تحلیل بازنمایی ایدئولوژی در دستورالوزراء نوشتۀ غیاث‌الدین خواندمیر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

چکیده

در تاریخ ادبیات فارسی، وزارت‌نامه‌نویسی جایگاه بااهمیتی دارد؛ وزارت‌نامه‌ها نوعی از انواع سیاست‌نامه‌نویسی هستند و در شناساندن اهمیت و جایگاه نقش دیوان‌‌سالاری و جایگاه وزیر در حکومت‌ها -و نیز ارائۀ راه‌کارهایی برای بهبود کیفی این سمت خطیر- می‌کوشند؛ وزارت‌نامه‌ها، حاوی اطلاعات ارزشمندی در جنبه‌های تاریخی، سیاسی، ایدئولوژیکی و زبان‌شناختی هستند و تحلیل لایه‌های زبانی و اندیشگانی این متون، در بافت موقعیتی  تولید آن، به بازنمایی این اطلاعات کمک شایانی خواهد نمود. بر این اساس، مسالۀ اصلی این تحقیق، شناساندن دقیق ژرف‌ساخت‌های فکری، فرهنگی و سیاسی کتاب دستور‌الوزراء، به عنوان یکی از نمونه‌های تاریخ‌نامه‌نویسی فارسی، از طریق تحلیل گفتمان انتقادی قدرت و فرهنگ در لایه‌های سبکی این متن بوده است. خواندمیر، مؤلف این کتاب، منشی دیوان تیموریان و تحت حمایت مستقیم زمامداران عصر، این متن را با جهت‌گیری صریح سیاسی و مذهبی، در حمایت از قدرت حاکم و اتباع آن نگاشته است؛ دستآورهای حاصل از این تحقیق، که به روش تحقیق ترکیبی (تحلیلی-توصیفی- استدلالی) انجام یافت، نشان می‌دهد که: مؤلف از طریق: 1-برخورداری از واژگان نشاندار و شاخص با سویه‌گیری مستقیم به نفع گزینش‌های دینی و حکومتی، 2-بهره‌مندی از نحو پیوسته و قطعیت گفتمانی با غلبۀ وجه اخباری و صدای دستوری فعال، 3-استفاده فراوان از تشبیهات و استعارات ایدئولوژیکی در لایۀ بلاغی برای تقویت منظورهای سیاسی و فرهنگی، 4-بهره‌مندی بیشتر از کنش‌های ترغیبی برای رسمیت دادن به ارزش‌های حاکم بر ایدئولوژی خود (سیاست-مذهب) و مشروعیت بخشیدن بر گفتمان مسلط زمانۀ خود کوشیده است.

عنوان مقاله [English]

Representation of power in Ministerial order bty Ghyas al Din Khandmir

نویسندگان [English]

  • zahra jafariyan 1
  • Narges oskouie 2
1 PhD student of Persian language and literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran
2 Assistant Professor of Farsi Language and Literature, Islamic Azad University of Bonab
چکیده [English]

