نصیحت‌نامه‌ی امیرخسرو دهلوی در دیباچه‌ی مثنوی دِوَل‌رانی و خضرخان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان

2 استاد دانشگاه اصفهان

چکیده

مثنوی دِوَل‌رانی و خضرخان شرح عشق خضرخان خلجی به دیولدی یا دول‌رانی است که امیرخسرو دهلوی (651 تا 725 ه. ق.) آن را در سال 715 هجری قمری سروده است. امیرخسرو در بخشی از دیباچه‌ی این مثنوی، اندرزنامه‌یی خطاب به سلطانِ مقتدر عصر، علاءالدین محمد خلجی، سروده که ویژگی مهم آن، صراحت لهجه‌ و بی‌پروایی شاعر در نصیحت‌گویی سلطان است. هدف مقاله‌ی حاضر نیز این بوده که با معرفی این اندرزنامه و بررسی چگونگی طرح مباحث گوناگونِ آمرانه و ناهیانه‌ی آن، دلایل صراحت لهجه‌ی شاعر در وعظ سلطان را واکاوی کند. بدین منظور، پس از آنکه با بهره‌گیری از کتب تاریخ هند به معرفی و شناسایی شخصیت مقتدر و سخت‌دل سلطان علاءالدین محمد خلجی پرداخته شده است، با بررسی متن نصیحت‌نامه و همچنین ویژگی‌های شخصیتی شاعر که در منابع گوناگون آمده، این نتیجه حاصل شده که می‌توان دلایل حق‌گویی صریح و بی‌باکانه‌ی امیرخسرو در این اندرزنامه‌ی گاه عتاب‌آمیز را در بهره‌مندی وی از زهد و عرفان، نزدیکی‌اش به حضرت نظام‌الدین اولیا (عارف بزرگ آن عهد)، برخورداری او از جایگاهی والا در دربار سلطان علاءالدین و نیز تأثیرپذیری‌اش از مواعظ سنایی جست‌وجو کرد. 

عنوان مقاله [English]

Amir Khusrow Dihlavi's Advice Letter in the Preface of Masnavi Devalrani and Khizr Khan

نویسندگان [English]

  • AmirHossein Dowlatshahi 1
  • Mehdi Nourian 2
1 university of Isfahan
2 university of Isfahan
چکیده [English]

Devalrani and Khizr Khan is the description of the love of Khizr Khan Khalaji for Diveldi or Devalrani which Amir Khusrow Dihlavi (651-725 AH) composed in 715 AH. In a part of this Preface of Masnavi, Amir Khusrow has composed an advice letter addressed to the great sultan of the time, Alaeddin Mohammad Khalaji, whose important feature is the clarity of the poet's language and his audacity when advising the sultan. This article aimed to introduce the advice letter and to examine how its various mandatory and inhibitory topics were presented, elaborating on the reasons for the poet's choice of words in Sultan's sermon. To this end, after using the books of Indian history to delve into and identify the authoritative and callous personality of sultan’s Alaeddin Mohammad Khalaji, through examining the text of the advice letter as well as the characteristics of the poet described in various sources, the results indicate that the reasons for Amir Khusrow's explicit and brave truthfulness lies in his honesty and mysticism, his close relationship with Nizamuddin Auliya (the great mystic of the time), his high status at the royal court of Sultan Alaeddin, and the influence of Sanai’s recommendations on him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amir Khusrow Dihlavi
  • Devalrani and Khizr Khan
  • Sultan Alaeddin Khalaji
  • Advice Letter
  • Preface