کیفیّت سبک شعر فارسی در قرن دوازدهم هجری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه سیستان وبلوچستان

چکیده

جریان ادبی ایران در عصر صفوی متّکی بر سبک هندی بود. نظرات مختلف و گاه متناقضی نسبت به این سبک از اواسط قرن دوازدهم(عصرزندیّه) تا عصر حاضر وجود دارد. گروهی آن دوره را عصر انحطاط ادبی دانسته‌اند. در این مقاله به تبیین و توضیح کیفیّت و ماهیّت شعرفارسی قرن دوازدهم پرداخته می‌شود. نیمة دوم این قرن در ادبیّات نظم و نثر فارسی به دورة تحوّل ادبی معروف است. بررسی زمینه‌ها و شرایط تاریخی این تحوّل ادبی از مسائل مهمّ پژوهشی است. بررسی و تحلیل نقاط ضعف و قوّت جریان ادبی به وجود آمده در این قرن، از دیگر محورهای تحقیقی این مقاله است. نکات قابل توجّه در نوشتار حاضر عبارت است از: توجّه به دورة تاریخی ای که این جریان ادبی در بستر آن در حال شکل گیری و تکوین حیات خویش است؛ ویژگی شعر و متون ادبی قرن دوازدهم؛ کیفیّت و مدّت زمان حیات سبک هندی؛ ویژگی‌ها و تأثیرات تحوّل ادبی بازگشت که تا دورة معاصر تأثیرات آن ادامه یافته است و نمایندگان برجستة هر سبک و کیفیّت متون نظم این قرن.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.Quality of Persian Poetry Style in 12th Century AH

چکیده [English]