Writing the history of ministration has an important position in Persian literature; these writings are in sort of political notes in written historical, and Persian literature works, and narrate the role of state fora, and ministers in authorities, and provide some measures to improve this position's quality of services. History of ministration involves precious information in historical, political, ideological, and linguistic aspects, and analyzing of language, and thought layers of these texts, by considering their times' situations, helps to representation of information deeply. So the main issue of this paper is exact identification of thinking, cultural, and political structures of these books as a type of Persian writings of history, through analyzing of criticizing notion of power, and culture in layers of texts' styles. The author of this book, Khahdmir, who was writer in Teymories' court, and was directly supported by his time's rulers, wrote this text by clarified political, and religious orientation to support ruling power, and its subjects. Findings of this paper, which was made in mixed (descriptive-analytical) approach, show that the author prominently tried to strengthen the ruling monolog political notion while Teymories' monarchy, and did hostility with their enemies, and oppositions by using: 1- prominent, and meaningful words, and direct confrontation in favor of religious and governmental choices, 2- using of continues, and decisive dialectic by awareness and active voice's prevalence, 3- Abundant use of ideological similes, and metaphors in rhetorical layers to strengthen cultural, and political ends, and also 4- get more benefits from encouraging actions, and reactions to formalizing current ideological values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • history of ministration
  • Minister's order
  • criticizing Stylistics
  • ideology
  • Khandmir
  1. - آشوری، داریوش، (1380)، دانشنامه سیاسی، تهران، انتشارات مروارید.
  2. - آقاگل‌زاده، فردوس (1389) تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  3. - باختین، میخائیل (1387) تخیل مکالمه‌ای: جستارهایی دربارۀ رمان، ترجمۀ رویا پورآذر، تهران: نشر نی.
  4. - بهرام‌پور، شعبانعلی (1379) گفتمان و تحلیل گفتمانی، مجموعۀ مقالات، به کوشش دکتر محمدرضا تاجیک، تهران: فرهنگ گفتمان.
  5. - جان‌احمدی، فاطمه، (1388)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، دفتر نشر معارف.
  6. - حیدر، منصوره (1384) «نظریۀ سلطنت در حکومت تیموریان»، در کتاب تیموریان، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: مولی.
  7. - خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین محمد (1355) دستورالوزراء، به کوشش سعید نفیسی، تهران: اقبال.
  8. - ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1372) مآثرالملوک، ثصحیح میرهاشم محدث، تهران: رسا.
  9. - __________________________ (1380) حبیب‌السیر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، 4 جلد، تهران: خیام.
  10. - درپر، مریم، (1392)، سبک‌شناسی نامه‌های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، انتشارات علم.
  11. - دلبری، حسن، مهری، فریبا، (1394)، «کارکرد ایدئولوژی در لایه‌های سبکی داستان حسنک وزیر»، متن‌شناسی ادب فارسی، دوره‌ی جدید، شماره‌ 2، صص 78-63.
  12. - روشنفکر، کبری و اکبرزاده، عاطفه (1390) «تحلیل گفتمان انتقادی خطبۀ فدک حضرت زهرا»، منهاج، سال 7، شمارۀ 12، صص 125-145
  13. - سابتلنی، ماریا (1384) «فرهنگ‌دوستی و هنرپروری تیموریان و مبانی اقتصادی آن»، در کتاب تیموریان، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: مولی.
  14. - سارتر، ژان.پل، (1348)، ادبیات چیست؟، ترجمه ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران، نشر زمان.
  15. - سجادی، سید صادق و عالم‌زاده، هادی (1395) تاریخ‌نگاری در اسلام، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  16. - سجودی، فرزان، (1387)، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران، انتشارات علم.
  17. - سلطانی، علی‌اصغر، (1384)، قدرت گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات نی.
  18. - شعیری، حمیدرضا (1395) نشانه-معناشناسی ادبیات، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
  19. - شمیسا، سیروس، (1384)، کلیات سبک‌شناسی، تهران، میترا.
  20. - شیبانی‌اقدم، اشرف، (1394)، کلیدواژه‌های سبک‌شناسی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  21. - صفوی، کوروش، (1384)، معنی‌شناسی، تهران، انتشارات سوره.
  22. - فتوحی، محمد، (1391)، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران، سخن.
  23. - فرقانی، محمدمهدی، (1382)، راه دراز گذار: تحول گفتمان توسعۀ سیاسی در ایران، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه.
  24. - فرکلاف، نورمن، (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، مترجم فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  25. - فرهانی منفرد، مهدی (1382) پیوند فرهنگ و سیاست در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  26. - ___________ (1378) «مناسبات دیپلماتیک دورۀ زمامداری سلطان حسین بایقرا»، مجلۀ تاریخ روابط خارجی، سال اول، شمارۀ 1، صص 17-30
  27. - مقدادی، بهرام، (1384)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر)، تهران، فکر روز.
  28. - مکاریک، ایرنا ریما، (1390)، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، انتشارت آگه.
  29. - نورگارد، نینا و بوسه، بئاتریکس و مونتورو، روسیو (1394) فرهنگ سبک شناسی، ترجمه: احمد رضایی جمکرانی و مسعود فرهمندفر، تهران: مروارید.