدالدین وراوینی. آیینه میراث. سال 1، شماره 2. پیاپی21: 17-5.
  5. - ایوتادیه، ژان. (1377). نقد ادبی در قرن بیستم. ترجمه محمدرحیم احمدی. تهران: سوره.
  6. - برزگر، اردشیر. (1381). تاریخ تبرستان پس از اسلام. جلد دوم. تصحیح و پژوهش محمد شکری فومنی. تهران: رسانش.
  7. - ...................... (1380). دانشوران تپوری (تاریخ تبرستان پس از اسلامی، جلد سوم). تصحیح و پژوهش محمد شکری فومنی. تهران: رسانش.
  8. - حاجی خلیفه، مصطفی. (بی تا). کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  9. - خطیبی، حسین. (1390). فن نثر در ادب پارسی. چاپ چهارم. تهران: زوار.
  10. - دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران.
  11. - رازپوش، شهناز. (1373). باوندیان. دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی.
  12. - رضایی، مهدی. (1389). مرزبان‌نامه یادگاری از ایران عهد ساسانی. پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا). سال 4. شماره1(پیاپی13): 68-47.
  13. - صفا، ذبیح الله. (1368). تاریخ ادبیات در ایران. ج 2 . تهران: فردوس.
  14. - فتوحی رودمعجنی، محمود. (1387). نظریه تاریخ ادبیات. تهران: سخن.
  15. - قزوینی، محمد. (1368). مقدمه بر مرزبان‌نامه اثر سعدالدین وراوینی. تهران: فروغی.
  16. - کیکاوس، عنصرالمعالی. (1372). قابوس‌نامه. تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی. تهران: علمی و فرهنگی.
  17. - ملطیوی، محمدبن غازی. (1393). مرزبان‌نامه بزرگ (روضه العقول). به تصحیح فتح الله مجتبیی و غلامعلی آریا. تهران: خوارزمی.
  18. - مهجوری، اسماعیل. (1381). تاریخ مازندران. جلد اول. تهران: توس.
  19. - نظری، جلیل. (1379). اصل مرزبان‌نامه و مؤلف آن. علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان. شهریور: 182-78.
  20. - نفیسی، سعید. (1363). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی. جلد اول. تهران: فروغی.
  21. - وراوینی، سعدالدین. (1367). مرزبان‌نامه. به تصحیح محمد روشن. تهران: نشر نو.
  22. - ولک، رنه. (1374). تاریخ نقد جدید. جلد2. ترجمه سعید ارباب شیرانی. تهران: نیلوفر.
  23. - هدایت، رضا قلی خان. (1340). مجمع الفصحا. بخش سوم از مجلد اول. به تصحیح مظاهر مصفا. تهران: امیر کبیر.
  24. - ..................................... (1288). فرهنگ انجمن آرای ناصری. تهران: کتاب فروشی اسلامیه.