In the Safavid era, the literary trend of Iran was based on the Indian style. There are various and sometimes contradictory views on this style from the mid-twelfth century (the age of Zand) to these days. Some know it as the period of literary decline. In this article، we explain the quality of Persian poetry in the twelfth century. The second half of this century is known as the period of literary evolution. Studying the historical context and conditions of this literary evaluation is an important research issue. The study and analysis of the weaknesses and strengths of literary currents in this century is another research issue of this article. Notable points in this article are: the historical period in which this literary current is forming and developing; the characteristics of poetry and literary texts of the twelfth century; the quality and duration of the Indian style; the characteristics and influences of Bazgasht that have continued to the contemporary period; and prominent representatives of every style and quality of the poems of this century.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid
  • Afsharid and Zand
  • Indian Style
  • literary evolution
  • 12th Century
  1. -آشتیانی، سیّد جلال الدّین (1387 ش)، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران (از میرداماد تا عصر حاضر(، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
  2. ـ آرین‌پور، یحیی(1372)، از صبا تا نیما، ج1، تهران، چاپ اوّل، کتابهای جیبی.
  3. ـ آذر بیگدلی، لطفعلی (1337)، آتشکدة آذر، به تصحیح و حواشی سیّد حسن سادات ناصری، تهران، امیر کبیر، چاپ اوّل.
  4. ـ اقبال، عبّاس(1332)، مقدّمه بر دیوان‌ هاتف اصفهانی، به کوشش وحید دستگردی، تهران، چاپ اوّل، فروغی.
  5. -امیری فیروز کوهی (1345)، مقدّمة دیوان صائب، تهران، انجمن آثار ملّی، چاپ اوّل.
  6. ـ اوحدی یکتا، مجید(1328)، دیوان اشعار محمّد کاظم غمگین اصفهانی، با مقدّمة جلال الدّین همایی، تهران، چاپخانة سپهر.
  7. - براون، ادوارد، (1316)، تاریخ ادبیّات ایران، ج4، ترجمه رشیدیاسمی، تهران.
  8. - بهار، محمّد تقی (1358)، دیوان ملک الشّعرای بهار ج2، تهران، امیر کبیر، چاپ چهارم.
  9. ـ بهار، محمدّتقی(1355)، سبک شناسی، ج3، تهران، چاپ اوّل، امیرکبیر.
  10. -جناتی، محمّد ابراهیم، (1374ش)، ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران، مؤسّسه کیهان، چاپ اوّل.
  11. - حزین، محمّد علی (1334ش)، تذکره، با مقدّمة علاّمه محمّد باقر الفت اصفهانی، کتاب فروشی تأیید، چاپ دوم.
  12. - حزین، محمّد علی(1374 ش)، تذکرة المعاصرین، با مقدّمه و تصحیح معصومه سالک، تهران، نشر میراث مکتوب، چاپ اوّل.
  13. - حزین، محمّدعلی(1374)، دیوان، تصحیح ذبیح اللّه صاحبکار، قم، نشر سایه، چاپ اوّل.
  14. ـ خاتمی، احمد(1374)، تاریخ ادبیّات ایران در دورة بازگشت ادبی، ج2، تهران، چاپ اوّل، پایا.
  15. ـ خاتمی، احمد(1385)، دورة بازگشت و سبک هندی، تهران، چاپ اوّل، پایا.
  16. ـ شاه حسینی، ناصرالدّین (1372)، سیر فرهنگ در ایران، تهران، چاپ اوّل، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی.
  17. ـ شمس لنگرودی، محمّد(1372)، مکتب بازگشت، تهران، چاپ دوم، نشر مرکز.
  18. ـ شمیسا، سیروس(1374)، سبک‌شناسی شعر، تهران، چاپ ششم، فردوسی.
  19. ـ شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1378)، ادبیّات فارسی از عصرجامی تا روزگار ما، ترجمة حجت‌اللّه اصیل، تهران، چاپ اوّل.
  20. - شفیعی کدکنی، محمّد رضا(1375)، شاعری در هجو منتقدان (نقد ادبی در سبک هندی پیرامون شعر حزین لاهیجی)، تهران، نشر قومس، چاپ اوّل.
  21. - شیروانی، میرزا زین العابدین (1339)، ریاض السّیاحه، به تصحیح اصغر حامد (ربّانی )، تهران، نشر سعدی.
  22. ـ دادبه، اصغر(1381)، بازگشت ادبی، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 11، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اوّل.
  23. - دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1374، ج1، زیر نظرکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اوّل.
  24. -. دایرة المعارف تشیّع،1380،ج 8، زیر نظر احمد صدر، حاج سیّد جوادی، تهران، نشرشهید محبّی.
  25. ـ دوانی، علی( 1362)، آقا محمّد باقر اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، تهران، چاپ دوم، امیرکبیر.
  26. -دنبلی (مفتون)، عبدالرزّاق بیگ (1353)، تحربه الاحرار و تسلیه الابرار، تصحیح و تحشیّة محسن قاضی طباطبایی، تبریز، مؤسّسة تاریخ و فرهنگ ایران.
  27. - دیوان بیگی شیرازی، احمد (1364)، حدیقه الشعرا، تصحیح عبد الحسین نوایی، تهران، نشر زرّین.
  28. ـ رجائی، سیّدمهدی(1378)، احوال و آثارملاّاسماعیل خواجویی، شهرداری اصفهان، چاپ اوّل.
  29. ـ رفیق اصفهانی، محمّدعلی(1363)، دیوان، به کوشش احمد کرمی، تهران، چاپ اوّل، انتشارات ما.
  30. ـ ریپکا، یان و دیگران(1385)، تاریخ ادبیّات ایران، ترجمة عیسی شهابی، تهران، چاپ اوّل، علمی و فرهنگی.
  31. ـ زرّین‌کوب، عبدالحسین(1367)، سیری در شعر فارسی، تهران، چاپ اوّل، نوین.
  32. ـ طبیب، عبدالباقی(1347)، دیوان، با مقدّمة کیوان سمیعی، به ضمیمة شرح حال و زمان شاعر، تهران، چاپ اوّل.
  33. ـ طغیانی، اسحاق(1385)، نقش اصفهان در تحوّل شعر فارسی، اصفهان، چاپ اوّل، دانشگاه اصفهان.
  34. ـ صفا، ذبیح‌اللّه(1363)، مختصری در تاریخ تحوّل نظم و نثر پارسی، تهران، چاپ اوّل، فردوسی.
  35. -صفا، ذبیح اللّه (1373)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج5،تهران، شرکت مؤلّفان و مترجمان، چاپ اوّل.
  36. ـ عاشق اصفهانی(1346)، دیوان، به کوشش حسین مکی، تهران، چاپ اوّل، علی اکبر علمی.
  37. ـ مشتاق، میرسیّدعلی(1346)، دیوان، با مقدّمه حسین مکی، تهران، انتشارات علی اکبرعلمی.
  38. ـ محیط طباطبائی، محمّد(1345)، مقدّمه بر دیوان مجمراصفهانی، تهران، چاپ چهارم، خیام.
  39. - معصوم شیرازی، محمّد معصوم (معصوم علیشاه )(1382ش)، طرائق الحقایق، به تصحیح محمّد معبر محبوب، تهران، نشر نسایی،چاپ دوم.
  40. ـ مؤتمن، زین العابدین (1339)، تحوّل شعر فارسی، تهران، چاپ اوّل، طهوری.
  41. - مولوی، محمّد(1371)، کلیّات شمس تبریزی، تصحیح بدیع الزّمان فروزان فر،چاپ اوّل، تهران، انتشارات نگاه.
  42. - گرجی، ابوالقاسم (1375)، تاریخ فقه فقها، تهران، انتشارات سمت،چاپ دوم.
  43. - گلبن، محمّد (2535)، بهار و ادب فارسی (مجموعه مقالات ملک الشّعرای بهار) ، ج1،تهران، چاپ اوّل، کتابهای جیبی.
  44. - گلچین معانی، احمد( 1348)، تاریخ تذکره‌های فارسی،ج2،تهران،دانشگاه تهران
  45. ـ فروغی بسطامی(1376)، دیوان، به کوشش حمیدرضا قلیچ‌خانی، با مقدّمه سعید نفیسی، تهران، چاپ ّاول، روزبه.
  46. ـ وصال، نوارانی(بی‌تا)، خسرو و شیرین شعله، کتابفروشی معرّفت، شیراز.
  47. ـ لکهارت، لارنس(1344)، انقراض سلسله صفویّه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  48. ـ نعمان، شبلی(1363)، شعرالعجم یا تاریخ شعرا و ادبیّات ایران، ترجمه سیّدمحمّد تقی فخرداعی گیلانی، تهران، چاپ دوم، دنیای کتاب.
  49. ـ همایی، جلال الدّین(1340)، مقدّمه بر دیوان سروش اصفهانی، به کوشش محمّد جعفر محجوب، تهران، چاپ اول، امیرکبیر.
  50. ـ همایی، جلال الدّین(1342): مقدّمه دیوان طرب، تهران، چاپ اوّل، فروغی.
  51. - هدایت، رضا قلی خان (1340ش)، مجمع الفصحا، ج1،تصحیح مظاهر مصفا، تهران، امیرکبیر