مقدمه ای بر پیشینه ادب فارسی در گرجستان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان

چکیده

چکیده پیوندهای فرهنگی- تاریخی ایران و گرجستان پیش از پادشاهی هخامنشیان آغازشده است .بخشی از آثار حماسی و اسطوره‌ای ایرانی پیش از اسلام وارد فرهنگ گرجی شد. از قرن 12 میلادی نیز شماری از آثار ادبیات فارسی دری ازجمله شاهنامه و ویس و رامین به زبان گرجی برگردانده شد .هرچند جز ترجمه ویس و رامین و پاره‌ای بخش‌های شاهنامه چیزی به دوره حاضر نرسیده است. در فاصله قرن‌های 15 تا 18 شماری از شاهکارهای ادب فارسی- عمدتاً متون روایی و حماسی - به گرجی برگردانده شد. بعدها طی قرن بیستم برخی دیگر از آثار برجسته ادبی فارسی همچون آثار مولوی، سعدی، حافظ و خیام به گرجی ترجمه شد. آنچه حائز اهمیت است تأثیر شگرفی است که آثار ادبی فارسی در شکل‌گیری و ایجاد ادبیات گرجی داشته‌‌اند .این تأثیرگذاری  هم در فرم هم در محتوا در شاهکارهای ادب گرجی به‌خصوص پلنگینه‌پوش شوتا روستاولی به‌خوبی نمایان است.  این مقاله در پی آن است تا ضمن تبیین پیشینه ادب فارسی در گرجستان  ، سیر ترجمه آثار فارسی به زبان گرجی را بررسی کرده ، پس ازمعرفی برخی از  مهم ترین ترجمه‌ها تأثیر آنها را در  ادبیات گرجی آشکار نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The History of Persian literature in Georgia

چکیده [English]

Historical and cultural relation between Iran and Georgia began before the reign of the Achaemenid. Part of the Iranian epic and legendary works entered in Georgian culture in pre-Islamic age. A number of Persian works such as the Shahnameh and Vis o Ramin was translated into Georgian languag in the 12th century. However, Nothing is left but a translation of Vis o Ramin, and parts of the Shahnameh. Between 15 and 18 centuries, some of the masterpieces of Persian literature - mainly narrative and epic literature - was translated into Georgian . During the twentieth century, some of Persian literature prominent works such as Rumi, Saadi, Hafiz and Khayyam was translated into Georgian . persian literature has a significant impact on the formation and establishment of Georgian Literature .This impact both in form and content is well represented in Georgian literary masterpieces especially Shota Rustveli”s The knight in the panther’s skin” This paper defines the process of translating Persian to Georgian and introduce some of these translations .It is also Examines the impact of Persian literature on the formation of Georgian Literature .

کلیدواژه‌ها [English]

