شطح تمثیلی در سخن مولانا جلال الدّین بلخی (هوشیاریِ ورای مستی)

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

دانشگاه شهرکرد

چکیده

از آنجا که سخنان شطح آمیز عرفا، شایبۀ کفر و زندقه را دربارۀ گویندۀ خود بر می انگیزاند، پیوسته از سوی عارفان بزرگ مورد بحث قرار گرفته و برای آن دلایل و خاستگاه هایی ذکر شده است. از جمله بزرگانی که برای پاکیزه نگاه داشتن طریقۀ عرفانی خود بسیار کوشیده و در توجیه و تبیین سخنان وحدّت وجودی دیگر عارفان، بسیار همّت گمارده، مولانا جلال الدّین بلخی است. با آنکه او به مباحث و سخنان صوفیانی چون حلاّج و بایزید، که از آن بوی وحدت وجود به مشام جان می رسد، اعتقاد دارد و به ایشان ارادت می‌ورزد، به مرتبه و مقام راهبری خود نیز به خوبی آگاه است و این موجب می شودکه تا حدّ امکان از بی‌محابا سخن راندن در میان هرجمع، بپرهیزد و پیوسته حدود درک مخاطب خود را در نظر داشته باشد. پرهیز مولانا از شطّاحی موجب شده است تا با ظرافت و باریک اندیشی، شیوه ای ابداع کند که ما نام «شطح تمثیلی» بر آن نهاده ایم. به نظر می رسد او،آگاهانه این روش جدید و طرز خاص را برگزیده است تا هم از خرده گیری منکران در امان باشد و هم "درد اشتیاق"خود را شرح کند. این مقاله، به بررسی دیدگاه مولانا در بارۀ شطّاحی و شطّاحان و نیز شیوۀ خاصّ او در شطّاحی می پردازد و در پایان، ویژگی های این طرز بیان را بر می شمارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Allegorical Ecstatic Expression in the speech of Rumi (Sobriety beyond drunkenness)

چکیده [English]

Since the slanderous words of the mystics evoke the appearance of disbelief and blasphemy about the speaker, they have been continuously discussed by the great mystics and reasons and origins have been mentioned for it. Rumi is one of the elders who tried hard to keep his mystical method pure and who put a lot of effort in justifying and explaining the existential unity of other mystics. Although he believes in the debates and speeches of Sufis such as Hallaj and Bayazid, from which the smell of the unity of existence reaches the nostrils of the soul, and he has devotion to them, he is also well aware of his leadership position and this makes him as much as possible, avoid speaking openly in any group and keep in mind the limits of understanding of his audience. Rumi's avoidance of expressing Ecstatic Expressions has caused him to invent a method with elegance and narrow thinking, which we have named "Allegorical Ecstatic Expression". It seems that he has consciously chosen this new and special way to avoid criticism from deniers and to describe his "pain of desire". This article examines Rumi's point of view about expressing Ecstatic Expressions and those who do it, as well as his special style in expressing Ecstatic Expressions, and in the end, lists the characteristics of this style of expression.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecstatic Statement
  • Allegorical Ecstatic Statement
  • Moulana
  • Intoxication
  • Pantheism
  • Sobriety