تأمّلی در منظومه‌های «افسانه» نیما و «حیدربابایه سلام» شهریار از منظر رمانتیسم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران

چکیده

ادبیات ملل مختلف در عین دارا بودن ویژگی­های منحصر به فرد، از جهاتی وجوه اشتراک عمده­ای با هم دارند؛ چرا که در حوزه­های گوناگون در تعامل با هم بوده و بر هم اثر گذاشته و از هم تأثیر پذیرفته­اند. از جمله موضوعاتی که محور مطالعات متعدّدی قرار گرفته، مکتب­های ادبی برخاسته از غرب و تأثیر آن بر ادبیات سرزمین­های دور و نزدیک، از جمله ادبیات معاصر ایران است؛ چنان­که شاعران و نویسندگان زیادی را تحت تأثیر قرار داده است. به طور مشخّص، نیما و به تبعیت از او شهریار، به دلیل آشنایی با زبان فرانسه و مطالعاتی در آثار ادبی غربی، از مکاتب مختلف ادبی اروپا، به­خصوص رمانتیسم تأثیر پذیرفته و آثار ماندگاری، از جمله «افسانه» و «حیدربابایه سلام» را به یادگار گذاشته­اند. در پژوهش پیش­رو کوشیده­ایم با تکیه بر مطالعات اسنادی و با بهره­گیری از شیوۀ تحلیل محتوایی مبتنی بر استقرا به روش تطبیقی و بازخوانی دو شاهکار مذکور که به نوعی نمایندۀ دو حوزۀ جغرافیای سیاسی و فرهنگی متفاوت هستند، به زمینه­های بروز و حضور مؤلّفه­های مکتب رمانتیسم در این دو اثر بپردازیم. برآیند پژوهش نشان می­دهد، هر چند فضای کلی حاکم بر هر دو اثر، رمانتیک است، اما این اصل در حیدربابایه سلام شهریار که متأثر از افسانه نیما است، جلوه و نمود بارزتر و محسوس­ تری دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Poems “Afsaneh” by Nima and “Heydar-Babaye-Salam” by Shahryar in terms of Romanticism

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • mehdi ramazani 2
  • somaye ghorbanpour 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature in Allameh Tabataba’i University
2 PhD Student of Persian Language and Literature in Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Literature of nations has common general aspects as well as unique features; as they interact and affects each other. One of the subjects which is in the center of studies is the literary schools stem in the west and reflecting on the east including contemporary literature of Iran. This has affected many poets and writers. Nima and Shahryar following him apparently are affected by different literary schools, romanticism in particular; as they were familiar by French language and studied western literature. They created unique poems named”Afsaneh’ and Heydar-Babaye-Salam”. This study will review the reflection of Romanticism literary features manifested in them based on the documentation and content analysis in comparative method. These two poems are the masterpieces of literature from two different geographical, political and cultural domains. The outcome of study shows that, although the general feature governing the two poems is romantic, it is more prominent in Heydar-Babaye-Salam which is mainly affected by Afsane.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nima
  • Shahryar
  • Afsaneh
  • Heydar-babaye-Salam
  • Romanticism
  1. - اشرف‌زاده، رضا(1381). «رمانتیسم، اصول و نفوذ آن در شعر معاصر ایران». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد، سال 35، شماره اول و دوم، صص25-30.
  2. - الیافی، نعیم(1394). تطور الصوره الفنیه فی الشعر العربی الحدیث. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
  3. - براهنی، رضا(1380). طلا در مس، ج2. تهران: نویسنده.
  4. - بیگدلی، غلامحسین(1345). «ویژگی‌های هنری شهریار». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال هیجدهم، شمارۀ سوم، صص 319- 334.
  5. - جعفری، مسعود(1386). سیر رمانتیسم در ایران. تهران: مرکز.
  6. - (1378). سیر رمانتیسم در اروپا. چ اول. تهران: مرکز.
  7. - سه‌یر رابرت و لووی میشل(1383). «رمانتیسم و تفکر اجتماعی». ترجمۀ یوسف اباذری، ارغنون، سال اول، شمارۀ دوم، صص 119- 174.
  8. - سیدحسینی، رضا(1376). مکتب‌های ادبی، ج2 .تهران: نگاه.
  9. - شریفی، محمد(1387). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: نشر نو.
  10. - شفیعی کدکنی، محمدرضا(1358). ادوار شعر فارسی: از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: توس.
  11. - شمیسا، سیروس(1394). مکتب‌های ادبی. چ هشتم. تهران: قطره.
  12. - شهریار، محمدحسین(1389). دیوان. چ چهل و سوم. تهران: نگاه.
  13. - (1369). حیدربابایه سلام. تبریز: شمس.
  14. - (1390)، سلام به حیدربابا. ترجمه به فارسی منظوم با مقدمه و توضیحات بهروز ثروتیان. چ چهارم. تهران: سروش.
  15. - فتوحی، محمود(1384). «تصویر رمانتیک: مبانی نظری، ماهیت، کارکرد». پژوهش‌های ادبی، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 9 و 10، صص 151- 180.
  16. - فورست، لیلیان(1375). رمانتیسم. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: مرکز.
  17. - صدری‌نیا، باقر(1382). «جلوه‌های رمانتیسم در شعر شهریار». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال چهل و ششم، شمارۀ 188، صص 133- 155.
  18. - ضرابی، علی‌اصغر(1345). «دیداری با شهریار...»، مجلۀ سیاه و سپید، سال سیزدهم، شمارۀ 658، صص 7-8
  19. - عظیمی، محمد(1368). از پنجره‌های زندگانی(برگزیدۀ غزل امروز ایران). تهران: آگاه.
  20. - فاطمی، حسین و فرزانه علوی‌زاده(1388). «بررسی رگه‌های رمانتیسیسم در "افسانة" نیمایوشیج و "المساء" خلیل مطران». مجلۀ الدراسات الأدبیة، شمارۀ 67 و 68 و69، صص: 267- 316.
  21. - کوبیچکووا، ورا(1367). نگرشی بر ادبیات نوین ایران. ترجمه و تدوین یعقوب آژند. تهران: توس.
  22. - محمدی، حسنعلی(1372). شعر معاصر ایران از بهار تا شهریار، دوجلد. چ اول. تهران: ناشر مؤلف.
  23. - مرتضوی، منوچهر(1374). «مقدمه بر جلد دوم حیدربابایه سلام». ب‍ه‌ ه‍م‍ی‍ن‌ س‍ادگ‍ی‌ و زی‍ب‍ای‍ی‌: ی‍ادن‍ام‍ۀ‌ اس‍ت‍اد س‍ی‍د م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌ ش‍ه‍ری‍ار. چ اول. تهران: مرکز.
  24. - مشرف، مریم(1386). مرغ بهشتی. چ دوم. تهران: ثالث.
  25. - نیما یوشیج(1368). «درباره شعر و شاعری»، از مجموعه آثار نیما یوشیج. به کوشش سیروس طاهباز و با نظارت شراگیم یوشیج. تهران: دفترهای زمانه.
  26. - یاحقی، محمدجعفر(1387). جویبار لحظه‌ها: جریان‌های ادبیات معاصر فارسی، نظم و نثر. چ دهم. تهران: جامی.