  • : literary relations
  • Iran
  • Georgia
  • Persian literature
  • Georgian version
  1. آبرامیشویلی، نینو، (1381 )«تحقیق در خصوص میریانی» از دیار آشنا، شماره 4، تفلیس، سفارت جمهوری اسلامی ایران، صص 17-20.
  2. امیر احمدیان بهرام (1381 )جغرافیای کامل گرجستان، چاپ اول تهران انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
  3. انوشه، حسن، (1382 )دانشنامه ادب فارسی؛ جلد 5 (ادب فارسی در قفقاز) تهران سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  4. . باغداساریان، ادیک، (1380 ) «شاهنامه و ارمنیان»، تهران، ناشر مؤلف
  5. . برادزه، گریگول (1380)«دیپلماسی و شعر» مجموعه مقالات تأثیرات متقابل تاریخی و فرهنگی ایران و گرجستان، چاپ اول، تهران، وزارت امور خارجه.
  6. برنی، چالرز، مارشال لانگ،( 1386) تاریخ اقوام کوه‌نشین شمال غرب ایران، ترجمه هوشنگ طاووسی، تهران، نگاه،.
  7. پوتوریدزه. و.س، (1327 )، ترجمه گرجی قدیم ویس و رامین مهر سال چهارم 1315 ص 1230.
  8. تسرتلی، گ.( 1365) «دولت هخامنشی و تمدن جهان» آینده، سال دوازدهم شمارة 8-7 ص 370
  9. تکمیل همایون، ناصر،( 1380 )«نقد و بررسی ایران‌شناسی در گرجستان» مجموعه مقالات تأثیرات متقابل تاریخی و فرهنگی ایران و گرجستان، چاپ اول، تهران، وزارت امور خارجه.
  10. چولخادزه، الکساندر( 1390) روایت گرجی شاهنامه، گلبانگ آشنایی؛ مجموعه مقالات هفتمین مجمع بین‌المللی استادان زبان و ادبیات فارسی، تهران، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی، صص 309-325.
  11. حسینی، سید محسن، (1392 )، نقش و اهمیت شاهنامه فردوسی در فرهنگ گرجستان، پژوهش‌های ادبی، سال دهم شماره 42، زمستان 1392، صص 9-33
  12. خورتسیدزه، ویزا ( 1384 ) ، تهمورث اول و ادبیات فارسی، از دیار آشنا، شماره 5، صص 18-28
  13. دانش‌پژوه، محمدتقی، ( 1359 )، داستان تامارا و اردشیر باوندی، آینده، جلد ششم صص 264-269
  14. رسولی، ( 1375 )، «شاهنامه در گرجستان» چیستا، مهر 1375، شماره 131 صص 51-55
  15. رضا، عنایت‌اله،( 1372)، «جمهوری گرجستان» مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال اول، شماره 4، صص 203-215
  16. روستاولی، شوتا، (1377)، پلنگینه‌پوش، ترجمه فرشید دلشاد، تهران، جام
  17. زرین‌کوب، حمید،( 1349 )«داستان پلنگینه پوش» مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال ششم، شماره 4 صص 721-731.
  18. ژرژلیانی، لیلی، (2009 )، ترجمه‌های دیرینه و جدید شاهنامه قلم، شماره 2، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تفلیس، صص 3-6.
  19. ــــــــــــــــــ، (1389) نسخ خطی و چاپ های کهن گرجی شاهنامه ، گزارش میراث شماره 39(خرداد و تیر 1389) صص 28 -30
  20. سیدا مونیدزه، النه ( 1380 )قابوس‌نامه و ترجمه‌های گرجی آن، از دیار آشنا، شماره 3، ص 58- 61.
  21. شورغایا تئا، ( 1390 ) ، اهمیت ترجمه کهن گرجی انوار سهیلی برای تصحیح متن فارسی آن، گزارش میراث دوره دوم، سال پنجم، شماره 47 و 48 صص 26-29.
  22. شورغایا تئا (1386 ) اشتراکات امثال‌وحکم گرجی و ایرانی سخن عشق شماره 33 و 34 بهار و تابستان 1386 صص 163 تا 169
  23. صمد، ولی (1376 )، فردوسی در گرجستان، کیهان فرهنگی، شماره 132، صص 34-35.
  24. کوچلاشویلی (1380 )، چاپ‌های ویس و رامین، از دیار آشنا، شماره 3، صص 69-73
  25. گیوناشویلی، جمشید، (1374 )، «ایران‌شناسی در گرجستان»، نشر دانش، شماره 87، صص 17-28.
  26. ‌ «روابط متقابل تاریخی و فرهنگی ایران و گرجستان»( 1380 ) مجموعه مقالات تأثیرات متقابل تاریخی و فرهنگی ایران و گرجستان، چاپ اول، تهران، وزارت امور خارجه
  27. ــــــــــــــــ، (1359 ) روایات گرجی شاهنامه آینده شماره 65 صص 863-864
  28. لانگ، دیوید مارشال( 1390 )، «گرجی‌ها» ترجمه رقیه بهزادی، تهران، انتشارات طهوری
  29. مترولی، روئین، (1375 ) «گرجستان» ترجمه بهرام امیر احمدیان چاپ اول، تهران، وزارت امور خارجه.
  30. ملکی، قاسم، (1380 )«تأثیرات متقابل تاریخی و فرهنگی ایران و گرجستان» فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 36، صص 143-158
  31. مینورسکی، ولادیمیر، ( 1334 )، سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران، زوار
  32. نفیسی، سعید،( 1313 )، ادبیات فارسی در گرجستان، مهر سال دوم، صص 746-749
  33. نظامی گنجوی( 1370 )کلیات خمسه پنجم، تهران، امیرکبیر.
  34. واتسازده، ناتیا، (1379) یوستینه آبولادزه ایران‌شناس معروف گرجی، مجموعه مقالات از دیار آشنا، شماره 2، تفلیس، سفارت جمهوری اسلامی ایران.
  35. [منابع انگلیسی و گرجی]
  36. Gvakharia. A. (2001) "Georgia IV Literary Contacts with Persia" Encyclopedia Iranica ed. Ehsan Yarshater New York.
  37. Kartlis Tsxovreba ( 1959-1955) (The annals of Georgia) ed. S. Kaukhehishuili( Tbilisi
  38. Kelidze, K.( 1982)Kartuli literatures istoria (History of Georgian literature) Tbilisi
  39. Kobidze, D. (1971) "Kartuli sparsuli literaturuli urtiertobani (Georgian and Persian liteoary relation) Tbilisi.
  40. Kobidze, D ( 1971)” Kartuli sparsuli literaturuli urtiertobani (Georgian and Persian literary relation) 3 vol Tbilisi.