نگاهی به سیر قصّه های عامیانه در دورة صفویّه با محوریّت رموز حمزه

نوع مقاله : مروری

نویسنده

عضوهیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز

چکیده

زبان و ادب رسمی ایران با زبان فارسی دری، در دو رشتة شعر و نثر وجود داشته است. این ادبیّات، دو قشر یا طبقة عمدة اجتماعی، یعنی باسوادان و عوام را همواره پوشش داده است. افزون بر ادبیّات رسمی که به مخاطبان باسواد اختصاص داشت، ادبیّات عامیانه نیز درحوزة شعر و نثر، مردم عادّی و کوچه و بازار را مخاطب خویش قرارداده بود. به جهت عدم سواد و کتابت در میان مخاطبان ادبیّات عامیانه، متأسّفانه این آثار کمتر به صورت مکتوب درآمد؛ هرچند که در همة موضوعات فرهنگی آن زمان، وسعت معنائی داشت و نمونه های آن نیز به صورت تصنیف های دینی و نوحه ها و تصانیف مردمی و ملّی کاربردی فراوان هم داشته است. وسعت ادبیّات عامیانه به حدّی بود که حتّی برخی از شاهکارهای ادبی ما مثل شاهنامة فردوسی نیز در میان مردم عادّی و معمولی، بسیار رواج داشت. در حوزة ادبیّات منثور عامیانه نیز با توجّه به اینکه این گونه آثار هنری بر مبنای تخیّلات عامّه پسند ساخته شده است، با درونمایه های غنی خود که بر گرفته از منش قهرمانان ملّی و یا مذهبی است، روایت شده و یا دوباره باز سازی شده اند. این آثار اگر چه به مخاطبان عادّی جامعه تعلّق دارد، امّا از ارزش هنری فراوانی برخورداراست. در این مقاله، روند قصّه های عامیانه در دورة صفویّه که نقطة اوج آن می باشد، با درونمایه های آن مورد ارزیابی و مداقّه قرار می گیرد و با توجّه به اشتراک این درونمایه ها در اکثر این گونه آثار، با نمودار قرار دادن و بررسی یک داستان از این مجموعة تقریباً گسترده (حمزه نامه)، سعی می شود به گونه ای نقد و بررسی شود که باقی داستان ها را نیز بتواند مورد پوشش خود قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A look at the trend of folk tales in the Safavid era with the focus on Romouz-e Hamzeh

چکیده [English]

The official language and literature of Iran with Dari Persian language has existed in poetry and prose. This literature has always covered the two main social strata, the literate and the commoners. In addition to official literature devoted to literate, folk literature in the field of poetry and prose, also addressed the commoners. Due to the lack of literacy among the audience of folk literature, most of these works were not written. However, its examples have also been used in the form of religious ballads, poems, and popular and national compositions. The breadth of folk literature was such that even some of our literary masterpieces, such as Ferdowsi's Shahnameh, were very popular among the commoners. In the field of folk prose literature, considering that such works are based on common imagination they have been narrated or reconstructed with their rich themes that are based on the character of national or religious heroes. Although these works belong to the commoners, they have a great artistic value. In this paper, the trend of folk tales in the Safavid era, which is its peak point, is evaluated and investigated by its themes. Considering the common themes in most of these works, by charting and examining a story from this almost extensive collection (Hamznameh), it is tried to review in a way that the rest of the stories be covered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Official literature
  • Folk literature
  • Safavid Period
  • Tale
  • Hamzenameh