نقد «کهن‌الگوی عشق» در منظومة لیلی و مجنون نظامی

نوع مقاله : مروری

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه علّامۀ طباطبایی

چکیده

پدیدة «عشق»، بیانگر احساس عاطفی شدیدی در ناخودآگاه جمعی بشر است که یونگ در مکتب روان‌شناسی تحلیلی خود، آن را به‌عنوان کهن‌الگویی برجسته بررسی کرده است. در این میان، منظومه‌های غنایی پارسی، بویژه لیلی و مجنون نظامی، عرصة وسیعی از جلوه‌های ناخودآگاهانة «کهن‌الگوی عشق» به‌شمار می‌آید و عشق در ناب‌ترین مفهوم خود در آن رخ می‌نمایاند. باید گفت در این روایت غنایی، روان «مجنون» بیشترین واکنش‌های ناشی از هیجانات عاشقانه را در خود نمودار می‌سازد. در این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی در علم روانکاوی، دلایل روان‌نژندی‌های ناشی از نافرجامی عشق در روان مجنون و چگونگی رهنمون آن به عشقی متعالی، از منظر اندیشة یونگ بررسی شده است. از این رو به‌نظر می‌رسد جلوه‌های مثبت «آنیما و آنیموس» و مفهوم «عشق در نگاه اوّل»، با نمادهای روانکاوانة دلالتمندی تلفیق یافته و پیکرة در هم تنیده‌ای از احساسات ناخودآگاهانة ناشی از پدیدة عشق را در ساختار داستان آفریده و در‌ نهایت موجب برانگیختگی «فرامن» و تعالی این عشق شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism of "The Archetype of Love in Layla and Majnun by Nizami

چکیده [English]

The phenomenon of love expresses a strong emotional feeling in the collective human unconscious that Jung has studied as a prominent archetype in his School of Analytic Psychology. Meanwhile, the Persian lyrical literature, especially Layla and Majnun, are a vast arena of the unconscious effects of the ancient love pattern. It should be said that in this narration, majnun’s psyche exhibits the most emotional reactions caused by romance. In this research, using descriptive-analytical method in the science of psychoanalysis, the causes of neuroticism caused by the failure in love in majnun’s psyche and how it led to a supreme love has been investigated from Jung's point of view. Hence, it seems that the positive manifestations of "Anima and Animus" and the concept of "love at first sight" have been combined with the psychoanalytic symbols of implication, and created an intertwined body of unconscious emotions resulting from the phenomenon of love in the structure of the story and ultimately aroused the super ego and the superiority of this love.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Love
  • Leili and Majnoon
  • psychoanalysis
  • Jung
  • psychosis
  • superego