متن‌شناسی کتاب مناهج‌الطالبین فی معارف‌الصادقین و معرّفی نسخه‌های خطی آن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 شهید بهشتی

2 دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در سدة هشتم هجری، مورّخین ایرانی، کتاب‌های تاریخی فراوانی به زبان فارسی پدید آوردند. یکی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی این عصر، کتاب مناهج‌الطالبین فی معارف‌الصادقین، نوشتۀ علاء قزوینی (ولادت: 726 یا 727ق- زنده در 782ق.) است. این کتاب، تاریخ از ابتدای خلقت تا سال 779ق. را در برمی‌گیرد. تألیف آن در سال 779ق. و به نام شاه شجاع مظفّری پایان پذیرفته است. مناهج‌الطالبین تا کنون به چاپ نرسیده است. در این مقاله نگارندگان کوشیده‌اند اهمیت این کتاب را بنمایانند. بنابراین ضمن معرّفی علاء قزوینی از خلال کتابش، ویژگی‌های محتوایی مناهج‌الطالبین فی معارف‌الصادقین را بیان کرده‌اند. در ادامه به برخی از ویژگی‌های ادبی و زبانی این اثر اشاره شده و سپس منابع علاء قزوینی در تألیف مناهج‌الطالبین بررسی و تأثیرپذیری وی از منابع پیش از خود نشان داده‌ شده است. در پایان نیز به نسخه شناسی این کتاب پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Textual Analysis of Manahej-Altalebin Fi Maaref-Alsadeghin and Introduction of Its Manuscripts

نویسندگان [English]

  • ahmad behnami 1
  • kazem dezfoulian 2
1 shahid beheshti university
2 shahid beheshti university
چکیده [English]

In the 8th Century AH, Iranian historians wrote and compiled many historical books and anthologies in Persian. One of the most important historical books of this era is Manahej-Altalebin Fi Maaref-Alsadeghin, written by Ala Qaznawi (726/727- 782 AH). This book comprises world history from the time of creation up to 779 AH. The compilation of the book was finished in 779 AH and it was dedicated to Shah Shoja Mozaffari. Manahej-Altalebin Fi Maaref-Alsadeghin was never printed and as a result, the present study emphasizes the importance of this book. It introduces Ala Qaznawi through utilization of the book’s textual evidences and recognizes content-related elements of the book. In the proceedings of the study, some of the verbal and literary features of the book are introduced and through recognition of Qaznawi’s sources in compilation of the book, the influence of precedential sources on him and his book is identified. At the end of the study, codicology of the book’s manuscript has been surveyed.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manahej-Altalebin Fi Maaref-Alsadeghin
  • Ala Qazwini
  • Persian Prose in the 8th Century AH
  • Hafez Studies
  1. -قرآن کریم.
  2. - آقابزرگ تهرانی (1393ه) الذّریعه الی تصانیف الشیعه الجزء الثانی و العشرون، بیروت، دارالاضواء، الطبعه الثانیه.
  3. - ابوالعتاهیه (۱۴۰۶ه) دیوان أبی العتاهیه، بیروت، داربیروت.
  4. - اربلی (۱۳۸۱ق) کشف الغمه فی معرفة الائمه، تصحیح هاشم رسولی محلاتی، تبریز، انتشارات بنی‌هاشمی.
  5. - تاج‌الدین احمد وزیر (1353) بیاض تاج‌الدین احمد وزیر، زیر نظر ایرج افشار و مرتضی تیموری، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان.
  6. - ـــــــــــــــــــ (1381) بیاض تاج‌الدین احمد وزیر، به تصحیح علی زمانی علویجه، قم، مجمع ذخایر اسلامی.
  7. - افشار، ایرج (۱۳۸۹) سفینه و جنگ و بیاض، تهران، سخن.
  8. - تاریخ سیستان (۱۳۸۱) به تصحیح محمدتقی بهار، تهران، معین.
  9. - تبریزی، محمّدحسین بن خلف (1357) برهان قاطع، به اهتمام محمّد معین، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم.
  10. - خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1387) حبیب‌السیر فی اخبار افراد البشر، با مقدمۀ جلال‌الدین همایی، به کوشش دبیرسیاقی، تهران، هرمس.
  11. - رشیدالدین فضل الله همدانی (1384) جامع‌التواریخ (تاریخ افرنج، پاپان و قیاصره)، تصحیح و تحشیه محمّد روشن، تهران، میراث مکتوب.
  12. - زرین‌کوب، عبدالحسین (1349) از کوچۀ رندان، تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی.
  13. - سعدی، مصلح بن عبدالله (1369) کلّیات سعدی، به اهتمام محمّدعلی فروغی، تهران، امیرکبیر، چاپ هشتم.
  14. - الشریف الرضی (۱۴۱۹ه) دیوان، شرحه و علقه و علق علیه و ضبطه و قدم له محمود مصطفی حلاوی، بیرون، شرکة دارالأرقم بن أبی‌الأرقم.
  15. - طبری، محمّد بن جریر (1383) تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، چاپ ششم.
  16. - عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر (1374) دیوان عراقی، تهران، مؤسسۀ انتشارات نگاه.
  17. - علاء قزوینی، علی بن حسین بن علی هلالی (781ق) مناهج‌الطالبین فی معارف الصادقین (نسخۀ خطی)، تهران، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، میکروفیلم شماره 137.
  18. - ـــــــــــ (قرن نهم ق) مناهج‌الطالبین فی معارف‌الصادقین (نسخۀ خطی)، تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، نسخۀ خطی شماره 74289.
  19. - ـــــــــــ (۱۰۲۵ق) مناهج‌الطالبین فی معارف‌الصادقین (نسخۀ خطی)، بریتانیا، کتابخانۀ ایندیا آفیس، نسخۀ خطی.
  20. - علی بن ابی‌طالب (ع)، امام اوّل (1379) نهج‌البلاغه، مترجم و شارح سیدعلینقی فیض‌الاسلام، تهران، انتشارات فیض‌الاسلام، چاپ نهم.
  21. - عمادی شهریاری (۱۳۸۱) دیوان، به تصحیح ذبیح‌اللّه حبیبی‌نژاد، تهران، طلایه.
  22. - غزالی طوسی، محمد بن محمد بن محمد (۱۳۱۷) نصیحة الملوک، با مقدمه و تصحیح و حاشیۀ جلال‌الدین همایی،‌ تهران، کتابخانۀ طهران.
  23. - غنی، قاسم (1386) تاریخ عصر حافظ، تهران، زوّار، چاپ دهم.
  24. - کاتب یزدی، احمد بن حسین (1345) تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران، فرهنگ ایران زمین.
  25. - کاشی، حسن (۱۳۸۸) دیوان حسن کاشی، به کوشش سیدعباس رستاخیز، تهران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  26. - مستوفی قزوینی، حمداللّه (1339) تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، امیرکبیر.
  27. - معین‌الدین یزدی، علی بن محمّد (1326) مواهب الهی در تاریخ آل مظفر، تصحیح و مقدمه سعید نفیسی، تهران، کتابخانه و چاپخانۀ اقبال.
  28. - منزوی، احمد (1349) فهرست نسخه‌های خطی فارسی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی منطقه‌ئی.
  29. - میدانی، احمد بن محمد النیسابوری (1۹۵۵م) مجمع الامثال، حققه و فصله و ضبط غرائبه و علق حواشیه محمد محیی‌الدین عبدالحمید.
  30. - ناتل خانلری، پرویز (1365) تاریخ زبان فارسی، تهران، نشر نو، چاپ اوّل تجدیدنظرشده.
  31. - نظامی (۱۳۸۵) خسرو و شیرین، با حواشی و تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره، چاپ هفتم.
  32. - همام تبریزی، محمد بن فریدون (1351) دیوان، به تصحیح رشید عیوضی، تبریز، دانشگاه تبریز.