شیوة نقد در تذکرة الشّعرای دولتشاه سمرقندی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه آزاد اسلامی زنجان

چکیده

موضوع مقالة حاضر بررسی چگونگی شیوه‌های نقد و داوری دولتشاه سمرقندی در تذکرة الشّعرای اوست. از آن جا که نقد ادبی در هر عصری با سطح آگاهی و فرهنگ جامعه و طرز تلقّی مردم آن روزگار هم خوانی دارد، دولتشاه به مثابة نمایندة ناقدان عصر خود، به گرد کردن دیدگاه‌ها و داوری‌های مختلف ناقدان پرداخته و در نهایت دایرة بستة نقد کلّی و ذوقی آن روزگار را ترسیم کرده است. در این نوشتة کوتاه خواهیم دید که تذکرة دولتشاه به رغم خطاهای بسیارش، یکی از منابع اصلی و حتّی منحصر به فرد برای نقد شعر در روزگار مؤلّف بوده است. ولی بحث دربارة تمام نکته‌هایی که او به آن‌ها اشاراتی کلّی کرده، از حوصلة این نوشته بیرون است و مجال فراخ تری می‌طلبد. بنابراین کوشیده ایم محورهای اصلی کار دولتشاه را در نقد شعر، شناسایی و دسته بندی کنیم. در این طرح ابتدا تذکرة الشّعرای دولتشاه را به اجمال معرّفی و طرز تلقّی او را از شعر نشان داده و نقش دربارها را در پرورش شاعران و تولید شعر خوب بررسی کرده ایم. از آن پس کلّی گویی و نقد ذوقی او را که در موازنة شاعران و تتبّع و تقلید آنان مطرح شده، آورده و گفته ایم که جریان عمدة نقد در این اثر، نقد بلاغی و گونه‌ای از صورتگرایی است. در انتهای مقاله نگاهی گذرا افکنده ایم به رابطة نقد و سیاست‌های حاکم و سرانجام این نوشته را با بررسی اجمالی پیوند تاریخ و ادبیّات به پایان برده ایم.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. -آرین پور، یحیی،1374، از نیما تا روزگار ما، چاپ اوّل،تهران، انتشارات زوّار
  2. -اصیل،حجت الله، 1376، فرهنگنامة ادبی فارسی، ج2، چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به سرپرستی حسن انوشه
  3. -ایوتادیه، ژان، 1378، نقد ادبی در قرن بیستم، مترجم مهشید نو نهالی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات نیلوفر
  4. -بهار،محمّد تقی،2535،سبک شناسی،ج3، چاپ چهارم، تهران، کتاب‌های پرستو
  5. -------،-------، 1371، بهار و ادب فارسی، به کوشش محمّد گلبن،ج2، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی
  6. -جامی، عبدالرّحمن، 1367، بهارستان، به تصحیح اسماعیل حاکمی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات اطّلاعات
  7. -حمیدیان، سعید، 1383، سعدی در غزل، چاپ اوّل، تهران، نشر قطره
  8. -دولتشاه سمرقندی، 1366، تذکرﺓ الشّعرا، چاپ دوم، تهران، انتشارات پدیدة خاور
  9. -دیچز، دیوید، 1366، شیوه‌های نقد ادبی،مترجمان محمّد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات علمی
  10. -راود راد، اعظم، 1382، نظریه‌های جامعه شناسی هنر و ادبیّات، چاپ اوّل، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
  11. -زرّین کوب، عبدالحسین، 1361، نقد ادبی، ج1، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیر کبیر
  12. -شفیعی کدکنی، محمّد رضا، 1383، منطق الطّیر، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سخن، مقدّمه و مصحّح
  13. -شوکینگ، لوین ل، 1373، جامعه شناسی ذوق ادبی، ترجمة فریدون بدره ای، چاپ اوّل، تهران، انتشارات توس
  14. -صفا،ذبیح الله، 1363، تاریخ ادبیّات در ایران، مجلدات2،43، چاپ دوم، تهران، انتشارات فردوسی
  15. - فتوحی، محمود، 1391، سبک شناسی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سخن
  16. - ……، …..، 1386، تذکره نویسی، در دانشنامة زبان و ادب فارسی، به سر پرستی اسماعیل سعادت، ج2، چاپ اوّل، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  17. -فرشیدورد، خسرو، 1363، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، ج1، چاپ اوّل، تهران، انتشارات امیر کبیر
  18. -فروزانفر، بدیع الزمان، 1369، سخن و سخنوران، چاپ چهارم، تهران، انتشارات خوارزمی
  19. -گرین، کیت و لبیهان، جیل، 1383، درسنامة نظریه و نقد ادبی، گروه مترجمان، ویراستار حسین پاینده، چاپ اوّل، تهران، نشر روزنگار
  20. -محبتی، مهدی، 1388، از معنا تا صورت، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سخن
  21. -موحد، ضیا،1387، سعدی، چاپ سوم، تهران، انتشارات طرح نو
  22. -نظامی، عروضی، احمدبن عمر بن علی، 1346، چهار مقاله، به اهتمام محمّد معین، چاپ هفتم، تهران، کتاب خانة ابن سینا
  23. -نعمانی هندی، شبلی، 1363، شعر المعجم، مترجم سیّد محمّد تقی فخر داعی گیلانی، ج1، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتاب
  24. -وطواط، رشید الدّین، 1362، حدائق السّحر فی دقایق الشّعر، بی چا، تهران، طهوری و سنایی
  25. -ولک، رنه و وارن، آوستن، 1373، نظریّه ادبیّات، مترجمان ضیا موحّد و پرویز مهاجر، چاپ اوّل، تهران، شرکت سهامی علمی و فرهنگی
  26. -هاوکس، ترنس، 1377، استعاره، مترجم فرزانه ظاهری، چاپ اوّل، تهران، نشر مرکز
تاریخ ادبیات
دوره 8، شماره 2
پاییز و زمستان ۱۳۹۴. شماره: ۷۷/۳
بهمن 1394
صفحه 157-184

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار