مسئلۀ تاریخ سرایش اشعار نیما

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

اکنون در سال 1402 جایگاه نیما یوشیج به‌عنوان پدر شعر نو فارسی تثبیت‌شده به نظر می‌رسد اما در دهه‌های گذشته جدل‌های درازدامنی بر سر مسئلۀ تحول شعر فارسی و اینکه چه کسی پیشوا و پیشرو این تحول بوده، جریان داشته است. یکی از این جدل‌ها به ادعای دستکاری نیما در تاریخ سرایش اشعارش مربوط می‌شود که در زمان حیات نیما آغاز شده بود و در سال‌های اخیر مجدداً مطرح شد و هیاهوی زیادی برپا کرد. شاعران و منتقدانی از دو جبهۀ مختلف این ادعا را مطرح کرده‌اند: نخست کسانی که در گسست از سنت از نیما تندروتر بودند و نیما را نه شاعری انقلابی که یک اصلاح‌گر می‌شمردند و دوم کسانی که نیما را بیش از حد تندرو می‌شمردند و خود هوادار نوعی تجدد محافظه‌کارتر یا میانه‌روانه‌تر بودند. در این نوشته به تاریخچۀ این ادعا می‌پردازیم و قوت شواهد آن را بررسی می‌کنیم. در جریان این بررسی به نکتۀ مهمی دربارۀ تاریخ‌گذاری اشعار نیما پی می‌بریم. نیما گاهی طرح اولیۀ شعر را به صورت منثور می‌نوشته و پای آن تاریخ می‌گذاشته و بعد از بازنویسی شعر به صورت منظوم نیز تاریخ اصلی را پای شعر حفظ می‌کرده است. احتمالاً همین امر باعث شده که عده‌ای نتیجه بگیرند نیما تاریخ شعر «غراب» را جعل کرده است. در نهایت نتیجه می‌گیریم هیچ‌یک از ادعاهایی که دربارۀ دست‌کاری تاریخ اشعار نیما مطرح شده‌اند پیامد مهمی برای تاریخ شعر نو ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Question of the Dates of Nima's Poems

نویسنده [English]

  • Mohammadsaman Javaherian
PhD in Persian Language and Literature, The Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
چکیده [English]

Nima Youshij's position as the father of modern Persian poetry is widely recognized nowadays, but in the past decades, there have been long debates on the issue of the modernization of Persian poetry and its leadership. One of these controversies concerns the claim that Nima fabricated the dates of his poems. The claim was made during Nima's lifetime and has been raised again in recent years and caused considerable debate. Poets and critics from two opposing fronts have made this claim: first, those who were more radical than Nima in breaking away from tradition and considered Nima a reformer rather than a revolutionary poet, and secondly those who considered Nima too radical and were in favor of a more conservative or moderate type of modernism. In this article, we examine the history of this controversy and assess the robustness of the evidence presented to support it. Through this analysis, an intriguing observation is made concerning the dating of Nima's poems. It is revealed that Nima sometimes initially composed his poems in prose, dating them at the end, and subsequently transformed them into verse while retaining the original date. This practice has likely led some researchers to suspect Nima of falsifying the date of the poem “Qorab” (The Raven). Ultimately, the article concludes that the allegations of fabrication in the dating of Nima's poems do not have substantial implications for the history of modern Persian poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of modern Persian poetry
  • asymmetrical verse
  • Nima Youshij
  • Tondar Kia
  • Shahin
  • Parviz Natel-Khanlari
  • اخوان ثالث، مهدی (1369) بدایع و بدعت‌ها و عطا و لقای نیما یوشیج، تهران: بزرگمهر.
  • اخوان ثالث، مهدی و دیگران (1384) گفت‌وگوی شاعران، تهران: زمستان.
  • الهی، صدرالدین (1379) «از خاطرات ادبی دکتر پرویز ناتل خانلری دربارۀ نیما یوشیج»، ایران‌شناسی، س 12، ش 48 زمستان، ص 816 تا 834.
  • امین‌پور، قیصر (1383) سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی.
  • پورنامداریان، تقی (1377) خانه‌ام ابری است: شعر نیما از سنت تا تجدد، تهران: سروش.
  • جواهریان، محمدسامان (1399) «تحلیل روایتشناختی اشعار نو غنایی فارسی از 1300 تا 1332»، به راهنمایی تقی پورنامداریان، رسالۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • حمیدیان، سعید (1381) داستان دگردیسی: روند دگرگونی‌های شعر نیما یوشیج، تهران: نیلوفر.
  • خانلری، پرویز (1312) «ستارۀ صبح»، مهر، س 1، ش 9، ص 697.
  • خانلری، پرویز (1377) هفتاد سخن، تهران: توس.
  • خانلری، پرویز و دیگران (1370) قافله‌سالار سخن، تهران: البرز.
  • رضوانی، سعید (1397) «داوری در غیاب دادخواه»، نامۀ فرهنگستان، د 16، ش 4، ص 45 تا 51.
  • سالخورد، میثم (1398) «همچون آب در خوابگه مورچگان»، شرق، ش 3414، ص 9.
  • سنبل‌دل، فرشاد (1395) گزارش نهیب جنبش ادبی شاهین، تهران: نشر گوشه.
  • شمس لنگرودی، محمد (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو، تهران: نشر مرکز.
  • شمس لنگرودی، محمد (1396) از جان گذشته به مقصود می‌رسد، تهران: نگاه.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1359) ادوار ش‍ع‍ر ف‍ارس‍ی‌: از م‍ش‍روطی‍ت‌ ت‍ا س‍ق‍وط س‍ل‍طن‍ت‌، مشهد: توس.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1382) گزینۀ اشعار شفیعی کدکنی، تهران: مروارید.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390) با چراغ و آینه، تهران: سخن.
  • صدری‌نیا، باقر (1401) «بررسی سوانح حیات ابوالقاسم لاهوتی و نقد منابع ایرانی»، جستارهای نوین ادبی، س 55، ش 1 بهار، ص 145 تا 166.
  • عشقی، سید محمدرضا میرزاده (1344) کلیات مصور عشقی، به‌کوشش علی اکبر مشیر سلیمی، تهران: امیرکبیر.
  • علیائی مقدم، مهدی (1401) «اهمیت مجموعه شعر راز نیمشب محمد مقدم در تاریخ شعر آزاد فارسی»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، س 12، ش 1، ص 189تا212.
  • کسمائی، شمس (1299) «پرورش طبیعت»، آزادیستان، س 1، ش 4، ص 50.
  • لاهوتی، ابوالقاسم (1358) دیوان ابوالقاسم لاهوتی، به‌کوشش احمد بشیری، تهران: امیرکبیر.
  • «مرحوم نیما یوشیج چه کاره بود؟» (1339) [بی‌نام]، اندیشه و هنر، د 2، ش 9 فروردین، ص 628 تا 631.
  • مسرت، حسین (1385). «نیما و عشقی، پیشگامان شعر نو». گوهران، ش 13 و 14، ص 96 تا 114.
  • یوشیج، نیما (1368) ارزش احساسات و پنج مقالۀ دیگر، برلین: انتشارات نوید.
  • یوشیج، نیما (1393) نامه‌ها، تهران: نگاه.
  • یوشیج، نیما (1397) دفترهای نیما: مجموعه اشعار نیما یوشیج. به کوشش شراگیم یوشیج، تهران: رشدیه.
  • یوشیج، نیما و شین پرتو (1329) دو نامه، تهران: بی‌نا.