نشانه‌های فراملی‌گرایی در اندیشه‌های ابوریحان‌بیرونی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

ابوریحان‌بیرونی دانشمند، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و آگاه به مسائل تاریخی و اجتماعی در نیمۀ دوم قرن چهارم هجری در بیرون خوارزم چشم‌به‌جهان‌گشود. باوجود اشتغال به کارهای سیاسی از جمله وزارت خوارزمشاه و منجّمی سلطان محمود، روحیّۀ کنجکاوی، تیزبینی و جستجوگری خود را نسبت به حقیقت ازدست‌نداد و در خلق آثار ارزشمند، خلاقیّت ذاتی خود را نشان‌داده‌است. مطالعۀ زندگینامه و ویژگی‌های اخلاقی شخصیت‌های برجسته، خصوصاً کسانی که در گسترۀ جهانی درخشیده‌اند؛ ضمن‌اینکه روشنی‌بخش راه نسل‌های جدید است، در دریافت و شناختی علمی‌تر از آثار ایشان بسیار تأثیرگذار است. هرچند که در حوزۀ نقد ادبی، بعضی از نظریه‌ها تأکید بر متن، فارغ از مؤلف و زندگینامۀ او دارند. مهم‌ترین ویژگی شخصیّتی او آزاداندیشی، عدم تعصّب و افکار فراملی‌گرایانۀ اوست که در بیشتر آثارش، خصوصاً در کتاب «تحقیق ماللهند» تجلّی پیداکرده‌است. بدون شک نظام فکری او متأثر از باورهای دینی و آیات قرآنی نیز بوده‌است. اساسی‌ترین پرسش نگارنده در این مقاله این است که چه نشانه‌هایی مبنی بر اندیشۀ آزادمنشانه و فراملی‌گرایانۀ او در «تحقیق ماللهند» وجود دارد؟ این پژوهش به روش تحلیل محتوای متن انجام‌شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"،The signs of inter nationalism in the view of Abooreyhne Birooni"

نویسنده [English]

  • Behjatosadat Hejazi
Associate professor of Shahid Bahonar university of Kerman
چکیده [English]

Abooreyhane Birooni scholarly, mathematician, astrologer and aware to historic and social subjects, was borne in Biroon of kharazm in the mid of fourth century hejira. In spite of his engagement to politic jobs among ministration of kharazm shah and astrologer belong to sultan Mahmood, he hasn’t lost mentality of pry, brain and appealing himself as compared with truth and has appeared his congenital excogitate in create worthwhile compilations. The research of biography and moral exclusivities of prominent individuality gringo persons that have been lighten in the level of world; whilst is explanatory for cenogenesis, is very effective for most science discover and recognition of their value traces. Though in the extent of literary critic, some of the views emphasis on text, without author and his biography. Most important his quality are free thinker, without partiality and his inter nationalism views that have appeared in more his compilations particularly in the “Thahghighe Malelhend”. Doubtless, his system’s view had been touched of religious believes and Quran’s miracles too. Most basic question of author in this article is that, what signs are based his freethinker view and inter nationalism in the “Thahghighe Malelhenad”? This research is performed to style of analysis text’s containing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abooreyhane Birooni
  • inter nationalism
  • freethinker
  • کتاب‌ها

    • قرآن کریم.
    • امام سیّد محمدکاظم. (1352). ترجمۀ احوال و فهرست آثار ابوریحان بیرونی. تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
    • بیرونی، ابوریحان. (1345). آثارالباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.
    • ـــــــــــــــ .(1392). آثارالباقیه. ترجمه و تعلیق پرویز سپیتمان (اذکایی). تهران: نشرنی.
    • ـــــــــــــــ . (1358). تحقیق‌ماللهند. ترجمۀ منوچهر صدوقی‌سها. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • ـــــــــــــــ . (1958).فی تحقیق ماللهند من مقوله فی‌العقل او مرذوله. حیدرآباد دکن: بی‌نا.
    • زیگرید، هوتکه. (1395). فرهنگ اسلام در اروپا. ترجمۀ مرتضی رهبانی. چاپ نهم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    • ستوده، هدایت الله. (1376). تاریخ اندیشه‌های اجتماعی در اسلام. تهران: مؤسسۀ انتشارات آوای نور.
    • صفا، ذبیح الله. (1352). احوال و آثار ابوریحان بیرونی، تهران: انتشارات ادارۀ کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.
    • طباطبایی، محمدحسین. (1363). المیزان. ترجمۀ سیّدمحمدباقر موسوی‌همدانی. تهران: نشر بنیاد علمی و فکری علّامه‌طباطبایی با همکاری امیرکبیر.
    • عروضی‌سمرقندی، نظامی. (1376). چهارمقاله. چاپ اول. تهران: نشر جامی.
    • میرزایف، عبدالغنی. (1353). یادنامۀ بیرونی (مجموعۀ سخنرانی‌های فارسی). تهران: شورای عالی فرهنگ‌وهنر مقالۀ «ذکر «مانی» در آثار ابوریحان بیرونی».
    • مجتبایی، فتح الله. (1353). مقالۀ «بیرونی و علم ادیان». یادنامۀ بیرونی. تهران: شورای عالی فرهنگ‌وهنر.
    • نصر، سیّدحسین. (1368). علم و تمدّن در اسلام. ترجمۀ احمد آرام. تهران: انتشارات علمی‌وفرهنگی.
    • ـــــــــــــــ. (1383). سنّت‌ عقلانی اسلامی در ایران. ترجمۀ سعید دهقانی. تهران: نشر قصیده‌سرا.

     

    ب-مقالات

    • حجازی، بهجت‌السادات و پورشیخعلی، هادی. (1398). «آشنایی‌زدایی مفهوم هویّت در مثنوی برمبنای تأویل قرآنی». الهیات تطبیقی. سال دهم. شمارۀ بیست ودوم. پاییز و زمستان. (81-92).
    • نادری‌رمضان‌آباد، امین. (1393). مقالۀ «شناخت‌و‌بررسی «تحقیق‌ماللهند» اثر ابوریحان بیرونی». فصلنامۀ تاریخ‌پژوهی. دانشگاه فردوسی مشهد. شماره 61. زمستان. صص (135-115).
    • نسّاج، حمید. (1392). «دیگری» فرهنگی، بنیانی برای تعاملات میان فرهنگی؛ مقایسۀ دیدگاه بیرونی با برتون». نشریۀ علوم اجتماعی. شمارۀ 22. (صص 112-91).

     

    ج- سایت‌ها

    • حسین تبریزی، مهدی. (1391). «صلح دموکراتیک، فراملی‌گرایی». سایت عدالت‌گستر. adltasoj.blogfa.com
    • سایت حوزه. (1382). «ملی‌گرایی، فراملی‌گرایی و اسلام». مجلۀ حدیث زندگی. آذر و دی. شمارۀ 14.

    www.Hawzah.net

    • سایت دانشنامۀ جهان اسلام. ذیل ابوریحان بیرونی. (1374). الجماهرفی‌معرفه‌الجواهر». تهران: یوسف الهادی.